De mooie maar wat ingeslapen Franse havenstad Nantes, aan de zuidrand van Bretagne, is uitgeroepen tot Europese Groene Hoofdstad 2013. Dat houdt meer in dan wat planten. Wij gingen op expeditie.
Slechts drie steden gingen Nantes voor als Groene Hoofdstad van Europa : Stockholm, Hamburg en het Baskische Vitoria-Gasteiz. Het eerste dat u ervan hoort ? De titel bestaat dan ook nog maar vier jaar en blijft in de schaduw van de Culturele Hoofdstad, waar veel meer middelen voor worden ingezet. Voor Groene Hoofdstad wordt gefocust op een breed scala van ecologische aspecten in en om de stad. De titel berust niet op een momentopname, maar wordt toegekend op basis van jarenlang gericht stadsbeleid. ?In Nantes is dat al ruim twintig jaar, onder impuls van burgemeester Jean-Marc Ayrault, die in 2012 de stad verliet om premier van Frankrijk te worden”, zegt Agnes Poras, die ons als een wandelende encyclopedie door de stad gidst. Bijna alle gesprekspartners die we op onze groene ontdekking tegenkomen, halen het sprookje van Doornroosje aan : ?Nantes was de Schone Slaapster die wachtte op een prins om gewekt te worden.”
AUTO’S WIJKEN VOOR GROEN
Nantes (departement Loire-Atlantique) is in elk geval herboren en wekte haar vroegere grandeur als belangrijke havenstad weer tot leven. Vergane scheepswerven en aanverwante industrieën maakten plaats voor creatieve projecten. Opvallend is dat de binnenstad helemaal autovrij is gemaakt. Tot tevredenheid van de inwoners, want nu is er weer ruimte en lucht. Dat zegt althans Nacéra Arnauld des Lions, woordvoerster voor Nantes Métropole. De inwoners krijgen pasjes om met de auto tot bij hun woning te geraken. Parkeren moeten ze in ondergrondse parkings of buiten het centrum. Voor bezoekers zijn er randparkings en een uitgewerkt systeem van trams en grotendeels in eigen bedding rijdende bussen. Maar een taxichauffeur laat ons een andere klok horen. Volgens hem zijn de Nantais absoluut niet content en de 76 randparkings staan in het weekend overvol. Dat zorgt voor druk zoekverkeer, waardoor meer en meer bezoekers de stad mijden.
?Het bannen van tienduizend auto’s per dag uit het centrum en het aangepaste openbaar vervoer, hebben er in elk geval voor gezorgd dat Nantes een groene stad is geworden”, zegt Agnes. ?We zijn er zelfs in geslaagd de Erdre- rivier, die in de eerste helft van vorige eeuw werd drooggelegd om ruimte voor auto’s te creëren, weer in de stad te brengen. Deels als waterloop, deels als rivierbrede grasstrook waar men kan luieren en ontspannen.”
De stad telt ook ruim tienduizend laanbomen, van bekende en minder bekende soorten. ?Dat komt door ons verleden als havenstad”, zegt Jacques Soignon, directeur van de SEVE (Service Espaces Verts et Environnement). ?In de achttiende eeuw was de koopvaardij hier erg belangrijk. De koningen Louis XIV en XV, die uit waren op bijzondere tuinen, lieten de schepen zaden en planten meebrengen. Nantes was ook dé poort voor de Loirekastelen. Zo kreeg de plantentuin van de stad heel wat aanvoer.”
Naast tienduizenden laanbomen hield Nantes er een opvallende verschijning aan over : de bladhoudende magnolia (Magnolia grandiflora), met zijn grote witte bloemen, die ook ’s winters decoratief blijft met zijn grote leerachtige bladeren. Uiteraard zie je ook de klassiekers in het straatbeeld : plataan, linde, paardenkastanje… ?Met 57 vierkante meter groen per inwoner, zitten we aan de top in Frankrijk. Voor de meeste steden ligt dat cijfer rond 45 vierkante meter. Stockholm blijft ons voorbeeld met 70 vierkante meter”, zegt Jacques Soignon.
GEEN SAAI GROEN
We starten onze verkenning in het Parc de Procé, dat aangelegd werd in de achttiende eeuw en dat zich uitstrekt over twaalf hectare, met mooie landschappen en een grote rijkdom aan rododendron, camelia, heideplanten en bloemenborders. ?Dit is een van onze drie parken. Het trekt jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers. De twee andere parken zijn kleiner maar Le Jardin des Plantes telt meer soorten en Le Jardin de l’île de Versailles heeft een Japanse tuin.” Ingebed in de stad ligt het parkje Square du Lait de Mai, waarvan de naam verwijst naar een lentefeest dat vroeger in de wijk werd gehouden. Het is klein maar er wordt volop van genoten en de buurt heeft inspraak. ?Daar maken we een erezaak van. Van zodra we weten dat we een nieuwe groenzone kunnen creëren, gaan we in dialoog met de omwonenden om te komen tot een realisatie op maat. Geen twee parken in Nantes zijn gelijk.”
Soms is de aanpak ronduit gedurfd en experimenteel, zoals op het Ile de Nantes. Agnes toont ons eerst twee residentiële projecten, Arborea en Playtime, waar groen op elke verdieping structureel is ingepast. Het is een tussenstap naar meer natuur. Een oude muur verraadt dat onze volgende bestemming ooit een fabriekssite was. Nu is er alleen spontaan opgeschoten groen. Wandelpaden in staalmatten en beton gidsen er doorheen. Niets is gezaaid of geplant. ?Alles wat hier op de Square de l’île Mabon groeit, is erin geslaagd om zich op of in het beton te nestelen.” Voor vogels en vlinders is het een paradijs, met vlier, klimop, vlinderstruiken…
Een ontdekking op hetzelfde Ile de Nantes is de Jardin des Fonderies, een wonderlijke, overdekte, exotische tuin, in de hallen van de voormalige gieterij. De tuin is ingepast in het erfgoed en bestaat uit twee delen : Le Jardin des Fours legt de link met het industriële verleden, Le Jardin des Expéditions verwijst naar de grote ontdekkingstochten en de aanvoer van plantgoed van over de hele wereld. Rond de exotische tuin staan lofts en kantoren, die voornamelijk ingenomen zijn door architecten, ontwerpbureaus en andere creatieve beroepen. Maar ook voor jonge skaters is de overdekte tuin een uitgelezen plek.
Volgens Jacques Soignon zijn de Nantais best respectvol voor het groen. Er is weinig vandalisme en wat elders niet werkt, lukt hier wel. Zo legde de SEVE vorig jaar Stations Gourmandes aan : moes- en fruittuintjes in openbaar groen. ?Iedereen verklaarde ons voor gek. Zeker toen we op een rotonde een compostberg deponeerden en er pompoenen en courgettes plantten. Maar het initiatief had zo veel succes dat we er dit jaar nog zeven aanplanten.”
MEER DAN PLANTEN
Groene hoofdstad gaat over veel meer dan alleen groenrealisaties. Respect voor het leefmilieu is cruciaal. Dat gaat van het bannen van pesticiden en harmonisch parkbeheer tot rationeel watergebruik. Het legertje groenarbeiders (450) wordt voortdurend gestimuleerd om zelf met nieuwe initiatieven te komen. Zo toont Gregory Feras ons trots zijn realisatie : hij gaf het kerkhof bij het Parc de la Gaudinière de aanblik van een Britse parkbegraafplaats in plaats van de vroegere steenwoestijn. Gilbert Brebion vertelt enthousiast over de manier waarop hij schoolkinderen laat kennismaken met planten in ‘zijn’ Parc du Grand Blottereau.
Ook in verband met de klimaatverandering scoort Nantes goed. Actiegroepen en bewoners worden nauw betrokken. Een uitblinker is de ‘klimaatgroep’ : honderdvijftig gezinnen die het stadsbestuur ideeën aanreiken. En het blijft niet bij woorden : de deelnemers wordt gevraagd twee maanden hun autosleutel in te leveren en te kiezen voor ander vervoer.
Ons hotel, La Pérouse, blijkt eveneens een actieve speler. Samen met een ander hotel in Nantes en een in Lauzac werd het ecolabel Grenelle de l’Environnement uitgewerkt, dat de ecologische werking evalueert. Vijftig hotels hebben zich inmiddels al geëngageerd.
DOOR MARC VERACHTERT
Het kunstproject ‘Itinéraire Estuaire Nantes’ vestigt de aandacht op de bijzondere biotopen en landschappen van de Loire
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
