Exact een eeuw geleden werd in Granville Christian Dior geboren. Een laatbloeier die op amper tien jaar tijd een indrukwekkend imperium uitbouwde dat met glans de volgende eeuw zou binnentreden.

Het ruikt hier naar Dior”, betekende begin vorige eeuw iets heel anders dan het nu doet. Maurice Dior was een fabrikant van kunstmest en kleurde de lucht van Granville met een heel wat minder exclusief aroma dan zijn zoon dat jaren later zou doen.

Op 24 oktober 1905 bevalt Maurices vrouw Madeleine van Christian, de tweede jongen in een gezin van vijf kinderen. Ze is het prototype van de huisvrouw uit de bourgeoisie : elegant, gesteld op goede manieren, ze wijdt zich fulltime aan het creëren van een verfijnde omgeving voor haar gezin en is streng en afstandelijk tegen haar kinderen. Zelfs tegen haar oogappel Christian, die haar liefde voor mooie dingen, tuin- en interieurinrichting deelt en betoverd is door haar elegantie. Christian is een verlegen, lief en braaf kind, met een levendige fantasie en een passie voor kunst, tuinieren en textiel. Elk jaar maakt hij de kostuums van zijn zussen en broers voor het jaarlijkse carnaval in Granville.

Na de Eerste Wereldoorlog verhuist het gezin naar Parijs, waar Christian als adolescent niet kan weerstaan aan de verleidingen van de bruisende stad. Hij breekt uit het beschermde bourgeoisiemilieu en bloeit op in het artistieke gezelschap van jonge bohémiens als Jean Cocteau, Max Ernst, Henri Sauget, Max Jacob en Christian Bérard. Hij wil dolgraag kunst gaan studeren, maar zijn ouders zien hem liever in een diplomatieke carrière, dus wordt het politieke wetenschappen. Maar hij maakt de studies nooit af en opent uiteindelijk met een partner een kunstgalerie. Niet helemaal naar de zin van zijn ouders, die uiteindelijk toegeven, op voorwaarde dat hun naam niet op een vitrine komt.

Begin jaren dertig keert het tij voor de familie. Christians jongere broer wordt steeds labieler en eindigt in een sanatorium. De moeder wordt ziek van verdriet en sterft in ’31. Vader Maurice is de liefde van zijn leven kwijt en daarmee ook zijn levenslust. Hij verliest bovendien zijn geld in de immobiliënsector en gaat bankroet. Tot overmaat van ramp gaat ook de galerie van Christian op de fles en krijgt hij kort daarna tuberculose. Gelukkig kan hij rekenen op de steun van zijn vrienden, die hem naar de bergen sturen om te herstellen. Een jaar later staat Christian berooid maar gezond weer in Parijs en moet hij voor de eerste keer in zijn leven op zoek naar werk. Jean Ozenne neemt hem in huis en moedigt hem aan om zijn tekentalent verder te ontwikkelen. Hij leert hem de knepen van het vak en introduceert hem bij modeontwerpers en tijdschriften, die zijn illustraties kopen. Hij verkoopt zijn tekeningen aan onder andere Le Figaro en modeontwerper Robert Piguet, die hem in 1938 vraagt als assistent.

De Tweede Wereldoorlog gooit echter opnieuw roet in het eten. Dior wordt naar het platteland gesommeerd om loopgraven te maken en mee te helpen met de oogst. Het leven in de natuur bevalt hem, zo goed zelfs dat hij met zijn zus een groentekwekerij begint. Maar Parijs trekt aan hem : Piguet vraagt hem herhaaldelijk om terug te komen, wat hij in 1941 ook doet. Hij kan aan de slag bij Lucien Lelong, een van de grootste couturiers uit die tijd, waar hij Pierre Balmain leert kennen. Wanneer die vijf jaar later opstapt, vraagt hij zich af of de tijd niet rijp is om op eigen benen te staan. Dior is dan al veertig.

Het lot helpt hem een handje : textielbaron Marcel Boussac vraagt hem om een oud couturehuis nieuw leven in te blazen. Dior weet hem te overtuigen om de oprichting van zijn eigen couturehuis te financieren. Tegen het einde van dat jaar is Maison Dior een feit. Zijn eerste collectie, Corolle, slaat in als een bom en wordt door de Amerikaanse Carmel Snow, moderedactrice van Harper’s Bazaar, tot New Look gedoopt. De silhouetten zijn immers radicaal anders dan de korte, rechthoekige uniformachtige jurken waarin de meeste vrouwen zich toen kleedden : een amazonestijl, getekend door de schaarste van de oorlog. Diors elegante, lange jurken die de vrouwelijke vormen accentueren en waar soms tot veertig meter stof in is verwerkt, worden op evenveel enthousiasme als verontwaardiging onthaald. Aanhangers bewieroken de vrouwelijkheid en de luxe, terwijl de tegenstanders de ontwerpen als onpraktisch, vrouwonvriendelijk en decadent afdoen. De New Look ontketent zelfs relletjes op straat, waarbij vrouwen in Dior de kleren van het lijf worden gescheurd.

Ook in het buitenland wordt Dior in één klap beroemd door de controverse die zijn jurken uitlokken. Zo probeert de Britse regering aanvankelijk de New Look te boycotten en gaat er in New York een protestpetitie rond. Desondanks verovert Dior het straatbeeld, tot in de Verenigde Staten toe, waar hij een Oscar krijgt voor zijn eerste collectie. Maison Dior bestaat amper een jaar en opent al een filiaal in New York. De rest van de wereld volgt in sneltempo. Speciaal voor de Amerikaanse markt ontwerpt hij een goedkopere pret-à-porterlijn, een primeur in de modewereld. Net zoals het concept van de totaallook : vrouwen van top tot teen in Dior, met alle bijbehorende accessoires, die hij uitbesteedt in licenties. Hij zet zijn naam op schoenen, dassen, lingerie, kousen, juwelen, hoeden, een bontcollectie, en parfums natuurlijk. Hij had al een parfum, Miss Dior, dat hij tegelijkertijd met zijn eerste collectie in 1947 lanceerde. Een jaar later richt hij Christian Dior Parfums op, op aanraden van zijn jeugdvriend Serge Heftler-Louiche, die het presidentschap van Coty inwisselt voor dat van Dior. René Gruau, eveneens een goede vriend, tekent het reclamebeeld en Henri Sauguet schrijft zelfs een wals ter ere van Miss Dior.

In de jaren vijftig gooit Dior opnieuw hoge ogen met de H-, de A– en de Y-collectie, waarbij rechte lijnen de welvingen vervangen en voor moderne ontwerpen zorgen die vrouwen toelaten om de hele dag door elegant te zijn, zonder zich te hoeven omkleden. Dior is tegen dan in zijn eentje goed voor de helft van de Franse haute-couture-export. Hij neemt Yves Saint Laurent aan als assistent en lanceert een lipsticklijn. In 1957 haalt hij als eerste modeontwerper de cover van Time Magazine. Datzelfde jaar, op het hoogtepunt van zijn roem, sterft hij veel te vroeg aan een hartaanval in het Italiaanse Montecatini.

Dior na Dior

Yves Saint Laurent is amper twintig jaar wanneer hij Dior opvolgt. Gelukkig valt zijn eerste collectie, de Trapeze-lijn, meteen in de smaak : half Parijs loopt die herfst rond in driehoekige jurken met nauwe schouders die breed naar beneden toe openwaaieren. Hij maakt nog zes andere collecties voor Dior, die steeds extremer worden en ook intern steeds meer kritiek krijgen. Wanneer hij in 1960 zijn legerdienst gaat vervullen, neemt Marc Bohan definitief de fakkel over. YSL is woedend wanneer hij terugkomt, hij doet het huis een proces aan, wint en richt met de schadevergoeding zijn eigen label op.

Ook Bohan scoort met zijn eerste collectie Slim Line. Hij blijft net geen dertig jaar voor Dior werken, tot de Italiaan Gianfranco Ferré het in 1989 overneemt. Ferré laat zich inspireren door de vrouwelijke lijnen uit de beginjaren van Dior en herinterpreteert typische codes als het pied-de-poulemotief, strikjes, meiklokjes en de geaccentueerde taille. Acht jaar later is het de beurt aan de Brit John Galliano, een protégé van Vogues Anna Wintour. Hij zorgt voor een facelift en maakt komaf met de Jolie Madame-stijl, die baan moet ruimen voor een eigentijds, sexy imago. Lady Diana draagt zijn eerste ontwerp voor Dior tijdens de opening van de tentoonstelling in het New Yorkse Metropolitan Museum naar aanleiding van vijftig jaar Dior. Galliano had zich geen betere start kunnen dromen. Onder zijn impuls worden de violen van de couture en parfums opnieuw op elkaar afgestemd. De geur J’adore is daar het eerste zichtbare resultaat van : de flacon krijgt een brede gouden halsband die recht uit de Masai-collectie van dat seizoen lijkt te komen.

Galliano’s stempel wordt steeds duidelijker in de reclamecampagnes : hij houdt zich met alles bezig om de coherentie van het imago te verzekeren. Cosmetica, mode en accessoires moeten hetzelfde beeld uitstralen : jong, chic, dynamisch, modern en vooral sexy. Hoewel zijn zwoele vamp mijlenver lijkt af te staan van de Jolie Madame-stijl uit de beginjaren, lijkt de excentrieke Brit meer overeenkomsten te hebben met Christian Dior dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Zijn uitbundige ontwerpen hebben dezelfde stoutmoedigheid en zijn even vrijgevochten als wat Dior destijds bracht. De porno chic en de Clochard-collectie bijvoorbeeld veroorzaakten evenveel ophef als de New Look destijds. Hoewel Galliano’s ontwerpen allemaal wat toevallig bijeen lijken geplakt, blijken ze even gestructureerd als die van Dior. En net als Dior zou hij een controlefreak zijn die moeilijk kan delegeren ; naar verluidt ontwierp hij zelfs de kleerhangers voor de boetiek. En ook qua persoonlijkheid lijken ze op elkaar : verlegen mensen die zich graag omringen met naaste medewerkers die ze als hun familie beschouwen.

Nog elementen die ze gemeen hebben, zijn muziek, theater en spektakel. Dior was een notoire feestneus die dol was op verkleedpartijtjes, de kostumering van verschillende theaterstukken ontwierp en veel filmsterren kleedde. Ook Galliano profileert het merk steeds nadrukkelijker op rode-loperevenementen en zijn shows staan bekend voor hun hoge spektakelwaarde : er liepen al clochards, matrozen, Chinese acrobaten en nonnen in bondage-outfit over zijn catwalk in de meest fantastische settings. Zo toverde hij de gare d’Austerlitz om tot een Noord-Afrikaanse soek, waar een antieke stoomtrein de modellen naar het platform bracht dat voor de gelegenheid bedekt was in roestkleurig zand en waar halfnaakte mannen muntthee serveerden. Voor elke show bedenkt hij voor zichzelf een compleet andere look : zo kwam hij al zijn applaus in ontvangst nemen als een piraat of een Spaanse tangodanser.

Hoe excentriek de thema’s van zijn collecties ook mogen zijn – Marlene Dietrich goes punk, Geisha Rockabily en Cleopatra in de jaren vijftig – en hoe ondraagbaar zijn creaties op het eerste gezicht lijken, het werkt blijkbaar : de verkoop en de winsten stijgen elk jaar gestaag. Het merk heeft sinds zijn beginjaren geen dergelijke groei meer gekend. Dior is een van de weinige couturehuizen uit zijn tijd dat wist te overleven, ondanks het feit dat de stichter zo vroeg is gestorven. Maar de codes en het universum dat hij op amper tien jaar heeft weten opbouwen, blijken sterk genoeg te zijn om de herinterpretaties van verscheidene ontwerpers te overleven. Dior is een van de weinige huizen waar het merk sterker is dan de mens.

Sofie Albrecht