Kunsthistorici zitten met hem verveeld, omdat wat hij ontwierp ruim een halve eeuw te vroeg kwam. Christopher Dresser was de grote voorloper van het moderne design.

Eigenlijk speelden de Bauhausdesigners uit de jaren twintig een beetje vals toen ze de wereld verbaasden met een zogenaamd totaal nieuwe, functionele en onversierde stijl. Ze vergaten een van hun belangrijke leermeesters te vermelden : Christopher Dresser (1834-1904). Wie eenmaal de hypermoderne theepotten heeft bewonderd die deze Brit net voor 1880 ontwierp, beseft waar veel modernisten de mosterd hebben gehaald. De strakke ontwerpen van Dresser waren ronduit revolutionair. Een halve eeuw voor het Bauhaus was hij dé moderne avant-gardist. Dat verklaart waarom kunsthistorici hem moeilijk kunnen plaatsen, want voor art nouveau ontstond, was hij al aan een soort Bauhausstijl toe.

Toch is deze ‘grootvader van het moderne design’ bij nader onderzoek ook weer niet helemaal origineel. Zijn moderne vormen voor glas, keramiek en zilverwerk waren niet helemaal zijn vinding. Wie er het fijne van wil weten raden we aan om in het Louvre de prachtige najaarstentoonstelling over het biedermeier te bezoeken. Bij deze stijl uit het tweede kwart van de negentiende eeuw horen al ‘moderne’ designers die uitpakten met sterk vereenvoudigde vormen. Een verbluffende vaststelling ! Dresser werd in deze periode geboren en was vertrouwd met de vooruitstrevende biedermeierstijl.

Maar er is meer. Hij was ook een atypische ontwerper. Naast zijn studies als ontwerper in de lokale vakschool ontwikkelde hij zich ook als botanicus. Hij schreef zelfs boeken over dit onderwerp en liet zich – net als de latere ontwerpers van art nouveau – door bloemen inspireren. Dat verklaart waarom de hengsels van zijn theepotten ons doen denken aan de manier waarop bladeren vastzitten aan takken.

En er is nog meer. Zoals veel van zijn tijdgenoten was Dresser gefascineerd door Japanse kunst, design en architectuur. Zijn strakke, functionele vormen zijn dus ook Japans geïnspireerd. In 1876 was hij de eerste Europese designer die het land van de Rijzende Zon uitgebreid bereisde en daarbij vele ateliers bezocht ! In 1881 startte hij in Londen een decoratiewinkel met eigen ontwerpen, die twee jaar later op de fles ging. Maar het idee van de winkel werd iets later succesvol overgenomen door gewiekste zakenlui als Arthur Lasenby Liberty, Louis Comfort Tiffany en Samuel Bing. Christopher Dresser heeft wel nog een hele tijd, onder meer voor Tiffany, Japanse goederen aangekocht voor de westerse markt en Britse producenten vertrouwd gemaakt met de Japanse stijl. Hij was een sleutelfiguur tussen industrie en design.

De neerslag van dit hele verhaal is nu te bewonderen op een schitterende tentoonstelling in het Gentse Design museum. De meeste van de getoonde objecten komen uit een privécollectie, ooit samengebracht in een tijd dat Dresser een vergeten ontwerper was. Maar wie graag wat van deze voorloper-designer in huis wil, kan iets kiezen uit de zilvercollectie van Alessi waarin zelfs het prachtige toastrekje nog te vinden is.

Expo ‘Christopher Dresser, pionier van modern design’, van 13 oktober 2007 tot 13 januari 2008 in het Design museum Gent,

www.designmuseumgent.be.

Tentoonstelling over het biedermeier in het Louvre in Parijs, van 18 oktober 2007 tot 14 januari 2008.

Door Piet Swimberghe