Het is overal iets, zei m’n vader vroeger, wanneer ik weer eens had zitten zeuren over problemen op het werk en wanneer ik weer eens had zitten fantaseren over een andere job, een betere job, een ideale job.

“Een mens mag tegenwoordig blij zijn als hij werk heeft” had een andere reactie kunnen zijn op het uiten van dit soort luxe-ongenoegens. Of nog: “Er valt toch niks aan te doen. Bovendien zijn er veel ergere dingen in het leven dan dit.”

Chantal Sap begeleidt mensen die in de knoop zitten met hun werksituatie en weet hoe de omgeving gewoonlijk reageert op de klaagzang van gefrustreerde werkne(e)m(st)ers. Zelf gelooft ze in een andere aanpak. Een tiental jaar geleden richtte ze in het Leuvense de vzw Kompas op, een Centrum voor Loopbaanplanning & Heroriëntering. Mensen die het in hun beroepsleven niet meer zien zitten, kunnen er terecht voor steun en advies.

Aanvankelijk richtte Kompas zich uitsluitend tot vrouwen, maar inmiddels bestaat ongeveer een derde van de cliënteel uit mannen. De initiatiefneemsters hadden verwacht dat vrouwelijke kandidaten vooral advies zouden komen vragen om hogerop te geraken. In de praktijk bleken ze echter niet zo geïnteresseerd in het bereiken van de top, maar wel in het leveren van zinvol werk van degelijke kwaliteit, en wilden ze vooral hun eigen capaciteiten zo goed mogelijk benutten. Dat blijkt ook de drijfveer van mannen te zijn. Chantal Sap: “We hebben van in het begin aandacht gehad voor kwaliteit van arbeid en leven, maar we merken dat het accent daar steeds meer op gaat liggen.”

Het publiek van Kompas bestaat vooral uit mensen van de leeftijdsgroep van 28 tot 35 jaar en uit veertigers. Hooggeschoolden en universitairen zijn sterk vertegenwoordigd, er komen zowel werklozen als werkenden uit de meest diverse beroepsgroepen (van secretaresses tot ingenieurs en informatici). Zij kunnen terecht bij een begeleidster die via individuele gesprekken met hen de knoop ontwart: wie ben ik, wat wil ik, en wat kan ik daarmee aanvangen op de arbeidsmarkt?

Sap: “Het gaat niet om psychotherapie maar om het ondersteunen van een zoekproces. Mensen lopen soms jaren rond met plannen, maar komen niet tot een besluit. Men ervaart ons als een neutrale buitenstaander die een soort spiegel voorhoudt. We hebben aandacht voor de persoon: diens mogelijkheden, talenten, verantwoordelijkheden. Maar ook voor de context: wat kan nog in het bedrijf, wat vind je elders en wat niet? We blijven daar zeer realistisch in, houden rekening met de Belgische situatie en mentaliteit. Uiteraard spelen bij het afwegen van keuzemogelijkheden ook factoren uit iemands privé-leven mee.”

Opvallend is dat de aanleiding om een beroep te doen op het centrum voor mannen en vrouwen verschilt. Sap: “Vrouwen komen vaak op het ogenblik dat de kinderen naar de humaniora gaan. Het feit dat de kinderlast minder zwaar wordt, is voor hen hét moment om te gaan nadenken over hun loopbaan en om te onderzoeken of ze hun arbeidssituatie kunnen verbeteren. Mannen komen vaak op latere leeftijd, en dan meestal omdat een externe factor – een incident op het werk – de vanzelfsprekendheid van hun loopbaan heeft doorbroken. Bijvoorbeeld omdat ze in het kader van een reorganisatie een job gekregen hebben die minder interessant of financieel nadeliger is dan de vorige. Dan gaan ze nadenken en vragen ze zich af of ze dit werk wel voor de rest van hun leven willen blijven doen.”

Andere vaststelling: mannen voelen zich nog altijd financieel verantwoordelijk, terwijl vrouwen zich eerder verantwoordelijk voelen voor de kinderen. Sap: “Een man die zijn werksituatie wil veranderen, is bang dat hij de zekerheid voor zijn gezin op het spel zet en voelt zich daar schuldig over. Daarnaast ervaart hij een ontslag of reorganisatie algauw als een persoonlijke mislukking. Bij vrouwen zijn leven en werk altijd meer met elkaar vervlochten geweest.”

Maar er zijn ook voorbeelden van mensen die minder in de traditionele hokjes passen. Mannen die zonder werk vallen en plots ontdekken dat ze nu tijd hebben voor kinderen of voor huishoudelijke taken en daar de waarde van gaan inzien. Of alleenstaande vrouwen met kinderen, die dus de financiële verantwoordelijkheid dragen voor het gezin maar toch ook hun werksituatie willen verbeteren.

Het leuke aan Kompas is eigenlijk dat zowel bij mannen als vrouwen gekeken wordt naar iemands sterke punten en dat zoveel mogelijk uitwegen afgetast worden, hoe dichtgeslibd de situatie ook lijkt. Zelfs wanneer de eindconclusie is dat iemand blijft zitten waar hij of zij zit, dan weet de betrokkene waarom dat op dit moment de beste keuze is. Sap: “Veel mensen zitten vooraf met het gevoel dat ze vooruit noch achteruit kunnen. Maar wie hier weggaat, beseft dat hij of zij op een aantal gebieden, hoe gering ook, wél greep heeft en is vast van plan die mogelijkheden te benutten.”

Noemden ze dat vroeger niet emancipatie?

Info: Kompas, Centrum voor Loopbaanplanning en Heroriëntering, Koning Albertlaan 2, 3010 Kessel-Lo, Tel. (016) 35.05.79.

Jo Blommaert / Tekening Sandra Schrevens