De warmste plekken op aarde zijn vaak ook politiek het heetst. Maar niet getreurd, er zijn ook koraalstranden, spectaculaire regenwouden en exotische, wilde dieren. Gabriela Perez en Guy Collender nemen u mee de evenaar rond.

Gabriela Perez en Guy Collender / The Independent,

Wat is de evenaar en waar ligt hij?

Hoe is het klimaat?

De middagzon staat het hele jaar door even hoog en het klimaat is, door de bank genomen, tropisch. Dat betekent warm en vochtig. Veel van de landen op de evenaar hebben dan ook geen seizoenen, op een paar uitzonderingen na. Onder invloed van de plaatselijke omstandigheden heeft Somalië twee regenseizoenen. Uganda kent drie subklimaten, bepaald door de hoogte en de regenval. In streken rond de Amazone, de Congo, Sumatra en de eilanden van de Stille Oceaan kan elk jaar zo’n 1,5 tot 3,5 meter regen vallen, terwijl de gemiddelde temperatuur dag en nacht schommelt tussen 20 en 30 graden.

Welke bloemen en dieren gedijen er?

Het resultaat van dit tropische klimaat zijn duizenden hectaren regenwoud, met een enorme variëteit aan wilde dieren. De hoge, altijd groene bomen vormen een bladerdek dat 30 tot 50 meter boven de bodem van het woud uitrijst, en ontelbare soorten tropische planten en dieren vinden er onderdak. Gordeldieren, vliegende eekhoorns, chimpansees en gorilla’s zijn maar enkele van de dieren die in de jungle leven. Uitgebreide netwerken van rivieren helpen dat exotische leven te onderhouden en in het water zelf leven uiteraard ook ontelbare soorten, waaronder de enorme pirarucu ( Arapaima gigas), de grootste zoetwatervis (tot drie meter) die meer dan 100 kilogram kan wegen. In dit ecosysteem gedijen geneeskrachtige planten die naar verluidt dodelijke ziekten zoals kanker kunnen genezen. Maar wees op uw hoede. Tussen al die pracht schuilt ook gevaar. Hier loeren de kaaiman (een soort alligator), malariamuggen en de dodelijke bruine vioolspin, die er een specialiteit van maakt om haar slachtoffers te bijten terwijl ze buiten hun behoefte doen.

Waar begint u het best?

In Ecuador, genoemd naar de denkbeeldige lijn toen het land in 1822 onder de Spaanse overheersing uitkwam en onafhankelijk werd. De grootste attractie op de lijn zelf zijn de Galápagoseilanden. Ze behoren tot het Ecuadoraans grondgebied en liggen een kleine duizend kilometer buiten de kust, in de Stille Oceaan. De rotsachtige en vulkanische Galápagos zijn een nationaal park en je ziet er dieren die je nergens anders ter wereld vindt. Charles Darwin bestudeerde hier het leven en dankzij dat onderzoek kon hij in 1859 zijn magnum opus afwerken: The Origin of Species, waarin hij tot het besluit kwam dat de evolutie van de verschillende diersoorten het resultaat is van de omgeving waarin ze leven.

Je kunt met de boot naar de eilanden om de reuzenschildpadden en zeeleeuwen te bekijken of bij Devil’s Crown het water in te duiken om kennis te maken met het exotische zeeleven. Terug op het vasteland, net buiten de hoofdstad Quito, vinden we het monument van de evenaar ( Mitad del Mundo), op de nulde breedtegraad. Quito is de oudste van alle Zuid-Amerikaanse hoofdsteden en ligt in een smalle vallei van de Andes, op de lagere hellingen van een vulkaan, de Pichincha.

De indrukwekkende architectuur van de koloniale gebouwen in het oude deel van de stad staat in schril contrast met de drukke Amazonasstraat, met haar moderne hotels, bars en talrijke scholen waar je talen kunt leren. Meestal verloopt een bezoek aan Ecuador zonder problemen, maar bezoekers mogen het risico van criminaliteit niet onderschatten, vooral in de steden.

In de noordelijke stad Otavalo krijgt u de kans om authentieke stoffen en handgemaakte spullen te kopen op de beroemde markt. Een spannend alternatief voor wie avontuurlijker is aangelegd, is de beklimming van de vulkaan Cotopaxi in de centrale sierra, de meest beklommen vuurberg van Ecuador.

In Ecuador vindt u ook musea met precolumbiaans ceramiek, gouden voorwerpen van vóór de Spaanse overheersing en traditionele inheemse klederdracht. Nergens kun je zo genieten van de volksmuziek van de Andes. Het opvallendste instrument is de panfluit die je in de meeste bars en restaurants kunt horen. Percussie-instrumenten, fluiten, gitaren en een tiensnarige charango (gemaakt van het pantser van een gordeldier) maken de band compleet.

En daarna?

De zuidelijke punt van Colombia. De streek, die bekend staat om haar drugskartels en guerrilla, wordt al veertig jaar door oproer geplaagd. De groepering hierachter is de FARC (de revolutionaire gewapende krachten van Colombia), een marxistische guerrillabeweging die de Colombiaanse regering wil omverwerpen. Het kwam tot een escalatie in 1990, mede dankzij geld uit de drugshandel, en in het voorbije decennium steeg het aantal ontvoeringen en moorden spectaculair.

Desondanks blijft Colombia een fascinerend land om te bezoeken. Van de goudmusea en smaragdmijnen van Bogota, tot de ommuurde stad Cartagena in het noorden en het salsacentrum Cali: de rijke geschiedenis en cultuur van Colombia is zeker het ontdekken waard. Het is ook het enige Zuid-Amerikaanse land dat grenst aan de Stille Oceaan én aan de Caribische Zee.

Colombia zou meer vogelsoorten tellen dan welk ander land in Zuid-Amerika ook. U kunt ze gaan ontdekken tijdens een ecotour in het Darien National Park, of u kunt in een prauw de Tuira opvaren om harpijen (soort arenden) te zien. Een andere mogelijkheid is een verblijf in indianendorpen om van daaruit het regenwoud in te trekken. De beste periode om het land te bezoeken zijn de droge maanden van december tot februari. Maar omdat veel Colombianen dan vakantie hebben, kunnen de prijzen wel eens oplopen.

Een woud vol muziek

De evenaar loopt vrijwel parallel met de grootste rivier ter wereld, de Amazone. Die is zo’n 5340 kilometer lang en voert een zesde van al het stromende water op aarde af naar de Atlantische Oceaan. Een reis langs de kronkelige, koffiekleurige waterweg is een uitstekende gelegenheid om het weelderige regenwoud te verkennen. Bovendien biedt een boottocht de kans om de talrijke steden op de oever aan te doen.

Een van de grootste folkfestivals in het Braziliaanse Amazonegebied is Bio Bumba, in het kleine stadje Parintins, halfweg tussen Manaus en Santarem. Bio is een muziek- en dansstijl die de geschiedenis eert van de mensen uit deze streek. Groepen vurige dansers, indiaans uitgedost met veren en huiden, vullen de straten van Parintins. Deze spectaculaire mengeling van muziek, dans, kleur en magie vindt de laatste week van juni plaats en steekt de carnavals van Bahia en Rio naar de kroon. Maar die sfeer laat zich niet overal in de streek voelen. Steden als Manaus zijn vervallen, de werkloosheid is er hoog en de krottenwijken dijen uit. De stad kan dan wel bogen op een neoklassiek negentiende-eeuws operahuis, gebouwd in de hoogtijdagen van de rubberhandel, maar haar welvaart had ze te danken aan de slavenhandel en was dus van korte duur.

Over de Atlantische Oceaan

De eerste halte op het Afrikaanse continent is Gabon, dat door de evenaar zowat doormidden wordt gesneden. Gabon grenst aan Equatoriaal-Guinea, Kameroen en Congo-Brazzaville. Sinds het in 1960 onafhankelijk werd van Frankrijk, werd het door een aantal autocratische presidenten geregeerd. Het land telt relatief weinig inwoners (1.221.175), maar 23.000 daarvan zijn besmet met hiv of lijden aan aids.

Driekwart van het land is bebost en er zijn twee tropische reservaten. Het meest toegankelijke is het Reserve de la Lopé, 200 kilometer ten oosten van Libreville. Wie het park wil bezoeken, moet dat wel met zijn eigen voertuig doen. De hoofdstad Libreville is een van de duurste steden ter wereld en de Gabonezen scoren hoog in het drinken van Franse champagne: ze staan twintigste op de wereldranglijst.

In het aangrenzende Congo werd het Odzala National Park in het Congobekken door de Unesco uitgeroepen tot biosfeerreservaat. Het is een unieke habitat voor de grootste concentratie laaglandgorilla’s ter wereld. Jammer genoeg hebben plaatselijke conflicten, de commerciële houtkap, de jacht op wilde dieren om hun vlees en stroperij voor de ivoorhandel dit gebied ernstig aangetast. Buitenlandse regeringen raden hun burgers af om naar Brazzaville en Pointe Noire te reizen voor vakantiedoeleinden of als dat niet echt nodig is, en ook alle reizen naar andere delen van de Volksrepubliek Congo zijn af te raden.

Gevaarlijk territorium

Het mag duidelijk wezen dat reizen naar een aantal landen op de evenaar een zeer risicovolle onderneming is. Dat is onder meer het geval met de Democratische Republiek Congo, het voormalige Zaïre. Na een decennium van corruptie onder de vroegere president Mobutu Sese Seko, werd de regering in 1997 omvergeworpen door een rebellenleger, geleid door Laurent Kabila, die in 1998 op zijn beurt kreeg af te rekenen met door Rwanda en Uganda gesteunde rebellen. Een wapenstilstand werd getekend in 1999, maar gevechten blijven sporadisch opflakkeren en de toekomst is erg onzeker.

Uganda is onze volgende stop. De toeristische sector kreeg er een flinke klap toen in 1999 vermoedelijke leden van een Rwandese Hutu-militie acht toeristen aanvielen en vermoordden in het Bwindi National Park in het westen. Voorlopig blijft een bezoek aan Mgatinga en het Bwindi National Park afgeraden en dat geldt ook voor de grensgebieden met Congo of Sudan.

Waar kan men wel naartoe?

Verderop loopt de evenaar door het grootste zoetwatermeer ter wereld, waar het ook iets veiliger wordt. Het Victoriameer ligt op het grondgebied van drie landen: Kenia, Tanzania en Uganda. Met zijn 68.100 vierkante kilometer is het even groot als Ierland. De echte natuurliefhebbers zullen de indrukwekkende reigerkolonie bij Kisumu in Kenia bewonderen. Duizenden vogels nestelen er en broeden hun jongen uit tussen maart en juli. Wie niet kan stilzitten, kan zich aan de beklimming van de Mount Kenya wagen, de op een na hoogste berg van Afrika. Kenia is ook de geboorteplaats van de safari. Er leven olifanten, leeuwen, buffels en giraffen. Dé attractie in Kenia is het Masai Mara National Park. Minder bekend, maar zeker de moeite waard is het Meru National Park, een van de geografisch meest diverse parken in Kenia en de thuisbasis van Joy en George Adamson (bekend van de natuurfilm Born Free over de leeuwin Elza). De overvloedige regen in dit park in de laagvlakte ten oosten van de stad Meru, heeft een weelderige jungle van bos, struikgewas, moerasland en hoog gras doen ontstaan.

De beste tijd om te reizen is van december tot maart en van juli tot oktober, want dan kun je in Kenia wilde dieren observeren zoals nergens anders op het continent. Als u evenwel meer aangetrokken wordt door witte koraalstranden en een ligbank in de zon, kunt u naar een van de grote vakantiehotels in en om Diani. Tiwi Beach is het interessantst voor reizigers met een beperkt budget.

Een ander landschap

In tegenstelling tot de westkust van het continent is Somalië, op de uiterste tip van de Hoorn van Afrika, voornamelijk woestijngebied. Het land heeft te lijden onder steeds terugkerende droogteperioden en stofstormen. Het noordelijk gedeelte van het land (Somaliland) heeft zichzelf in 1991 onafhankelijk verklaard, maar werd door geen enkele buitenlandse regering erkend. Tussen 1992 en 1994 kwamen VS-militairen en de Verenigde Naties tussenbeide in een poging om de orde te herstellen en de hongersnood te lenigen. Maar operatie Restore Hope kon haar doelstellingen niet verwezenlijken en in 1995 trokken de troepen zich terug. Ook nu nog maken clantwisten het land onveilig en het toerisme wordt dan ook niet aangemoedigd.

Kruidige geschiedenis

Als we de Indische Oceaan oversteken, komen we in het dichtstbevolkte islamitische land: Indonesië. Er leven zo’n 200 miljoen moslims op de talrijke eilanden. Duizenden toeristen komen er elk jaar genieten van de zonovergoten eilanden en overheerlijke gerechten. Die laatste worden met de plaatselijke kruiden op smaak gebracht, waaronder nootmuskaat, citroengras en de alomtegenwoordige chilipeper (of cayennepeper). Die kruiden vormden vierhonderd jaar geleden een van de aantrekkingspolen voor Nederlandse kooplui. Tijdens de oogstceremonies (halfweg het jaar) kunt u in bamboekokers gebarbecued buffelvlees proeven.

Na de militaire interventie in Afghanistan werden in sommige Indonesische steden anti-westerse demonstraties gehouden. Er wordt afgeraden om af te reizen naar West-Timor, Ambon en de rest van de provincie Maluku, Poso in centraal Sulawesi en Aceh.

Tijd voor actie

Het water rond Borneo, het half Maleisische, half Indonesische eiland, is zowat het mooiste ter wereld om in te duiken, met een zichtbaarheid tot veertig meter. In het water leven zeeschildpadden, reuzenmanta’s en haaien. En zo’n acht kilometer van het vasteland, vlak bij het eiland Labuan, kun je op scheepswrakken uit de Tweede Wereldoorlog stuiten. Februari en maart zijn de beste maanden om te duiken.

De hoogste berg in Zuidoost-Azië, Mount Kinabalu (4094 meter) ligt in het noorden van Borneo. De naam is afgeleid van Aki Nabalu, de heilige plaats van de doden, en in twee dagen bereik je de top. Wie zich eraan wil wagen, mag niet vergeten dat het weer in de tropen snel kan omslaan, waardoor de klim gevaarlijk en soms zelfs fataal kan zijn. (In augustus kwam een Britse tiener om toen ze tijdens de afdaling de weg kwijtraakte.)

Waarom niet even relaxen?

Met een fikse sprong naar het midden van de Stille Oceaan bereiken we onze eindbestemming, de Gilbert Islands of Kiribati, uitgesproken als kiri-bass. Deze eilanden tussen Hawaï en Australië verschoven de internationale datumlijn van het midden van het land tot de meest oostelijke eilanden, zodat het overal in het land dezelfde dag is (en daardoor klom het destijds een trapje hoger in de competitie om de “eerste zonsopgang van het nieuwe millennium”).

De idyllische eilanden, met hun palmbomen langs de stranden, zijn de ideale plek om uit te rusten en energie op te doen na de ongemakken van het transcontinentale reizen. Minder populair dan de Northern Line Islands, kunnen ze toch bogen op de buitengewone pracht en rust van een tropisch paradijs. Op de officiële website van de Republiek lezen we dat de inwoners “wel werken, maar er niet aan verslaafd zijn”. Nog volgens de website staan er nergens tv-toestellen op de eilanden, omdat de bewoners rust, conversatie en gastvrijheid hoog in het vaandel voeren. De onafhankelijkheid wordt gevierd op 12 juli, met onder meer traditionele dansen en kanoraces.

Rest ons alleen nog de internationale datumlijn over te steken en terug te keren naar de Galápagoseilanden om onze wereldreis rond te maken.

Is een reis om de wereld mogelijk?

Het is al eerder gebeurd. Mark Twain volgde de denkbeeldige lijn en bracht in Following the Equator (1897) verslag uit van zijn reis. Het boek verkocht als zoete broodjes en hielp hem geen klein beetje om de schuldenberg af te betalen die roekeloos speculeren hem had opgeleverd. Een weinig verheffende uitspraak van hem was: “Wat haatte ik die reis om de wereld! Met uitzondering van de dagen op zee en India.”

Wat in de 21ste eeuw?

Zo’n reis is nog lang niet evident en zal een flinke stuiver kosten. Bovendien is het ronduit af te raden landen te doorkruisen waar de toestand onstabiel is. Het beste wat u kunt doen, is het ministerie van Buitenlandse Zaken raadplegen voor u vertrekt. Bovendien zult u onderweg waarschijnlijk meer dan eens aanzienlijk moeten afwijken van de nulde breedtegraad. Een reis om de wereld vertrekkend uit Europa over Congo-Brazzaville, Kota Kinabalu (Borneo), Tarawa (Gilbert Islands), Quito, Manaus (Brazilië) en terug kost zo’n 4500 euro. Dat soort reizen wordt aangeboden met Londen als startplaats door Trailfinders (tel. +44-20-7938 3939, www.trailfinders.com). In het arrangement worden de vliegtrips verzorgd door Lufthansa, Singapore Airlines en Air New Zealand. Als u Brazzaville overslaat, daalt de reissom tot ongeveer 3700 euro.

Reizen naar sommige landen op de evenaar blijft een risicovolle onderneming.

De inwoners van Kiribati werken wel, “maar zijn er niet aan verslaafd”.