Meisjes met marktwaarde, maar een niet te tillen ego : schoonheid liet zich alleen bezingen in dollarbedragen.

S upermodel : such a nineties word. De New Yorkse travestiet RuPaul maakte er een discohitsingle over, tussen de strofen gilde hij/zij ” Work ! Work it !” Volstrekt terecht, want de supermodellen werkten hard, en lieten zich nog intenser bewerken. In de vroege jaren negentig werd schoonheid een kwestie van dollars en nog meer dollars.

De supermodellen waren niet echt mooier of perfecter dan hun voorgangsters uit de vorige decennia, ze werden alleen veel meer betaald. Hoe dat zo gekomen was, bleek een mysterie, maar zodra de wereld van hun bestaan wist, werd schoonheid definitief een beroep. Iedereen herinnert zich nog het aforisme van Linda Evangelista (“Voor minder dan tienduizend dollar per dag kom ik mijn bed niet uit”), hoezeer ook ze later haar best deed om die uitspraak in het juiste, minder sensatiezuchtige kader te plaatsen. De supermodellen werden in de eerste plaats openlijk opgehemeld door de modeontwerpers, maar hun plan om alzo meer kleren te verkopen, mislukte. Neen, wat de topmannequins aantrokken was niet ’s werelds eerste zorg (droegen ze sowieso niet elk designerlabel ?). De jaren tachtig hadden hen gemouleerd, en de nineties brachten hun de loonfiches : Linda, Naomi Campbell, Cindy Crawford, Tatjana Patitz, Christy Turlington, Stephanie Seymour, allemaal super en dus onbetaalbaar en onbereikbaar voor de modale toeschouwer.

Hun respectieve verhalen vertoonden veel gelijkenissen : ze hadden zichzelf, tijdens hun tienerjaren, “erg lelijk” gevoeld en waren, niet bewust van hun allesverzengende schoonheid, aan een banale carrière ver buiten de mode begonnen. Tot op een dag een scoutingman of -vrouw hen had aangesproken en hun leven herschiep tot een sprookje. Hun relaas deed meisjes aller landen dromen, plots steeg het aantal inschrijvingen voor missverkiezingen en andere lichaamsgerichte talentenjachten. Maar de supermeisjes werden niet beschouwd als wezens van vlees en bloed, dat zou alles verpest hebben. Men noemde hen diva’s, zoals men filmsterren wel eens placht te categoriseren. Ze vertegenwoordigden alle obsessies van de tijd : feilloze lichamen (de cultuur van gymzalen), gezondheid (de oprukkende health food-rage), winst (die allesbehalve uitgedoofde restant van de jaren tachtig) en vooral glamour, vandaar het begin van de celebrity-cultus, of de beroemdheid dankzij het nietsdoen. De genoemde meisjes (en ook Helena Christensen of Kirsten McMenamy) kwamen er in feite goed van af : Kate Moss, misschien wel het meest iconische model van de jaren negentig, had het ongeluk wat later dan de rest geboren te zijn en kreeg als nakomelinge het verwijt anorexia te hebben verspreid. Ja, de celebrity-cultus kwam met een letterlijk en figuurlijk prijskaartje.

Misschien zat ook de contrabrigade er voor iets tussen. Generation X hield niet van glitter en ondiepte, toch volgens de net afgestudeerde sociologen die dat segment van de jongerenpopulatie onder de loep namen. Toch werd ook X met een icoon opgezadeld, via een achterdeurtje : Courtney Love, de zangeres van Hole, echtgenote van grungemartelaar KurtCobain en de zelfuitgeroepen anti- Madonna. Love had een belijdenisvolle cv : ex-stripper, ex-groupie, fervente drugsverslaafde met de ambitie een kerk der bevrijde riot girls te stichten. Samen met haar teamgenoten verzon ze een schoonheidsideaal dat de supergirls lik op stuk zou geven : rattige haren, kapotte of besmeurde babydolls, dronken make-up. Love capituleerde snel : nauwelijks een paar jaar later droeg ze Versace en stifte ze haar lippen binnen de lijntjes. De X-actrices, ondanks hun etiket netjes professioneel, stootten niemand voor het hoofd : meisjes als Winona Ryder en Juliette Lewis acteerden nog lang en gelukkig.

De jaren negentig waren turbulent, ook voor de schoonheid. Er was glamour, dan weer heroin chic. Plots hoorde het minimaal, daarna overdadig virtueel. Tegen het eind van het millennium was het tijd orde op zaken te stellen en de clichés weer uit de kast te halen, voor ieders gemoedsrust. Welkom, welkom Spice Girls : voor ieder wat wils, nog niet eens voor 10.000 dollar.

Peter De Potter