Reacties : tessa.vermeiren@knack.be

www.weekend.be

Op de site van Weekend Knack ontdekt u wat u op tafel kunt zetten, waar u uw vakantie kunt doorbrengen, wat u in uw kleerkast moet hebben, hoe u uw huis renoveert… En u kunt er ook uw mening kwijt.

For the moment, there he sits behind his own face.” Dat zinnetje uit Larry’s Party van Carol Shields gaat me door het hoofd als ik in The Independent het relaas lees over de Hutton Inquiry, waar Janice Kelly getuigt over haar zwijgzame echtgenoot, de wapenexpert die, opgesloten in zorgen en vernedering, zelfmoord pleegde. Zo’n man die alleen, teruggetrokken achter de gevel van zijn onverstoorbare gezicht, zijn zorgen en twijfels verbijt. Die niet in staat is voor zijn vrouw en kinderen onder woorden te brengen wat hem zo diep heeft geraakt, dat hij geen andere uitweg meer ziet dan de dood. Die niet kan vatten hoe deloyaal, laf en opportunistisch zijn meerderen omspringen met wat voor hem het hoogste goed is : zijn eer en geweten, de waarheid. Het is een intriest persoonlijk verhaal, dat van David Kelly, de integere Britse wapendeskundige, die niet verdroeg dat die waarheid in naam van ‘hogere belangen’ geweld werd aangedaan.

Ik moet hierbij aan Carol Shields denken omdat zij op een onnavolgbare wijze dat soort subtiele uiterlijke tekens in haar boeken weet te ontrafelen. En daarmee de zielen van zoveel lezers heeft geraakt en zal blijven raken. Carol Shields, een van mijn lievelingsauteurs, overleed deze zomer op 68-jarige leeftijd aan borstkanker. Kader Abdollah beschreef in zijn column in De Volkskrant de dag van haar overlijden (17 juli) in Victoria, Carol Shields’ laatste woonplaats in Canada. Die dag zat hij er in de leeszaal van een bibliotheek, te midden van allemaal mensen die haar The Stone Diaries (bekroond met de Pullitzer-prijs) lazen en toevallig zag hij later haar begrafenisstoet passeren.

Zijn er veel auteurs die zoals zij de mannenziel hebben doorgrond ? Voor het schrijven van Larry’s Party (Fourth Estate, Londen) heeft ze veel mannen geïnterviewd over hun leven, over hun gedachtegang, over wat ze willen van het leven. Ze wou eindelijk weten hoe mannen in het leven staan. Ze moest het er soms uitpeuteren, omdat veel mannen dit soort conversaties niet gewend zijn. Haar besluit na al die gesprekken : ze was blij een vrouw te zijn. “Misschien”, zei ze toen in een interview, “worstelen vrouwen meer dan mannen met de zin van het leven, maar tegelijk staan vrouwen steviger in de realiteit, weten ze beter wie ze zijn.”

Een van haar vroegere boeken, Happenstance (Flamingo, Londen), is een merkwaardige constructie : rug aan rug hetzelfde verhaal, de ene keer verteld door een man, de andere keer door een vrouw. Een verhaal over een toevallige ontmoeting van de vrouw met een derde. Tussen dat eerste mannenverhaal, gepubliceerd in 1980 en Larry’s Party liggen zeventien jaar van Carol Shields leven.

In Happenstance (vertaald als Het Toeval, uitgegeven bij De Geus) kijkt ze observerend naar een man, terwijl ze het verhaal van de vrouw duidelijk meer heeft doorleefd. Zijn relaas is feitelijk en lijkt oppervlakkig naast dat van zijn vrouw, dat veel meer gelaagd is. In Larry’s Party zal Carol Shields erin slagen om achter het voorhoofd van een man te kruipen. Om niet verloren te lopen in het labyrint van zijn leven, maar het te ontrafelen. Niet toevallig is die Larry een doolhovenbouwer, obsessioneel bijna.

Natuurlijk is het eenvoudiger om de schoonheid en het geheim van de doolhof te bevatten als je van bovenaf kunt kijken. De schrijver is altijd een beetje god. Alleen de schepper kan inzicht verschaffen in de schepping. De schrijver, de doolhovenbouwer, het opperwezen voor wie erin gelooft.

Maar met een grote tederheid, die ze zelf “het achterneefje van de passionele liefde” noemt, is Carol Shields een deel van haar leven op zoek gegaan naar de mannenziel. Naar het kwetsbare achter het schild. Naar de zachte kant achter de branie. Naar de onzekerheid achter de schijnbare zekerheden.

Alleen al om de wijsheid die daaruit spreekt, zou iedereen ten minste één boek van haar moeten hebben gelezen.

Tessa Vermeiren