“Water. De opwarming van de aarde. Dat zijn de uitdagingen voor de toekomst.” Neen, geen ecoloog aan het woord, wel de Catalaanse gentleman-wijnmaker Miguel Torres. Visionair, volgens kenners. Hij zette Spaanse wijn op de wereldkaart en introduceerde in Chili de moderne wijnbouw.
CHILI & SPANJE
Voor ons zit een man wiens reputatie hem voorafgaat. Miguel Torres. Zeventig. Niet dat het aan hem te zien is. Fit, alert. Sporttenue. Hij hijgt nog lichtjes na van zijn fietstocht in de middaghitte. Hij is een van de meest gelauwerde en, volgens ingewijden, meest invloedrijke wijnmakers van de laatste dertig jaar. En toch, bescheiden, met de twee voeten op de grond en na een halve eeuw hard werken nog even gedreven. Innoveren, verbeteren, dat is zijn dada. De familie Torres maakt sinds 1870 wijn in de Spaanse Penedès (onder Barcelona). Miguel is de vierde generatie, en over enkele weken draagt hij de leiding van het familiebedrijf, dat intussen ook actief is in andere regio’s (onder meer Priorato, Rioja, Ribera del Duero, Rueda en Jumilla in Spanje, Chili, Californië en China) – over aan zijn zoon Miguel (38), zelf pas vader van een nieuwe kleine Miguel. Het verhaal is dus verre van afgerond. “Maar Miguel senior blijft voorzitter en zal tot zijn laatste snik in de wijngaarden en de kelders te zien zijn, net als zijn vader (ook al Miguel)”, zeggen zijn medewerkers.
“Hoe bevalt Chili u ?” vraagt hij attent. “Overweldigend.” Dat is wel het minste wat je kunt zeggen. Alvorens de wijnmaker te ontmoeten in de Chileense vestiging van Torres in Curico, tweehonderd kilometer ten zuiden van de hoofdstad Santiago, hebben we een voorproefje gehad van dit prachtige land. Als huasos (Chileense gaucho’s) –voor-één-dag trokken we te paard de bergen in, in het merendistrict rond Pucon, de ‘poort naar de bergen’ aan de voet van de Andes, net boven Patagonië. Afgetekende vulkanen bekroond met roze wolkjes, paarsige bergen in de verte, spiegelende meren, vlakten, eindeloze bossen. En dit was maar een proefje. Want wat variatie betreft zijn er weinig landen die met Chili kunnen wedijveren : 4300 kilometer kustlijn, de Atacamawoestijn in het noorden, de besneeuwde bergtoppen van de Andes, vulkanen, meren, pampa’s, door god verlaten streken, Patagonische ijsvelden, maar ook vruchtbare, lieflijke valleien. En warmhartige, rustige mensen. Ze lopen elkaar dan ook niet voor de voeten. Ruimte is er zat in dit uitgestrekte land, met slechts zeventien miljoen inwoners, waarvan zes miljoen in het verrassend modern ogende Santiago. Ondanks de vaak nog schrijnende armoede op het platteland en de schaduw van jarenlange dictatoriale terreur, hebben ze hun poëtische ziel niet verloren – hoe kun je anders bij zo veel schoonheid. Niet voor niets is dit de bakermat van Pablo Neruda.
Het centrale deel van het uitzonderlijk smalle land – gemiddeld 177 km breed en geprangd tussen de Stille Oceaan en de Andes – wordt algemeen beschouwd als een paradijs voor wijnbouw : warm en zonnig overdag, koel in de nacht. Winden zorgen ervoor dat er geen bederf optreedt. Chili is dan ook het enige land ter wereld waar de beruchte fylloxeraplaag, die eind negentiende eeuw in de hele wijnwereld een slagveld aanrichtte, niet toesloeg en waar je nog authentieke eeuwenoude wijnstokken vindt.
EEN STILLE REVOLUTIONAIR IN CHILI
In 1979 belandde de toen 38-jarige Miguel Torres in Chili. Bruisend van ideeën die hij niet helemaal kwijt kon op het door zijn patriarchale vader bestuurde thuisfront. Torres was het eerste buitenlandse huis dat investeerde in de Chileense wijnbouw en werd met open armen ontvangen. Het begon met een honderd hectare nabij de Andes en een kleine wijnkelder nabij Curico. Het areaal groeide intussen uit tot een duizend hectare. “Wij waren niet bang van het dictatoriale regime”, zegt de intussen wijze, grijze Miguel fijntjes, “dat waren wij gewoon.” Miguels komst had een onmiddellijke en definitieve impact. Hij bracht een revolutie teweeg in de Chileense wijnbouw, die nochtans al begin zestiende eeuw in Chili was geïntroduceerd door de Spaanse missionarissen. De eerst aangeplante druif heette overigens país (mission in Californië). En net met dit aloude druivenras heeft Torres twee jaar geleden voor het eerst een rosé schuimwijn, Santa Digna Estelado, op de markt gebracht. De wijn maakt deel uit van een bijzonder project dat gecofinancierd is door het ministerie van Landbouw, via de Fundación para la Innovación Agraria (FIA), die nieuwe kansen creëert voor kleine boeren in de dorre streken van Maule en Bío Bío.
Een van de belangrijkste innovaties die Torres invoerde was – en is – immers ecologie en fair trade. Torres was in Chili de eerste die duurzaam en biologisch te werk ging en meteen ook zijn arbeiders viermaal het gangbare loon betaalde. Een deel van de opbrengst wordt systematisch geïnvesteerd in de lokale gemeenschap en in sociale projecten. “Hoe beter wij zorgen voor het land, hoe beter de wijn die we produceren, is al generaties het motto van ons familiebedrijf”, legt Miguel Torres uit. “En dat motto is actueler dan ooit. De klokt tikt. Wijnen zijn zeer gevoelig voor klimaatveranderingen, elke verandering in de omgeving, hoe gering ook, heeft een directe weerslag op de groeicyclus van de druiven.”
Het project kadert ook in een andere optie van Miguels beleid : het weer tot leven brengen van vergeten druivenrassen. “Ze brengen meer eigenheid, meer terroir in de wijn. En vaak zijn ze beter aangepast aan de omstandigheden dan andere soorten.” Miguel junior, die al vier jaar de onderneming in Chili leidt en binnenkort zijn vader opvolgt aan de top van het familiebedrijf, beaamt dit standpunt volmondig. Hij heeft al diverse eigen initiatieven in die richting op zijn conto. Onder meer een experiment met de aanplant van pinot noir nabij de kust (Empedrado), waar men arme schistbodems aantreft zoals in de Catalaanse Priorat.
De belangrijkste Torreswijnen die in Chili geproduceerd worden zijn Las Mulas (van biologisch gekweekte druiven), Cordillera (premiumwijnen gemaakt van een strenge selectie druiven) en het volledig fair- tradegamma Santa Digna.
VOORTREKKER IN SPANJE
Toen hij eind de jaren zeventig in Chili aankwam, had Miguel Torres er al een heel parcours in Spanje op zitten. Na oenologische studie in Frankrijk begon hij in 1962 in de zaak. Tot dan was Torres vooral bekend voor zijn populaire wijnen. “Mijn vader was in de eerste plaats een wijnverkoper ; voor mij was onderzoek en vernieuwing essentieel.” Miguel was een van de eerste Iberische wijnbouwers die niet-Spaanse rassen aanplantten zoals cabernet, merlot, chardonnay, riesling en pinot noir en op de voor hen best geschikte terreinen, zodat hij alle voordelen van het terroir in de wijn kon brengen. Hij was ook een voortrekker in vinificatie in stalen tanks, rijping op vat en fermentatie bij gecontroleerde temperatuur. Bijna de hele Spaanse wijnbouw volgde in zijn spoor.
In 1979 werd Torres Gran Coronas Mas La Plana 1970 (Penedés) in een wijnolympiade van GaultMillau verkozen tot beste cabernet sauvignon. Voor de Fransen een uppercut zonder weerga en voor Torres de definitieve erkenning als producent van premium wijnen. Mas La Plana, aangeplant rond de schitterende finca van de familie in Vilafranca del Penedès, is nog altijd het paradepaardje van het bedrijf. Maar Torres heeft ook een stevige reputatie opgebouwd als producent van goede, betaalbare instapwijnen, waaronder de bekendste Coronas, Viña Sol en Sangre de Toro. En jaarlijks wordt zowat drie miljoen euro geïnvesteerd in onderzoek ter verbetering van de wijngaard en het wijnmaken zelf. Torres heeft ook tien eigen oenologen in dienst, onder wie Miguels dochter Mireia.
Vanaf 1984 werd in Spanje ook begonnen met het opnieuw aanplanten en verbeteren van oude lokale druivenrassen. Een schitterend voorbeeld is de topwijn Grans Muralles, gemaakt van garnacha, cariñena en van drie oude, praktisch uitgeroeide wijnstokken. Deze inheemse soorten, samso, garo en querol, werden door Torres, via DNA-onderzoek en in-vitrokweek weer tot leven gewekt. Torres is dan ook de enige wijnbouwer die deze soorten teelt. Zij zorgen voor een heel complexe smaak en een bijzondere minerale toets. Voor een flesje van deze uitzonderlijke wijn betaal je dan ook ca. 110 euro. Hij wordt gemaakt in de schaduw van de prachtige middeleeuwse abdij van Poblet – het enige nog bevolkte cisterciënzerklooster in Europa. Het domein grenst aan dat van het veertiende-eeuwse kasteel van Milmanda, waar Torres een gelijknamige witte maakt van honderd procent chardonnay, zoals de monniken dat van oudsher deden. Het indrukwekkende kasteel dient als ontvangstruimte.
En Torres blijft vernieuwing zoeken. Sinds 1996 heeft het bedrijf ook wijngaarden in de nog iets zuidelijker, onherbergzame wijnstreek Priorat, die bekendstaat om zijn geconcentreerde, sterke wijnen. Het rauwe, stille berglandschap heeft iets prehistorisch. Soms lijkt het of je hier alleen op de wereld bent. Op de zeer steile, dorre hellingen moeten de wijnstokken worden aangeplant op kleine smalle terrassen in de schistgrond (leisteen). De druiven kunnen alleen handmatig worden geplukt. De opbrengst hier is heel beperkt, vaak niet meer dan driehonderd gram per stok (normaal acht kilo), want de wijnranken moeten heel diep gaan om voeding te vinden. Vandaar de ongeëvenaarde complexe smaak van de wijnen (Salmos en Perpetual).
VOORUITLOPEN OP VERANDERINGEN
Ook in Spanje is Torres een van de eersten die ecologie tot een speerpunt maakten in hun beleid. Nerola is tot nu toe de enige Torreswijn met gecertificeerd ecolabel, maar op steeds meer domeinen wordt biologisch of duurzaam gewerkt, zonder pesticiden of herbiciden, met eigen waterzuivering. De meeste wijnen worden gemaakt in de nieuwe, hypermoderne bodega in Pacs del Penedès, een viertal kilometer buiten Vilafranca. Het Waltraud Center – genoemd naar Miguels echtgenote, de kunstenares Waltraud Maczassek – is volledig ecologisch en ontworpen door architect Javier Barba. Het is gedeeltelijk gebouwd onder grondniveau om de visuele impact op het landschap zo klein mogelijk te maken. Een groot zonnepaneel bij de ingang genereert de elektriciteit voor de verlichting en een veld van wit zand reflecteert het zonlicht (Albedo-effect), wat mede zorgt voor een optimale isolatie van de ondergrondse wijnkelders, die overigens door bezoekers van het centrum bezocht kunnen worden. Annex ligt de moderne wijnmakerij, die onder meer uitgerust is met een aantal grote, horizontale Vinimaticsvaten. Nog maar weinig wijnmakers beschikken over deze nieuwsoortige, roterende vaten die het voordeel bieden dat ze niet meer, zoals de verticale kuipen, tweemaal per dag moeten rondgepompt en omgeroerd worden om de schillen in contact te houden met het sap. Momenteel zijn onderzoekers ook bezig een methode uit te testen om de CO2-uitstoot de komende jaren fel te verminderen.
“De absolute hoofduitdaging voor de toekomst is de klimaatverandering”, zegt Miguel Torres. “We zijn volop bezig met maatregelen uit te dokteren. We moeten er bijvoorbeeld in slagen om de druiven later te laten rijpen. Dat kan onder meer door de afstand tot de bodem te vergroten, door minder te ontbladeren, door ze niet in struikvorm maar in een soort kandelaarvorm te laten groeien. We zoeken ook andere wijnstokken die de hitte beter aankunnen, bijvoorbeeld meer tempranillo. We hebben ook al enkele hoger gelegen terreinen aangekocht in Tremp (Lleida), in de uitlopers van de Pyreneeën, waar we begonnen zijn met de aanplant.”
Over afzienbare tijd zal Miguel de fakkel overdragen aan zijn zoon. Maar zoals het Miguel senior met zijn vader verging, zal de jonge Miguel wellicht nieuwe accenten leggen. Voor senior was en is het belangrijkste de kwaliteit in het glas. Junior vindt, naast de kwaliteit, ook marketing de dag van vandaag erg belangrijk. De verpakking, het etiket, de distributie. Een van zijn mooiste realisaties op dat vlak is bijvoorbeeld het etiket van de Celeste, waarop de prachtige sterrenhemel staat afgebeeld die je vanuit deze wijngaard kunt bewonderen.
Torres heeft ook drie uitstekende restaurants – in Barcelona, in Santiago de Chile en in Sjanghai – waar de wijnen in optimale condities geproefd (en gekocht) kunnen worden in combinatie met moderne, fijne gerechten.
Alle info : www.torres.es
De wijnen van Torres zijn bij ons te koop bij Delhaize, Colruyt, Carrefour, Makro en in de gespecialiseerde handel.
DOOR SABINE LAMIROY
Van meet af aan speelden duurzaam-heid en fair trade een fundamentele rol
“Hoe beter wij zijn voor het land, hoe beter de wijn die we produceren”, is sinds generaties het motto van het bedrijf
Een van de speerpunten is het weer tot leven wekken van historische druivensoorten
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
