De Belgische wijnbouw is volop in evolutie, een scherpe controle houdt de sector op het rechte pad. We praten met wijnmaakster Joyce Van Rennes van wijnkasteel Genoels-Elderen en bezoeken drie gerenommeerde wijnbouwers. Rood, wit en schuimwijn.

Volgens een recente schatting van Philippe Grafé, van de vroegere Naamse wijnhandel Grafé Lecocq, zijn er in Wallonië tachtig hectare wijngaard en in Vlaanderen het dubbele. Dit vertegenwoordigt ongeveer twee miljoen flessen, of nauwelijks een half procent van de jaarlijkse Belgische wijnconsumptie.

In de middeleeuwen had zowat elke grote stad zijn wijngaarden binnen of buiten de muren. Op oude gravures zijn ze duidelijk te zien. Neem nu Leuven. In 1411 waren er 23 openbare perskamers en in 1473 werd er zelfs één miljoen liter geëxporteerd. Maar burgeroorlogen onder Maximiliaan I van Oostenrijk en een reeks oerslechte jaren (van 1511 tot 1524), gevolgd door een ‘kleine ijstijd’ van vijftig jaar deden de wijnteelt verschrompelen : tegen het einde van de zestiende eeuw is er in België geen wijnbouw meer.

Tot in 1964 pionier Jean Bellefroid (+2002) het domein Cohlenberg aanplantte met achttien are Müller Thurgau. Enkele jaren later kwamen Maurice Fol en Jos Daems in het Hageland en tien jaar later was het hek van de dam. In 2005 werd er al tweehonderdduizend liter geproduceerd, een jaar later het dubbele.

Het wijnkasteel Genoels-Elderen met 25 hectare wijngaard sinds 1991 in de gemeente Riemst en vooral met Joyce Van Rennes als oenologe-wijnmaakster produceert onberispelijke chardonnaywijn van hoge kwaliteit. Met dertigduizend bezoekers per jaar is promotie niet nodig – er is trouwens geen voorraad.

Joyce Van Rennes : “Het professionele niveau van de Belgische wijnbouw is de laatste tien jaar duidelijk gestegen, ook door de oplopende ouderdom van de wijnstokken. Het systeem van de appellaties en de bijbehorende controles heeft ook verscheidene prutsers doen afhaken. Met het schandaal van het Kasteel Schoonhoven, waarbij buitenlandse wijn als Belgische werd aangeboden, kwam de appellatie- regeling in stroomversnelling. Samen met de origine wordt ook de kwaliteit gecontroleerd.”

“Ook zij die niet meedingen voor een appellatie mogen nu, onder de naam ‘Belgische Wijn’, hun wijngaardnaam, de druivensoort en het oogstjaar op het etiket zetten waardoor de consument beter wordt geïnformeerd. Voor de appellaties is er erkenningscommissie (veertien leden) die om de twee maanden samenkomt en aangestuurd wordt door de Economische Inspectie. Die laatste neemt ook vatstalen voor de botteling en stelt kadastergegevens, oppervlakten, druivensoorten en opbrengsten ter beschikking van de commissie. Voorafgaandelijk worden de wijnen door een Luxemburgs laboratorium geanalyseerd en pas als de analyses goed zijn komen ze bij de commissie voor een blinde degustatie. Onlangs werden nog drie wijnen afgekeurd voor oxidatie, vluchtig zuur en overdadig sulfiet. Kortom, voor amateuristische fouten.”

“Chardonnay is wel goed vertegenwoordigd, maar er zijn streken waar hij minder goed ‘pakt’. In het Hageland bijvoorbeeld met de leem en zandsteen, maar hier op de kalksteen doet hij het zeer goed. Ik heb wat bezwaar met de hybride druivensoorten, kruisingen van wilde Amerikaanse soorten met vitis vinifera die meer resistent zijn. Maar voor de vreemde smaken is er misschien wel een nieuw jong publiek.”

Wijnkasteel Genoels-Elderen, Kasteelstraat 9, Riemst, www.wijnkasteel.com

CHARDONNAY MEERDAEL

Paul Vleminckx ontvangt ons in Oud-Heverlee in een kasteelachtige villa met grote inrijpoort en binnenplein waarop twee bevroren olijfbomen terug uit hun wortels schieten : een zekere chique met champagneallures. Hij haalde zijn wijsheid trouwens in het Franse champagnegebied, aan het wijnlyceum van Avise. Paul Vleminckx is ook sociaal zeer bewogen en ijvert als voorzitter van de Belgische Wijnbouwers voor sérieux en kwaliteit.

Vanaf 1994 plantte hij op zijn acht hectare uitsluitend chardonnay met grote densiteit, zoals in Champagne. De bodem van het perceel is zand- met kalksteen in de diepte en het nabijgelegen Meerdaalwoud buffert de dag- en nachtverschillen van de temperatuur. Maar de wind uit het oosten brengt een risico op vorstschade : in 2010 bevroor een derde van de wijnstokken. De heraanplant begint nu pas te renderen. “Het is de entplaats aan de wijnstok die bevriest, de Amerikaanse onderwortel schiet dan uit en de plant is verloren. In de goede jaren maken we tot zestigduizend flessen, nu komen we nauwelijks aan de helft. Het jaar 2014 is wel veelbelovend.”

Champagne blijft een verre inspiratiebron. Eerst wordt er frisse fruitige witte wijn gemaakt die dan voor negen maanden gelagerd wordt op de gistrest van de tweede gisting op fles. Zo blijft het fruit in het eindproduct bewaard. Hij mengt niet overheen de jaren en goochelt niet met oudere wijnen. Zijn schuimwijn is fris en fruitig, floraal in de neus en evenwichtig zuiver in de mond met een mooie zuurtonus en zeker niet te zoet. De zachtheid komt van wat restsuiker in de witte basiswijn : er komt geen liqueur d’expédition aan te pas. Het is een ideaal aperitief, zeker beter dan de gemiddelde champagne zoals uit vele blindproeverijen gebleken is. “Al met de stille wijn werken we voor fruit : gekoelde gisting met geselecteerde snelle gist, want hier in de streek is de lucht door Artois vergeven van de biergist.”

Chardonnay Meerdael,

Monarkenweg 50,

Oud-Heverlee,

www.chardonnaymeerdael.be

KLUISBERG

Op de mooi zuidelijk georiënteerde hellingen van de Kluisberg in Assent-Bekkevoort staat de vier hectare wijngaard van Jos Vanlaer. Hij kan nog uitbreiden en is dit ook van plan, op eigen percelen, maar ook door aankoop. Eén hectare kost hier negenduizend euro (ter vergelijking : één hectare barolowijngaard kost algauw een miljoen en een hectare pomerol zelfs 2,4 miljoen euro). Nu maakt hij jaarlijks ongeveer dertigduizend flessen, zijn hectarerendement is dus een flinke 55 hl, wat vrij redelijk is. Hij begon zoals de meeste in het Hageland in 1980 met Müller-Thurgau waar een frisse aperitiefwijn van komt. Indrukwekkend is zijn pinot blanc, kristalzuiver en elegant. En zijn rode Dornfelder, samen met merlot is prachtig gekleurd met diep fruit en typische smaaksequens. Onlangs plantte hij chardonnay, die het zelfs op de zandsteenbodems van de Kluisberg goed schijnt te doen.

Het jaar 2014 kondigt zich op de Kluisberg goed aan : geen schimmel, geen spoor van rot, geen opgezwollen druiven zoals wel op vele andere plaatsen. Dat constateren we zelf half augustus tijdens een ritje met een elektrisch wagentje tussen de wijnstokken. Ook het zoetgehalte is goed en zal na enkele weken nazomer heel goed zijn. Op de Kluisberg wordt nauwelijks gechaptaliseerd.

Kluisberg, Rijnrode 5,

Assent-Bekkevoort, www.kluisberg.be

UYLENBERGHER

André Goemans straalt gedrevenheid uit : hij wil absoluut de beste wijn maken en slaagt daar ook in : op de blindproeverij van de wijnbeurs Megavino in 2008 werd zijn rode wijn van regentdruiven verkozen tot beste rode Belgische wijn. Op 1,2 hectare maakt hij in de zeer goede jaren tot zevenduizend flessen met een inox gistingsbatterij en een verrukkelijke vatenkelder voor de lagering.

Hij is een echte bioboer met resistente hybride wijnstokken zoals regent een kruising van wilde Amerikaanse rassen met vitis vinifera, met een voor Franse consumenten wat vreemde zelfs wat ruwe smaak. Hij gaat eerder voor smaakeigenzinnigheid dan voor vlot toegankelijke instapwijn. Zijn regentwijn (11,5 %vol), het prijsbeest, is haast inktzwart met de volle smaak van rijpheid. Dit komt onder meer door een drastische groene oogst, soms tot 50 procent, waarbij moeilijk rijpende trossen ver van de centrale stam worden weggeknipt. De wijn verdraagt ook optimaal een lange vatlagering : twee jaar op gedeeltelijk nieuwe eik : de praktijk van een goede Franse cru classé, maar zonder de typisch Franse eigenaarsarrogantie.

Toch is het wennen aan de wat ruwe regentsmaak : de neus belooft zwart fruit dat in de smaak (nog) niet helemaal doorkomt. Het is een wijn voor bij groot wild of geroosterd rood vlees.

André Goemans : “Mijn wijn is volkomen natuurlijk gekweekt en gemaakt, zonder chemische middelen van onkruid- of schimmelverdelgers. In uitzonderlijke gevallen wat zeewierextract. Wat ons bedreigt is vorst en hagel. De gezonde manieren van wijnmaken komen van mijn vader die op de vlucht gedurende de oorlog twee jaar in een groot Minervois- château gewerkt heeft en we hebben in de Duitse en Italiaanse wijnwereld veel vrienden.”

Uylenbergher, Matantjesstraat 7, Sint-Pieters-Rode, www.uylenbergher.be

DOOR HERWIG VAN HOVE & FOTO’S CWF&PH