Wat een feest zou horen te zijn, drijft nogal wat stervelingen tot wanhoop. Gelukkig puilen kranten en tijdschriften omstreeks deze tijd uit van nuttige overlevingstips voor het jaareinde.

De laatste chocoladen klazen zijn nog maar net de etalages uit en de rendieren met lichtgevende neus nog niet op het elektriciteitsnet aangesloten, of in de pers verschijnen de eerste “Hoe overleef ik de feesten?”-bijdragen. Een genre waar ik stiekem een zwak voor heb, want meestal wordt het bedreven door dezelfde mensen die de rest van het jaar stukjes plegen over het feit dat ze in de supermarkt altijd het winkelwagentje met het wobbelige wiel treffen of niet met hun tong uit het gaatje in hun kies kunnen blijven. Hemeltergend banaal dus, maar wel grappig geschreven. Vooral de Angelsaksische collega’s zijn er onovertroffen in: niemand kan zo hilarisch zielig zijn als de columnisten van de Engelse zondagsbijlagen die er maar niet in slagen hun videorecorder te programmeren.

Half december gooit het hele zootje zich op het feestgebeuren. En nee, niet alleen in de vrouwen- en zondagsbladen, zo blijkt uit een round-up van het internet, ook serieuze kranten als The Independent en een degelijk blad als Time hebben hun eigen ” How to Survive the Holidays“-gidsen. Het moet zijn dat de eindejaarsfeesten de doorsneemens voor serieuze beproevingen stellen. Wat bevestigd wordt door de stressmeter in How to Survive your Family, het fameuze psychologiehandboek van John Cleese en Robin Skynner, waar de feestdagen 13 op een stresstotaal van 100 scoren, net iets meer dan kleine overtredingen van de wet.

December is here and your ‘angst’ is sky-high“, schrijft ene Jill Kirchner in Time, wat betekent dat ze bekend is met het oeuvre van Freud of veel films van Woody Allen gezien heeft, maar dat komt op hetzelfde neer. De angst waar Jill het over heeft, komt voort uit overspannen verwachtingen, gevoed door selectieve herinneringen aan onze kindertijd of sentimentele films met James Stewart of Judy Garland. Maar Judy is dood, geveld door een negatief zelfbeeld en pillen, en Jimmy trekt ook allang niet meer met levensgrote pratende konijnen op. Helaas dient de realiteit zich meestal ook een stuk prozaĆÆscher aan dan op een Hallmark-kerstkaart, waardoor romantische zielen last krijgen van frustratie, schuldgevoelens en woede. Wat zich dan weer kan uiten in overeten, drankzucht, barstende koppijn, slapeloosheid, echtelijke spanningen, ja zelfs huiselijk geweld. Niet bepaald een feest dus, die feestdagen. Een nuchter mens zou hieruit kunnen afleiden dat je het hele gedoe maar beter kunt negeren, maar nee, dat vindt Betty Booker van The Richmond Times geen goed idee: de ontkenning van een feest als Kerstmis, zo belangrijk in onze cultuur, is beslist ongezond. Het is niet voor niets dat psychologen en therapeuten in dit jaargetijde een volgeboekte agenda hebben.

Hoe het dan wel moet? Ruwweg kun je de holiday blues aan drie factoren toeschrijven: te weinig familie, te veel familie of familie die niet deugt.

“Kerst is de moeilijkste tijd van het jaar om alleen te zijn”, stelt Anna Johnson, columniste van onder andere Vogue, Elle en Marie Claire. Op de bijgaande foto ziet ze er ongelooflijk glamoureus uit, bepaald niet het type dat met kerst in haar eentje onder de boom zit, een eenmansgourmetgerecht van Pierre Wynants op schoot. Maar kijk, dat overkomt zelfs de beste: “Mijn verhouding was voorbij, ik was de enige in een groot leeg huis in Sydney. Geen boom, geen liefkozingen, geen kerstman. Na ongeveer tien minuten ongelimiteerd zelfmedelijden sprong ik uit bed. Om mijn eigen verdriet in de juiste proporties te zien, besloot ik de feestdagen te besteden aan geven en helpen in plaats van te wachten tot er iemand door de schoorsteen zou komen.” Onwaarschijnlijk flink van die Anna, want een halfuur later staat ze al in de soepkeuken van het Centraal Station, “waar eenzame reizigers, kinderen, excentrieke buurtbewoners en een groot aantal aantrekkelijke gescheiden vrouwen van boven de veertig druk bezig waren met het bereiden van een bescheiden kerstmenu. Kerstliedjes op de radio, twee rare snuiters die psalmen voordroegen en een steeds groeiende verzameling van enthousiaste eters. De sfeer zat ergens tussen Frank Capra en Tom Waits in: het was gek, raar, ik moest huilen. Maar de tijd vloog voorbij.”

Je voor anderen inzetten in plaats van je in je eigen ellende te wentelen, dat is een thema dat nogal wat columnisten bespelen. Nobel en allicht inspirerender dan het “verwen jezelf met een geparfumeerd bubbelbad en een dampende kop kruidenthee” dat ontelbare Lieve Lita’s aantrekkelijke gescheiden vrouwen boven de veertig als goede raad meegeven. Het kan bijna niet anders of de consumptie van badschuim en kruidenthee vertoont tijdens de feestdagen wereldwijd een onrustwekkende stijging.

Rachel Travers van The Boston globe zweert dan weer bij een goed glas wijn en het bijhouden van een dagboek “om de inspirerende gedachten die Kerstmis bij je losmaakt te vereeuwigen. Of misschien is dit het moment om poĆ«zie beginnen te schrijven?” Toch niet Rachel, een andere keer misschien.

Nee, dan liever Philippa Courtney van de Denver Rocky Mountain News, auteur bovendien van een werkje met de opbeurende titel Four Steps to Bring the Right Person into your Life Right Now. Philippa is eerder van het praktische type. “Wacht tot de laatste dag met het versturen van je kerstpakjes”, raadt ze eenzame feestvierders aan. “Mensen zijn meer aanspreekbaar als ze in de rij staan, en gezamenlijk mopperen over de inefficiĆ«ntie van de posterijen schept intimiteit.” Philippa is ook niet vies van een grapje: “Toon dat je in feeststemming bent door een kerstmuts op te zetten of een trui, sokken of bretels met kerstmotieven aan te trekken. Malle kleren zijn een geweldige ijsbreker, vooral in de lift.”

Maar het kerstfeestje op kantoor is dan weer te mijden, vooral als je je eenzaam en onzeker voelt. Want dan loop je het risico om met een collega in de garderobekast te eindigen. Of erger nog, met je baas. “Maar zelfs als je je keurig gedraagt, bestaat de kans dat de vrouwen van collega’s met wie je goed opschiet je van kop tot teen zullen monsteren.” Vooral als je je kerstbretels aanhebt, zou ik zo zeggen.

Betty Booker, die van de Richmond Times, haalt dan weer het voorbeeld aan van Forrest, een 64-jarige gescheiden man die elk jaar een kerstbrunch organiseert. Elke genodigde brengt een vriend mee, iets eetbaars en een cadeautje voor onder Forrests “avontuurlijke” variant op een kerstboom, een vislijn omwikkeld met hulst. “Die kerstbrunch is met de jaren een eigen leven gaan leiden”, verklaart hij. “Als je geen eigen familie meer hebt, kun je maar beter een zelfgekozen familie cultiveren. En het helpt als je alleen leven niet als een persoonlijke afwijking beschouwt, maar als een sociologische trend.”

Niet dat familie een garantie is voor een idyllische kerst. “In het hedendaagse nieuw-samengestelde gezin betekent Kerstmis niet alleen omgaan met verlies, maar ook met aanwinst”, betoogt Geraldine Bedell in de Sunday Express. “Iedereen die hertrouwd is, weet dat je er ineens een hoop familie bijkrijgt, ongeveer zoals Rabbit in WinnieThe Pooh. Veel paren vieren tegenwoordig feest met zijn/haar en hun kinderen, eventuele ex-en en de respectievelijke grootouders. Of ze dokteren ingewikkelde schema’s uit om de kinderen evenredig over de gescheiden partners te verdelen.”

“Hoe dan ook, in het nieuwe niet-nucleaire gezin is Kerstmis een beladen aangelegenheid”, concludeert Geraldine. “Vijandigheden die in de loop van het jaar al sudderden kunnen nu het kookpunt bereiken. Het gevaar bestaat dat de kinderen, ook al worden ze overladen met traktaties en cadeaus, zich als pionnen in het ouderlijke emotionele schaakspel voelen. Echtscheiding en hertrouw zijn oplossingen van volwassenen voor problemen van volwassenen, maar zelden wat kinderen willen. Wat hen het meest stoort, is geen zeg hebben in het gebeuren. Aan de andere kant: het hele evenement is maar zo symbolisch als je zelf wil. Je hebt je familie gereorganiseerd, dus is het logisch dat je ook Kerstmis reorganiseert. Dat lukt het best als je alle betrokken partijen consulteert voor het uitwerken van een compromis.”

Suzie Hayman van The Independent zit op dezelfde lijn in haar Holiday Guide to the Complex World of Step-families. Halfzusjes en -broertjes maken niet zomaar ruzie over kersttradities – wanneer pakjes opengemaakt dienen te worden en wat er op het menu hoort. Veranderingen in de manier van kerst vieren zijn de uiterlijke symbolen van hun ergste nachtmerrie: dat het originele gezin voorgoed verleden tijd is. Wat volgt is een resem raadgevingen voor alle betrokken partijen: de eenzame ouder van wie het kind Kerstmis bij de ex doorbrengt, rebellerende stiefkinderen, uit de boot gevallen grootouders, nieuwe partners (“gedraag je niet te veel als tortelduifjes, kinderen vinden de aanblik van een verliefde ouder gĆŖnant”).

Maar het zou verkeerd zijn alle ruzies en tranen als stiefproblemen af te doen. “Zelfs de meest eendrachtige familie maakt ruzie tijdens de feestdagen”, weet Suzie uit ervaring. “Aanvaard het als een onderdeel van de rijke tapisserie van het leven en probeer de conflicten te minimaliseren, zonder jezelf de schuld te geven.”

Overigens bestaan ze nog wel degelijk, de hechte gezinnen, althans volgens Ellen Thomson van The Pioneer Press, een krant verspreid in Saint Paul, Illinois. Ongelooflijk toch hoe het internet je horizon verruimt. Want kijk, in Saint Paul, Illinois, wordt er omstreeks kersttijd gebakken en geknutseld bij het leven: kerstkransen, kandelaars, stalletjes, engelenoutfits uit vuilniszakken. Ellen weet van minstens Ć©Ć©n gezin dat de gebruikelijk kerstroutine – te veel geld uitgeven voor lullige cadeaus, overeten, marathontelevisiekijken – kotsbeu was en zich in een hut in het woud terugtrok, waar ouders en kinderen op kerstdag ijshockey speelden met bezems. Andere kerstvierders besloten dat ze alles eigenlijk al hadden en kochten cadeautjes voor een arme alleenstaande moeder en haar twee kinderen. “De moeder vroeg alleen maar om ijsblokvormpjes”, schrijft Ellen bewogen. Een merkwaardige wens voor een behoeftige vrouw als je ’t mij vraagt, maar ’t is maar wat je gelukkig maakt.

Niet dat het allemaal koek en ei is in de wereld van Norman Rockwell. Hier en daar loopt er een vervelende cousin Wayne rond, wat meer dan Ć©Ć©n columnist ertoe aanzet een strategie voor het vermijden van onuitstaanbare familieleden te ontwikkelen.

Paul Schwiech van het mij totaal onbekende blad The Pantagraph meent dat een familiefeest niet de juiste plek is om aan de persoonlijkheid van verwanten te sleutelen. “De beste aanpak is het minimaliseren van de kans op conflicten. Uit ervaring weet je meestal wel hoe lang de persoon in kwestie in staat is zijn fatsoen te houden; verlaat het feest voor het te laat is. Bij een directe confrontatie neem je een mentale vakantie; later kun je proberen de humor van de situatie in te zien. Heb je zin om iemand op z’n gezicht te slaan? Doe wat je de rest van het jaar doet om te kalmeren en bedenk dat het maar eenmaal Kerstmis is.”

Op alles voorbereid? De proef op de som is een meer dan opmerkelijke test uit de Indische krant The Statesman. India? Vieren ze daar Ć¼berhaupt Kerstmis? Of is The Statesman het orgaan van gestrande Britten die nog niet doorhebben dat het koloniale tijdperk voorbij is? Hoe dan ook, Will you Survive Christmas? stelt pertinente vragen. Of ik tijdens de Christmas shopping ook zeep en toiletpapier insla. Mogelijke antwoorden: a) ja, b) nee, c) Ik ga altijd met vakantie deze tijd van het jaar. Of deze: Oma is allergisch voor honden, in de eerste plaats voor de uwe. a) De hond brengt Kerstmis door in een kennel, b) De hond brengt Kerstmis door in de tuin, c) Oma kan de pukkels krijgen.

Ik vul alle vragen naar beste vermogen in, waarna blijkt dat ik noch een ijskoningin, noch een pretbederver, maar een regelrechte Mrs Santa ben. Laat aanrukken, die rendieren, Claus…

Linda Asselbergs / Illustratie Laura de Coninck

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content