Waarom vinden we sommige mensen onweerstaanbaar en kunnen we anderen niet ruiken ? Hoe kunnen we onze indruk op anderen beïnvloeden ? Volgens dr. Alan Hirsch ligt het antwoord in geuren. Deze neuroloog en psychiater onderzocht de belangrijkste effecten op het menselijk gedrag en emoties.

mensen zouden tot tienduizend geuren kunnen waarnemen. Ze roepen emoties en herinneringen op, wat een verregaande impact heeft op ons gedrag. Daar is dr. Alan Hirsch rotsvast van overtuigd. “De kracht zit hem in de onmiddellijke reacties die ze uitlokken, nog voor we beseffen wat we juist ruiken. Dat komt omdat de reukzin deel uitmaakt van het limbische systeem in de rechterhelft van de hersenen, dat het emotiecentrum huisvest.”

Reacties op geuren zijn onmiddellijk, emotioneel en grotendeels cultureel bepaald. Hirsch : “Dezelfde geuren kunnen andere associaties oproepen naargelang de context en de regio.” Hij geeft toe dat zijn onderzoeken waarschijnlijk tot heel andere bevindingen zouden leiden in Azië of Afrika. Geuren die fysieke reacties kunnen uitlokken, zoals veranderingen in hersengolven, hartritme, bloeddruk, spierspanning en lichaamstemperatuur, overstijgen echter de culturele connotaties, meent hij. Net zoals de geuren die de ’trigeminale’ of irritatiezenuw prikkelen. Die wordt gestimuleerd door het snijden van ajuin of door andere irriterende stoffen en doet ons niezen of huilen. Het is een beschermingsmechanisme dat ons waarschuwt voor irriterende stoffen, voor deze schade kunnen aanrichten.” Hirsch past dit principe toe bij patiënten met een verminderde reukzin, door hun dieet aan te passen met voedingswaren die deze zenuw prikkelen.

Seks, shoppen en parfum

Hoe groot de geurenimpact kan zijn ontdekte Hirsch via onderzoek naar ‘goede’ en ‘slechte’ aroma’s. “Aangename geuren doen ons ergens langer blijven, maken ons sneller bereid om een vreemde te helpen en beïnvloeden ons consumptiegedrag.” Hij deed de test met een identiek paar sportschoenen in een reukloze en een geparfumeerde kamer (bloemenmix) te laten beoordelen. De mensen in de geurige ruimte waren enthousiaster en bereid om gemiddeld 10,33 euro meer te betalen. Een experiment rond gokgedrag leverde soortgelijke resultaten op : “gokkers spenderen gemiddeld 45 procent meer aan een slotmachine in een geparfumeerde ruimte. Naarmate de geuren intenser worden verspreid, kan dat zelfs tot 53 procent oplopen.” Het hoeft geen betoog dat heel wat bedrijven sterk geïnteresseerd zijn in dergelijk onderzoek. Maar ook voor particulieren gaf Hirsch interessante inzichten vrij. Zo ontdekte hij dat sommige aroma’s de visuele perceptie kunnen beïnvloeden. “Vrouwen die een kruidige bloemengeur dragen worden door mannen 5,5 kg lichter ingeschat. En zes jaar jonger wanneer ze naar roze grapefruit roken. Dat is het olfactorische equivalent van botox !”

Ook slechte geuren hebben effect : ze zouden agressie stimuleren. Zo noteerde Hirsch een verband tussen de mate van luchtvervuiling en het aantal verkeersongevallen in Chicago. “Bij sterkere pollutie gingen meer mensen agressief rijden, met alle gevolgen van dien. Ook op een school in de buurt werden leerlingen op zulke momenten lastiger dan anders. Maar die verhoogde agressie kan ook een positief effect hebben : met name atletische prestaties verbeteren bij slechte geuren.”

Wanneer het op seksuele aantrekkingskracht aankomt, ligt het toch allemaal wat complexer dan gewoon een lekker geurtje toevoegen. “Elke persoon heeft namelijk een ‘signatuurgeur’, even uniek als een vingerafdruk. Die is aangeboren, kan niet veranderd worden door parfums of persoonlijke hygiëne en heeft een grotere impact op aantrekkingskracht dan uiterlijkheden”, stelt dr. Hirsch. “De neus wordt onbewust aangetrokken en ons verstand rationaliseert die beslissing. Ook in sociale omgang zal iemands signatuurgeur een rol spelen in of en hoe men wordt herinnerd.”

Deze signatuurgeur wordt doorgaans onbewust waargenomen, is met andere woorden subliminaal. Is het dan het equivalent van de dierlijke feromonen ? “Feromonen leiden in het dierenrijk naar een geschikte partner met een ander genetisch profiel, wat succesvolle voortplanting garandeert. Er zijn veel aanwijzingen dat feromonen ook bij mensen bestaan, maar het is nog niet wetenschappelijk bewezen. Onderzoek bevestigt wel dat subliminale geuren de kracht hebben om de hormoonproductie te veranderen en seksuele aantrekkingskracht, drang en zelfs gedrag kunnen beïnvloeden.” Hirsch nuanceert : “Bij mensen worden reacties op geurprikkels meestal afgezwakt door andere zintuiglijke prikkels en het rationele denkproces dat ons onderscheidt van andere primaten. Wanneer een chimpansee ervandoor gaat met een nieuwe partner kijkt niemand daar van op, maar wel als Lady Chatterley haar sociale status en fortuin op het spel zet voor een boswachter. Onze maatschappij verwacht dat je rationele beslissingen laat overheersen.”

Hirsch onderzocht het effect van bepaalde aroma’s op seksuele opwinding bij mannen en vrouwen. Niet parfums, maar etensgeuren bleken het grootste effect te hebben. “De combinatie van lavendel en pompoentaart deed de opwinding bij mannen met veertig procent toenemen, kort gevolgd door kaneelkoeken.” Ook bij vrouwen scoorde die combinatie hoog, al waren de aroma’s van babypoeder en een mix van komkommer en snoepgoed de absolute toppers. Een verklaring heeft Hirsch niet echt : “Misschien omdat deze geuren een nostalgisch reactie oproepen, wat hen meer ontspannen maakt ? Ofwel maakt het hen net alerter, waardoor ze zich meer bewust zijn van zintuiglijke prikkels ?” De relatie tussen voedingsaroma’s en seks kunnen volgens Hirsch deel uitmaken van het mechanisme dat voortplanting verzekert. “Wanneer voeding in overvloed aanwezig is, verschijnen seksuele relaties in een voorspelbaar patroon.”

Mannen knapten op geen enkele geur af, maar voor vrouwen temperden sommige wel degelijk de lust : met name kersen en barbecuevlees. Zelfs mannenparfums maakten hen een procent minder enthousiast (vrouwenparfums dan weer wel). De invloed van parfums op seksuele opwinding blijkt dus gering te zijn. Zelfs kaaspizza scoorde (bij mannen) beter met gemiddeld vijf tegenover drie procent. Dragen we dan de verkeerde parfums ? “Dat hangt af van je doel,” lacht Hirsch, “om mannen op te winden kun je best naar eten ruiken. Maar we ondervonden dat vrouwen meer beïnvloed worden door mannengeuren dan andersom. Hun reukzin is ook veel beter en blijft langer goed dan die van mannen. In Wales ontdekte men dat zeventig procent van de vrouwen een man die aftershave gebruikt meer sexy vindt dan zijn ongeparfumeerde collega. Een andere test toonde aan dat vrouwelijke interviewers een lagere beoordeling gaven aan ongeparfumeerde sollicitanten dan aan diegenen die wel een geurtje droegen. Mannelijke interviewers deden net het tegenovergestelde.”

DOOR SOFIE ALBRECHT

“Mannen schatten vrouwen zes jaar jonger als ze naar roze grapefruit ruiken”