De Kever is terug : herkenbaar en toch nieuw. ?De sterke emoties die de wagen losmaakt, heeft vriend en vijand verrast?, zegt Volkswagens design-chef Hartmut Warkuß.

Pierre Darge

De meest populaire wagen aller tijden is een product van Porsche, al draagt hij die naam niet. In 1934 had Dr. Ferdinand Porsche het idee van Ein Auto für Jeden aan het Duitse ministerie van transport voorgesteld. De geniale Oostenrijkse auto-ontwerper had toen al ontelbare patenten op zijn naam staan, en beschikte sinds 1928 over een eigen studiebureau met werkplaats in Stuttgart. Zijn ideeën over een ?volkswagen? die zeer betaalbaar zou zijn, die op de in aanbouw zijnde snelwegen 100 km/uur zou halen, en die Duitsland zou binnenvoeren in de eeuw van mobiliteit voor iedereen, vielen in goede aarde. Onder leiding van Porsche, maar onder toezicht van de Vereniging voor de Duitse Automobielindustrie, werd aan het concept gewerkt. De uiteindelijke versie die in 1938 klaarkwam, was de vrucht van de inspanningen van Porsche, de autobouwers NSU en Daimler-Benz, en de koetswerkbouwer Reuttler & Co. Uiteindelijk zou een aparte Staatliche Organisation, Volkswagen Gmbh, onder verantwoordelijkheid van Porsche, voor de productie zorgen. Het plan kwam de regering goed uit en ze zette dan ook een spaarprogramma op, waarbij de deelnemers wekelijks 5 Reichsmark zouden sparen, zodat ze na 200 weken de 1000 mark voor de definitieve aankoop bijeenhadden. Een programma dat in enkele maanden tijd tot 170.000 bestellingen leidde, maar dat toch kapseisde : de oorlog gooide roet in het eten. De Kever werd uiteindelijk pas na de Tweede Wereldoorlog een consumptieproduct, waarvan de export al in 1947 begon.

Weinigen weten dat de productie van de Kever meer dan een halve eeuw later nog altijd loopt zij het op bescheiden schaal en alleen in het Mexicaanse Puebla, waar dagelijks nog 400 Kevers oude stijl van de band lopen. Meer dan 22 miljoen exemplaren van de Kever werden inmiddels wereldwijd verkocht, ook al is hij in West-Europa, waar de verkoop sinds vele jaren is opgeschort, geen vertrouwd gezicht meer in het straatbeeld.

Vier jaar geleden werd, bij wijze van stunt op het autosalon van Detroit, door de ontwerpers van de Californische designstudio van Volkswagen een remake van de Kever voorgesteld. Tegen de verwachtingen van de ontwerpers in maakte die nieuwe Kever zoveel emoties en enthousiasme los, dat een jaar later besloten werd de wagen ook daadwerkelijk te bouwen. Maar dan wel op het zeer moderne onderstel waarop ook de Golf IV en de Audi A3 rusten. De zeer herkenbare New Beetle werd uiteindelijk 6,2 cm langer en 3,9 cm lager dan zijn voorganger, wiens karakteristieke profiel hij wel treffend imiteert. Toch verrast de wagen : zijn ?onderhuidse lay-out? werd helemaal veranderd. De typische, luchtgekoelde boxermotor met typisch geluid, die vroeger achterin werd gemonteerd, is vervangen door een zeer degelijke, watergekoelde viercilindermotor die voorin een plaatsje kreeg. De hele structuur van de auto, die compleet met airbags wordt afgeleverd, voldoet uiteraard aan de modernste veiligheidsnormen.

Ondanks die gewijzigde mechaniek bleek de jongste Volkswagen een zeer begerenswaardige Kever, waarin de ontwerpers met een knipoog naar de vroegere eigenaars een paar nostalgische trekjes monteerden. Het handvat boven het handschoenenkastje bijvoorbeeld zit er weer op, net als de handvatten ter hoogte van de B-stijl, en zelfs het kleine bloemenhoudertje op het dashboard. Keverfanaten zullen ook de centrale wijzerklok appreciëren, die nu blauw oplicht en die twee geïncorporeerde kleinere klokken voor de toerenteller en de brandstofmeter bevat.

De voorstelling van de New Beetle op het autosalon in Detroit, exact vier jaar na de designvingeroefening, bleek een emotioneel moment zowel voor de aanwezige journalisten en technici als voor de ontwerpers. Zelfs Dr. Jens Neumann, de Duitse directeur van Volkswagen of North America, viel uit zijn wat stijve, officiële rol : ?Nog voor de wagen productierijp was, kregen we duizenden brieven van mensen die suggesties wilden leveren, of die hun Keververhaal kwijtwilden en ons telkens weer vroegen of we de oude Beetle terug zouden brengen. Dat doen we heel bewust niet, we brengen een nieuwe Beetle, een zeer moderne auto, maar wel eentje waarvan iedereen het gevoel heeft dat hij hem al zo lang kent. Een evolutionary work of art, that has become dear to our hearts, long before we could touch it for the first time. Toen we de wagen voor het eerst toonden, stonden we tot onze eigen verbazing voor een overweldigende reactie : mensen van alle nationaliteiten, leeftijden, religies of afkomst reageerden allemaal gelijk : ze lachten. En ze wilden hem aanraken, hun vingers over de rondingen laten gaan, alsof ze zich ervan wilden vergewissen dat het wel degelijk ‘een oude bekende’ was die ze terugzagen. It’s like making friends at first sight. They will want this car to make them feel good about themselves, to share a smile with others, to have fun together. De nieuwe Beetle is optimisme op wielen, bestemd voor mensen die de wereld weer als een half vol glas zien.?

Ook de publiciteitsjongens zagen de terugkeer van de Kever op een originele manier en startten vorige week een unieke campagne in de Verenigde Staten. Op de borden kan men lezen : The engine is in front, the heart in the same place. Of : Less flower, more power. En ook : If you sold your soul in the eighties, here is your chance to buy it back.

Achter het stuur is er meteen een gevoel van herkenning, maar terzelfder tijd springt ook de degelijkheid van de materialen in het oog, evenals de wat naar achter opgestelde voorruit, de ver naar voor lopende boordplank, het sobere design en de netjes in de portieren. Helemaal nieuw is de achterklep, die in één stuk met de achterruit openklapt en waaronder zich een relatief kleine koffer bevindt.

De nieuwe Kever, die in Mexico zal worden gebouwd, staat over anderhalve maand in de Amerikaanse showrooms, maar komt pas in de herfst naar ons land. De kopers krijgen de keuze uit een twee-liter-benzinemotor die een 115 pk op de voorwielen overzet, en de zeer zuinige 1,9 TDI. Zeker is ook al dat zijn prijs iets hoger zal liggen dan die van een vergelijkbare Golf. De New Beetle kost in de Verenigde Staten 15.200 dollar (577.600 fr.). Daar rekent men op een jaarlijkse afzet van zo’n 50.000 wagens per jaar, en buiten de Verenigde Staten wil men nog eens 50.000 exemplaren slijten. Maar als het enthousiasme blijft, kan men zelfs 200.000 nieuwe Kevers per jaar produceren.

?De Beetle die vier jaar geleden in Detroit werd voorgesteld, was een oefening die enkel en alleen was bedoeld om het imago van Volkswagen in de Verenigde Staten wat op te krikken op een moment waarop dat absoluut noodzakelijk was?, zegt Hartmut Warkuß, Volkswagens chief designer. ?Onderling waren we het erover eens dat in de geschiedenis van het merk de Kever het meest positieve element was, dat bovendien een element van fun in zich droeg. Dus hebben we geprobeerd de Kever opnieuw te interpreteren, waarbij duidelijk werd vooropgesteld dat de wagen maar één keer zou worden getoond en enkel als showcar. De enthousiaste reactie van het publiek heeft ons allemaal verrast. Nog opmerkelijker is het feit dat dat enthousiasme nu reeds vier jaar aanhoudt, zodat we al bijna van een vaste waarde kunnen spreken. Dat die reactie bovendien alle culturele barrières en alle leeftijden overstijgt, is ook uitzonderlijk. Zelfs mensen die doorgaans zeer kritisch en realistisch reageren, waren door de Beetle begeistert.?

Volgens Warkuß speelt nostalgie hierin ongetwijfeld een belangrijke rol, ?maar de designtaal van de nieuwe wagen is tegelijk ook zeer eigentijds. De wat ronde, archaïsche designvormen vind je ook terug in de architectuur van vandaag. De positieve reactie heeft dus zeker niet alleen te maken met nostalgie, ook al wordt ze versterkt door de herinneringen van diegenen die ooit een Kever hebben gehad, of die die tijd hebben beleefd.?

De New Beetle is inderdaad een zeer moderne wagen geworden, al hebben de designers afstand moeten nemen van een van de vuistregels van het design, die vooral in Duitsland veel aanhangers heeft : namelijk dat de vorm de functie moet volgen. En dat terwijl de ontwerpers in het geval van de Kever, omwille van het sterke profiel, eigenlijk bijna slachtoffer werden van de vorm.

?Dat klopt?, zegt Warkuß. ?We wilden eerst en vooral de emotie doorgeven die de Beetle oproept. En dat kon alleen als we het karakteristieke profiel behielden. Dat is een uitzonderlijk gegeven waardoor het functionele geheel ondergeschikt werd aan de lijn. Maar ondanks die beperking is het resultaat toch volledig geslaagd.?

Dat ging echter wel voor een stuk ten koste van de kofferruimte en van de aërodynamica. ?We konden inderdaad niet anders en zijn ons daarvan zeer bewust?, bevestigt Warkuß. ?In andere omstandigheden hadden we die problemen op een rationelere en meer vernuftige manier opgelost. Daarom alleen al zal de Beetle een buitenbeentje blijven in onze productie. Maar misschien is dat net de grote aantrekkingskracht ervan : dat we nu ook een product hebben dat niet aan die zeer rationele eisen voldoet. Dat we ons mannetje kunnen staan als het om rationele ontwerpen gaat, hebben we al bewezen met de Golf-story (11 jaar na elkaar in België de meest verkochte auto, red.). Overigens is in vele landen het succes van de Kever naadloos overgegaan in het succes van de Golf, en dat is nog zo’n unicum in de automobielgeschiedenis. Geen enkele onderneming is er ooit in geslaagd twee zulke succesvolle auto’s na elkaar uit te brengen.?

De New Beetle is ook en vooral een Californisch product, en dat laat zich merken. ?Beslist?, zegt Warkuß. ?Maar omdat we werken met een systeem van job rotation, waren ook Duitse specialisten in Californië intensief bij het project betrokken. Zo’n job rotation is zeer waardevol, omdat medewerkers die lang in Duitsland hebben gewerkt, in onze studio’s in Barcelona in Simi Valley nieuwe ideeën kunnen opdoen, nieuwe zuurstof krijgen. Zonder de Californische inbreng was het ontstaan van dit product sowieso niet mogelijk geweest, en het zorgt ook voor een zekere luchtigheid. In Europa zou men misschien niet eens in die richting hebben durven denken. Merkwaardig genoeg heeft het hele Beetle-verhaal op zijn beurt de mensen van onze andere studio’s aangestoken en begeesterd. Die zijn nu extra gemotiveerd om iets buiten de logische verwachtingen te maken. Dat onderstreept dan weer de zin van het bestaan van verschillende studio’s.?

Omdat het enthousiasme zoveel verschillende bevolkingslagen en leeftijden heeft aangestoken, lijkt het moeilijk om een profiel te plakken op de koper van de new Beetle. Toch heeft Warkuß zo zijn eigen ideeën daarover.

?De New Beetle is een wagen voor mensen die ook een auto als lustobject willen. Hij zal dus voor velen niet de eerste wagen zijn. De New Beetle is essentieel een emotionele auto, die niet alleen voor nostalgische veertigers is bestemd. Wat mij vooral heeft verrast, is het enthousiasme van de jongeren, zelfs van mijn eigen nuchtere dochter, die doorgaans zeer kritisch staat tegenover auto’s. Toch wil ze nu meteen ook zo’n New Beetle, om wat hij voorstaat, en zelfs zonder hem eerst uit te testen. Al vrees ik een beetje dat zo’n houding een risico van teleurstelling in zich houdt.?

Het opmerkelijke verhaal van de nieuwe Kever heeft niet alleen de lui van Volkswagen verrast, maar leverde ook stof tot nadenken. Wat heeft men uit die reacties geleerd ?

?Ik geloof dat we er vooral uit kunnen concluderen dat ook in onze moderne maatschappij, die door velen als te technisch en te kil wordt ervaren, diepe emoties een zeer positieve rol spelen. Einer Emotion die schon fast vergangen ist. We beseffen nu dat er een sterke behoefte bestaat aan een soort romantiek. Ook al moet je dat begrip relativeren, omdat het leven vroeger vaak veel minder rooskleurig was dan men zich voorstelt. Dat neemt niet weg dat onze rationele wereld producten nodig heeft die humaner zijn, dichter bij de mens staan. Eigenlijk was dat in de automobielbranche al even te merken aan het succes van de Mazda MX-5 (geïnspireerd op de Lotus Elan uit de jaren ’60, red.), die ook zoveel enthousiasme losweekte. Mensen hebben meer nodig dan wat louter uit zakelijke, rationele overwegingen ontstaat. Alleen is het zeer moeilijk om uit te zoeken wat dat precies is, en hoe dat in een auto kan vertaald worden. Wij mogen ons gelukkig prijzen dat we dat een beetje per toeval hebben gevonden. Maar ik geloof niet dat we zoiets met onze rationele geest bewust opnieuw kunnen creëren. Een fenomeen als dit laat zich niet plannen.?

Links : Hermut Warkuß : Het enthousiasme dat de nieuwe Kever losmaakt, bewijst dat emoties ook in onze rationale wereld nog altijd een belangrijke rol spelen. Nieuw én handig : de achterklep. De 2-liter-motor zorgt voor 115 pk. Boven : ontwerptekening.