DE ZWITSERSE HORLOGEBOUWER MICHEL PARMIGIANI IS NIET ALLEEN GEOBSEDEERD DOOR DE TIJDMETING. HIJ GAAT OOK ENKEL VOOR HET ALLERBESTE. OMDAT HIJ BOVENDIEN ONAFHANKELIJK WILDE BLIJVEN EN DE PERFECTIE NASTREEFDE, ZETTE HIJ IN 1996 ZELFS ZIJN EIGEN MERK OP, PARMIGIANI FLEURIER.

Michel Parmigiani werd zestig jaar geleden in het Zwitserse dorp Couvet geboren. Hij groeide op in de Val-de-Travers en raakte gaandeweg geïnteresseerd in de klassieke horlogerie. Aanvankelijk herstelde hij zeldzame, antieke klokken, zoals de Breguet Sympathique uit 1820 die als onherstelbaar werd beschouwd. Daarna boog hij zich over eigen vindingen die door hooggespecialiseerde verzamelaars werden gesmaakt. In 1996 zette hij zijn eigen merk op, daarbij gesteund door de Fondation Sandoz. Bij zijn eerste creaties gebruikte hij loopwerk van Lemania en Zenith, later ontwierp hij in zijn manufactuur alles zelf en verwierf wereldfaam met zijn Kalpa-reeks, zijn Fibonacci-zakhorloge en zijn Bugatti 370 en SuperSports.

In een van de salons van het Palace Hotel in Montreux schuiven we aan tafel met de man die erom bekendstaat dat hij introvert, geobsedeerd én discreet is. Tot hij over horloges begint en over de weg die geleid heeft tot zijn indrukwekkende carrière.

“Ik ben een mens die geconditioneerd is door een object én door de techniek om tot dat object te komen. Daarom ben ik door een fase van herstel en conservatie van klokken gegaan. Een fase waarin je je geenszins kunt uiten, noch je uitleven in datgene wat je zelf zou willen maken. Noem het een leerproces. In die periode heb ik leren kijken en leren appreciëren wat onze voorvaders gerealiseerd hebben. Omdat ik stukken uit het patrimonium in handen kreeg die opmerkelijk genoeg in een vrij intacte staat tot ons gekomen waren, en wel omwille van twee redenen : ze waren goed gemaakt en ze hebben in de loop der tijden respect afgedwongen, waardoor ze nooit vernield zijn.

Uit die confrontatie is de overtuiging gegroeid dat ik in die richting verder moest werken. Daaruit is uiteindelijk mijn eigen merk ontstaan. Echter niet voordat ik, naast mijn restauratiewerk, eigentijdse stukken heb gemaakt, waarin ik eenzelfde verfijning nastreefde en die bestemd waren voor verzamelaars. Veel later heb ik Pierre Landol ontmoet, voorzitter van de Fondation Sandoz. Hij wist dat ik in de schaduw stukken maakte voor andere merken. Hij kende mijn werk en heeft me dat duwtje gegeven dat nodig was om uit de schaduw te treden en mijn eigen merk in het leven te roepen.”

U bent echt wel een man van de schaduw ?

Michel Parmigiani : Absoluut, ik houd van werken in de schaduw. J’aime être un peu secret. In een ideale wereld zou ik meer naar buiten moeten komen om over het nobele ambacht van de horloger, dat het mijne is, te spreken. Omdat mijn uitleg de geloofwaardigheid zou versterken van dit vak, dat van zover komt en zo’n rijke cultuur meedraagt. Het is buitengewoon interessant om dit vak te exploreren en de verschillende kalenders te ontdekken omdat je daarmee ook de diverse beschavingen leert kennen, hun werkwijzen en hun ideeën. Je leert wat zij belangrijk vonden. Dat is voor mij ongelooflijk motiverend geweest.

Ook uw onafhankelijkheid staat centraal.

Omdat ik erop stond onafhankelijk te zijn, kon ik de nodige afstand nemen en zelf beslissen wat de moeite van het maken waard was. En ik kon er de tijd voor uittrekken. Al vanaf de oprichting van mijn merk heb ik eigen pendulettes gemaakt met handopwinding en een loopreserve van acht dagen. Omdat ik nergens de kwaliteit vond die ik beoogde, ben ik zelf aan de slag gegaan. Tezelfdertijd wilde ik een andere vorm die beantwoordde aan zeer specifieke kwaliteitseisen, die aan de basis hebben gelegen van de oprichting van mijn eigen merk. Ik wilde niet absoluut onafhankelijk zijn, ik had gewoon andere normen en de enige manier om die te halen was onafhankelijk te worden.

De frustratie van de perfectionist ?

Misschien, omdat ik in de hedendaagse horlogerie zo weinig vond dat aan mijn eisen voldeed. Soms waren er wel onderdelen waarmee ik kon leven maar na een grondige analyse heb ik besloten om overal het beste te nemen en daarmee een eigen loopwerk te ontwikkelen. Om het allerbeste tot stand te brengen.

Wilde u ook vernieuwend zijn ?

De hele geschiedenis van dit vak is doordrongen van innovatie. Er worden sinds eeuwen horloges gebouwd en in wezen gaat het om enkele raderen die in elkaar grijpen – en toch is er altijd vernieuwing geweest. De technologie evolueerde, maar ook de materialen. Nu heeft iedereen de mond vol van silicium en de resultaten zijn echt waar wel indrukwekkend. Tenminste voor het ogenblik. Maar laat ons nog even wachten en zien wat de lange termijn brengt, want daarover kan niemand uitsluitsel geven. Omdat niemand weet hoe de molecules zich onderling zullen gedragen. Wie had gedacht dat foto’s die op cd worden gebrand na vijftien, twintig jaar vol gaten zouden zitten ?

Hebben we het werken met koolstof- vezel niet onder de knie ?

Koolstofvezel is een interessante richting om te exploreren maar voegt eigenlijk niets fundamenteels toe. Ik geloof dat het gebruik ervan vooral met marketing te maken heeft, of met de link tussen bepaalde producten. Ik begrijp wel dat als je een Bugattihorloge wil maken je naar raakpunten zoekt met de Veyron SuperSports. Dat oogt sympathiek en emotioneel maar op technisch vlak ga je er geen betere horloges mee maken.

Ik zoek het wat dieper en als ik een droom heb, dan is het om een spiraal te ontwikkelen die antimagnetisch is én ongevoelig voor temperatuurschommelingen. Het komt er alleen op aan de juiste legering te vinden in een wereld die vervuild is door magnetisme, of het nu het scherm van uw computer of de gsm in een damestas betreft. De invloed van de elektromagnetische golven is enorm en bepaalt in niet geringe mate het goed functioneren van het loopwerk.

Waarom wilde u een Bugattihorloge maken ?

Omdat er een concept achter zit, vergezeld van een knipoog naar het concept van de auto en naar Ettore Bugatti en zijn mechanisch geïnspireerd design. Een design dat zich niet enkel bezighield met de aankleding, dus het koetswerk, of in ons geval met de horlogekast. Het gaat hier om design op het gebied van techniek en een esthetische afwerking van de onderdelen op de manier waar Ettore Bugatti zo van hield.

Wat is de ultieme uitdaging ?

Iets uitvinden, maar dan in de hoop dat het ook gerealiseerd kan worden. Er valt van alles te verzinnen en te bedenken maar meestal blijft het bij een tekening op papier. De ware uitdaging bestaat erin iets te ontwikkelen dat betrouwbaar is en het na verloop van tijd ook blijft. Want vergis u niet, ondanks de technologie en de gesofistikeerde systemen om constructietekeningen te maken, weet je nooit op voorhand of het lukt. De mislukkingen zijn legio en dat heeft veel te maken met het feit dat de horlogerie antimechanisch is, omdat de wetten van de mechanica er met voeten getreden worden. Dan spreek ik zowel over de viscositeit van de olie in het regelorgaan als over de draaitabel. Een spil draait in een lager niet alleen om zijn as, ze beweegt ook lateraal tijdens het draaien. Daarvoor is er speling nodig, en nog geen klein beetje. Voor een spil met een diameter van zes honderdsten van een millimeter, moet je drie honderdsten speling inbouwen. De helft van de asdiameter ! Als je verhoudingsgewijs dezelfde speling zou toelaten in de krukas van een motor of in een locomotief, zou hij ontploffen. Daarom spreek ik graag van antimechanisch, omdat je de wetten van de fysica uitdaagt. Dat kan alleen door gebreken in te bouwen die alles laten functioneren, zoals een overdreven speling. Alleen kan je die niet berekenen en diegenen die het toch geprobeerd hebben, werden er gek van. Hetzelfde geldt voor de viscositeit van de olie, waarvoor zeer ingewikkelde mathematische formules bestaan… die op dat niveau nergens toe leiden. Alleen de ervaring brengt raad.

Soms gaat uw zoektocht wel erg ver, zoals bij het ontwerpen van de maankalender.

Het is allemaal begonnen met de restauratie van een renaissanceklok, bestemd voor het Ottomaanse rijk, die de Hegeriaanse kalender aangaf, gebaseerd op de omwentelingen van de maan. Nu hebben kalenders altijd een bepaald doel voor ogen, zoals onze eigen Gregoriaanse die op de seizoenen gebaseerd is en daardoor nauw verbonden is met de landbouw, de zaai- en oogsttijden. Maar altijd gaat het om een cyclus die beperkt is in de tijd. Bij de Gregoriaanse kalender is er om de vier jaar een verspringing, en dan weer om de honderd jaar en om de vierhonderd jaar, zodat hij nooit perfect is. Dat heeft te maken met de speling in de banen van onze planeten en van de zon. Voor de eeuwigdurende maankalender ging het om een pure uitdaging, omdat de maan de meeste kuren heeft van alle hemellichamen. Maar als we de gemiddeldes berekenen, aan de hand van de efemeriden van de astronomen van het observatorium in Parijs, komen we uit op een gemiddelde waarde van 2500 jaar, in cycli van dertig. Dat hadden de Babyloniërs zelf al berekend. Fascinerend toch ?

Ervaart u die zoektocht als een vorm van schoonheid ?

Zeker als een vorm van mechanische schoonheid, gekoppeld aan het ontwerpen van een eigen loopwerk waarbij ik slechts tevreden ben als het aan mijn verwachtingen beantwoordt. Niet meer en niet minder. Een van de charmes van de horlogerie bestaat erin om zelfs het interieur verder af te werken, te versieren en aan de techniek de juiste vormen toe te voegen. Precies zoals dat vroeger met sloten werd gedaan die er van buitenaf gewoontjes uitzagen terwijl het binnenwerk gedecoreerd, gegraveerd, gebeiteld was. In zoverre dat een Franse koning zelfs een verzamelaar van sloten werd.

Omdat zoiets ontzettend veel ervaring en handenarbeid vraagt, is er altijd een beperking in de oplage, wat op zich weer voor een meerwaarde zorgt. Maar we leven natuurlijk in en niet buiten de wereld en daarom zou het goed zijn om voor de zichtbaarheid en de rentabiliteit jaarlijks tienduizend stuks te produceren, verdeeld over 250 à 300 verkooppunten. Dat moet lukken, zonder ook maar iets van de kwaliteit op te offeren.

Ook in die beperkte oplage zijn er links met Bugatti, dat van een bepaald type niet meer dan 300 of 400 stuks bouwt. Wie er geen op de kop kan tikken, moet een volgende keer sneller beslissen.

Vanwaar uw doorgedreven interesse ?

De nieuwsgierigheid heeft me naar dit vak geleid. Toen ik nog naar school ging, passeerde ik elke dag het standbeeld van Ferdinand Berthoud, horloger-mécanicien du roi et de la marine. Ik las zijn biografie en vergat die weer. Tot de dag waarop we met enkele kameraden een eindwerk maakten en daarvoor op bezoek gingen bij de laatste penduleklokkenmaker van het kanton van Neuchâtel. Die man, een eenzaat die in de Val-de-Travers woonde en werkte, straalde een vorm van ironie en vrijheid uit ten opzichte van het alledaagse leven. Hij leefde in een andere wereld, een wereld vol mysteries. Die ontmoeting heeft me voor altijd getekend en mettertijd mijn nieuwsgierigheid geprikkeld. Ik wilde almaar meer weten over de horlogerie, heb me steeds dieper ingegraven in de techniek en de evolutie. Ik heb een lange weg afgelegd en ik volg die weg nog altijd. Ik ben die man eeuwig dankbaar omdat hij de vonk heeft doen overslaan.

DOOR PIERRE DARGE – FOTO’S PARMIGIANI EN PPI

SOMS WAREN ER ONDERDELEN WAARMEE IK KON LEVEN MAAR NA GRONDIGE ANALYSE HEB IK BESLOTEN OM OVERAL HET BESTE TE NEMEN EN DAARMEE EEN EIGEN LOOPWERK TE ONTWIKKELEN. OM HET ALLERBESTE TOT STAND TE BRENGEN.DE TECHNOLOGIE EVOLUEERDE, MAAR OOK DE MATERIALEN. NU HEEFT IEDEREEN DE MOND VOL VAN SILICIUM EN DE RESULTATEN ZIJN INDRUKWEKKEND. TENMINSTE VOOR HET OGENBLIK. MAAR LAAT ONS NOG EVEN WACHTEN EN ZIEN WAT DE LANGE TERMIJN BRENGT.IK ZOEK HET WAT DIEPER EN ALS IK EEN DROOM HEB, DAN IS HET OM EEN SPIRAAL TE ONTWIKKELEN DIE ANTIMAGNETISCH IS ÉN ONGEVOELIG VOOR TEMPERATUUR-SCHOMMELINGEN.

HET KOMT ER ALLEEN OP AAN DE JUISTE LEGERING TE VINDEN IN EEN WERELD DIE VERVUILD IS DOOR MAGNETISME.