Abraham Louis Breguet was een van de allergrootste horlogemakers ooit. Het Louvre eert het werk van deze uitzonderlijke geest met een retrospectieve die geen kenner of estheet mag missen.

Nog tot eind augustus loopt in een vleugel van het Parijse Louvre een tentoonstelling over het werk van de geniale horlogemaker Abraham Louis Breguet. De locatie is niet toevallig gekozen : de huidige eigenaar van het merk, de Swatch Group van Nicolas G. Hayek, wil meer zijn dan alleen maar de voortzetter van een traditie. De Zwitserse zakenman die dankzij de immense opbrengsten van de Swatch-uurwerken een deel van de zieltogende mechanische horlogerie wist te redden, investeert fors in het culturele patrimonium. In dit geval de restauratie van de Lodewijk XIV-vleugel van het Louvre, grotendeels gefinancierd door de groep.

Het belang van Abraham Louis Breguet voor de horlogerie kan nauwelijks worden overschat. De in 1747 in Neuchâtel geboren Zwitser, wiens ouders als hugenoten uit Picardië waren gevlucht, kwam op zijn vijftiende in Parijs het vak leren en vestigde zich vervolgens als zelfstandige aan de Quai de l’Horloge. Hij was een universele geest die ook wiskunde, fysica, astronomie, optica en mechanica studeerde en zich vervolgens toespitste op uitvindingen en artistieke vernieuwingen in het vak. Zorgde Breguet aanvankelijk enkel voor de afwerking van basisuurwerken, dan ging hij al snel over op het maken van zakhorloges met een kaliber van Jean Antoine Lepine, een van zijn leermeesters.

Gaandeweg raakte hij gefascineerd door de montre perpétuelle, waarvan het automatische opwindmechanisme geactiveerd wordt door de bewegingen van het lichaam en het repetitiehorloge. Al snel werd hij geïntroduceerd aan het Franse hof en ontving er via een officier van de garde van de koningin een unieke bestelling. Marie-Antoinette wilde dat Breguet een horloge zou maken die alle toen bekende complicaties bevatte en waarin de metalen onderdeeltjes zoveel als mogelijk door goud waren vervangen. Een groep van twintig specialisten was uiteindelijk 44 jaar zoet met de realisatie.

Als de Breguet n° 160 in 1827 kon worden afgeleverd, waren zowel de koningin als de horlogemaker al enkele jaren overleden. ‘Marie-Antoinette’ bleef meer dan een eeuw het meest gecompliceerde horloge ter wereld, het ging in verschillende handen over en kreeg uiteindelijk een plaats in het museum voor islamitische kunst in Jeruzalem, waar hij op 16 april 1983 verdween. 21 jaar later besloot Nicolas G. Hayek om het beroemde horloge in de manufactuur van Breguet opnieuw te laten bouwen, op basis van een onvolledige verzameling van documenten, oude foto’s en getuigenissen. Kort nadat dat unieke stuk begin 2007 voor het eerst aan het tikken was gegaan, ontving Nicolas Hayek een anonieme brief met het voorstel om het oorspronkelijke exemplaar te kopen. Hij weigerde en vernam enkele maanden later dat het unicum opnieuw in een museum in Jeruzalem was opgedoken.

In eik van 322 jaar

De remake is een van de stukken in de tentoonstelling waar het meest naar uitgekeken wordt. Het horloge wordt gepresenteerd in een al even unieke koffer, gemaakt van het hout van de geliefde eik van de Franse koningin, die na enkele zware stormen in 2003 moest worden omgehakt, 322 jaar na zijn ontkiemen. Als compensatie voor het gebruik van dat kostbare hout liet Nicolas G. Hayek het Petit Trianon restaureren (een klein lustpaviljoen bij het kasteel van Versailles).

Abraham Louis Breguet vluchtte tijdens de Franse Revolutie naar Zwitserland, omdat hij als vriend van vele aristocratische huizen op de dodenlijst van revolutionairen was beland. Hij wordt toch vooral herinnerd als de vader van de tourbillon, waarvan hij het patent liet registreren op de zevende messidor van het jaar 9 (26 juni 1801). Dat was bedoeld om de invloed van de zwaartekracht op het delicate binnenwerk van een horloge te neutraliseren, door het hart ervan op zichzelf te laten roteren.

Maar hij had zich eerder al laten opmerken door het perfectioneren van het echappement met constante kracht (die de nauwkeurigheid van de werking van een horloge verzekert), de montre à tact, een zakhorloge met tastknoppen die het mogelijk maken het uur op de tast af te lezen, de ressort timbre of de pare-chute, voorzien van een stootzekering.

Hij wordt ook beschouwd als de vader van het polshorloge, nadat hij voor Caroline Murat-Bonaparte, zus van Napoleon, een armbanduurwerk bouwde in 1812. Ondanks zijn immense technische kennis, besteedde hij ook veel aandacht aan de esthetiek en de originele stijl, gekenmerkt door functionele eenvoud en een perfecte uitvoering, waarvan bijvoorbeeld de Breguet n°4009, een observatiechronometer met dubbele secondewijzer uit 1825, op zo’n overtuigende wijze getuigt.

De geest van de geniale horlogeontwerper werd op passende wijze in ere gehouden door de Swatch Group en Nicolas Hayek die niet alleen zwaar investeerden in de manufactuur in de Vallée du Joux, maar er ook een atelier voor het guillocheren creeerden, de delicate kunst van het graveren in de wijzerplaat om de leesbaarheid ervan te vergroten. De doorgedreven techniciteit is een constante gebleven en de Reine de Naples, de Tradition-lijn en de Tourbillon Marine met een echappement in silicium, illustreren die inspanning.

In de tentoonstelling laat het Louvre de bezoeker kennismaken met een aantal uitzonderlijke stukken : van horloges, klokken tot meetinstrumenten. Samen met de portretten, archiefdocumenten en octrooien bieden ze een volledig overzicht van het werk van Abraham Louis Breguet. Meteen is het een gelegenheid om kennis te maken met de renovatie van de Sullyvleugel, waarin de kunstvoorwerpen van de achttiende eeuw werden samengebracht. Zowel wandtapijten, meubelen uit de koninklijke verzameling als sieraden.

De tentoonstelling Breguet in het Louvre loopt van 25 juni tot 7 september in de Sullyvleugel van het Louvre in Parijs. Elke dag toegankelijk van 9 tot 18 uur (woensdag en vrijdag tot 22 uur). Gesloten op maandag. Museumticket à 9 euro.

Door Pierre Darge

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content