Haute-couture heeft het vakmanschap en de elegantie herontdekt. Niets in de handen, niets in de mouwen, dit is weer gewoon Parijse mode op z’n best.

LENE KEMPS

In 1987 kreeg hij een overzichtstentoonstelling. Nu opent hij een nieuwe winkel in Parijs. De legendarische schoenontwerper Roger Vivier, ondertussen 87 jaar oud, vindt dat de wereld weer behoefte heeft aan duizelingwekkende stiletto’s en een fijngevormde punt. Vivier werkte voor Schiaparelli en was de vaste schoenmaker al klinkt die omschrijving wat oneerbiedig van Dior. Zijn meest toonaangevende kreatie was een interpretatie van het Turkse muiltje, dat hij vertaalde naar avondschoenen en pumps. Hij experimenteerde graag met nieuwe hakken en ongewone materialen, al betekende dit nooit dat een schoen ondraagbaar werd. Zijn stappers het waren eigenlijk meer tippelaars bleven altijd vrouwelijk, elegant en vooral makkelijk. Men noemde Vivier soms een evenwichtskunstenaar, omdat zijn hakken altijd perfekt uitgebalanceerd en juist geplaatst waren.

In zijn winkel in de rue de Grenelle storten vrouwen zich nog steeds entoesiast op nieuwe modellen en heruitgaves van oude klassiekers. Er zijn felgekleurde daim muiltjes, maar je vindt er bijvoorbeeld ook de fameuze “talon choc” uit ’55 : de schoen met de reuzehoge komma als hak. Prijzen beginnen bij 2000 Franse frank en stijgen voor je ogen de hemel in.

Viviers timing is perfekt. De glamour en verfijning van de jaren vijftig zijn glorietijd beïnvloeden meer dan ooit het modebeeld. De Avedon-expo in Milaan maakte duidelijk hoe groot de invloed van de fifties wel is. Zijn foto’s van de gestileerde Dovima, de blonde Sunny Harnett en de aristokratische Lisa Fonsagrives, topmodellen in die jaren, gekleed in Jacques Fath of Dior, zijn nog steeds aktueel. Ze fascineren meer dan de beelden van sixties-ikonen als Jean Shrimpton en Veruschka. Het laatste defilé van Galliano werd in Women’s Wear Daily omschreven als een foto van Irving Penn uit de jaren vijftig. Kristen McMenamy neemt in een baljurk van Versace de klassieke jaren-vijftig-pose aan : handen op de heupen, ellebogen vooruit. Als Bettina in de ritmische, kleurige tekeningen die René Gruau maakte voor de parfums van Dior.

De Amerikaanse pers doopt het verschijnsel Conservative Chic en ze maken uiteraard de vergelijking met wat er zich in de Amerikaanse politiek afspeelt : een verlangen naar vaste waarden en ouderwetse beleefdheid. Ontwerpers keren terug naar de klassieke damesachtige look. Naar perfekt gestruktureerde en dicht tegen het lichaam gemaakte kleding. Jasjes met strakke kachelbuismouwen die optisch gezien de armen eleganter maken. Korsetten die de buste volgen en de taille benadrukken. Alle klassieke couture-truuks om het lichaam ranker en verfijnder te tonen, worden bovengehaald. Maar minder hard en stug uitgevoerd dan in de jaren vijftig. Met dank aan de firma Dupont de Nemours voor het lycra.

“Men gebruikt voortdurend het woord retro, maar als je mijn kollektie van dichtbij bestudeert, zie je hoe modern ze is, ” zei Galliano. “Mensen verkijken zich op de styling. Op de handschoenen, tasjes en hoedjes. Maar de eigenlijke kledingstukken zijn heel modern : lichtgewicht en anders gekonstrueerd dan in de fifties. Helemaal niet beperkend of onkomfortabel. Kleren voor moderne, gesofistikeerde vrouwen van vandaag. “

Carlos d’Souza, assistent van Valentino, legde aan de Financial Times het verschil uit tussen de haute-couture van nu en toen : “Toen Valentino begon te werken voor Jean Desses in de jaren vijftig, namen vrouwen nog geen lichaamsbeweging. Kleding moest dus strak en stijf zijn om het lichaam te vormen, dat was net het punt. Vandaag zijn vrouwen veel fitter. Haute-couture moet soepel en zacht zijn om het lichaam te volgen, om het mooier te maken. “

Om fashionspeak te gebruiken : dit is een couture-moment. Na seizoenen van zelfkritiek en navelstaren is haute-couture plots weer relevant. In het licht van dekonstruktie en recyclage leek de glitter van couture vals en opzichtig. In het klimaat van krisis en depressie leken de prijzen absurd en de ingebouwde elitaire aanpak verwerpelijk. Misschien net dankzij het dekonstruktivisme je moet afbreken om te kunnen opbouwen kwam er weer aandacht voor de struktuur van een kledingstuk. Er is weer belangstelling voor louter technische zaken sinds de hoogdagen van de slipdress heeft iedereen het weer over een jurk en biais gesneden. Een hele generatie heeft via tweedehandskleding een “couture-gevoel” ontdekt. Een klassiek ogende maar flexibele snit in moderne materialen lijkt dus net wat deze tijd nodig heeft. In de slingerbeweging die mode is, heeft glamour grunge vervangen, krijgen we struktuur in plaats van fluïditeit en een lieve uitstraling in plaats van een harde look.

De naam John Galliano leek wel een soort wachtwoord in Parijs. Zijn laatste prêt-à-porter-kollektie werd algemeen omschreven als bijna-haute-couture en kost ook bijna zoveel. Galliano wist de damesachtige fifties-mood perfekt in een pied-de-poule pakje te vatten en zijn invloed op de couture-shows is duidelijk. Men noemt hem de grote kanshebber om Hubert de Givenchy op te volgen wanneer die eind dit jaar afscheid neemt van de mode. Mijnheer de Givenchy ziet dat wel zitten : “Ik ken hem helemaal niet, maar hij lijkt me sympatiek. En waarom niet ? Hij heeft talent. ” Zelfs Lagerfeld vindt het een goed idee. “Haute-couture is een vampier. We hebben nieuw bloed nodig, ” zegt Karl. En met zijn klassieke bescheidenheid voegt hij eraan toe : “Als Galliano komt, heb ik tenminste konkurrentie. “

Volgens Galliano’s persattachée is van enige onderhandelingen geen sprake en gaat het gewoon om een gerucht. Met zijn zin voor techniek en wilde kreativiteit zou Galliano prima op zijn plaats zijn in het land van luxe, glamour en maatwerk. Women’s Wear Daily vroeg hem alvast om enkele silhouetten tekenen. Galliano schetste een kort getailleerd jasje met bontkraag, een lange operajas en een gedrapeerde avondjurk met cape, alles geïnspireerd op de 18de-eeuwse schilderijen van Watteau. Na de fifties, de zeventienhonderdjes.

Er wordt nog meer gefluisterd. Ook Montana wordt als opvolger genoemd. Hij heeft na zijn haute-couture voor Lanvin de smaak te pakken gekregen en is nog steeds op zoek naar een geschikt huis. Via hetzelfde tamtam-circuit zegt men dat Jean-Paul Gaultier in Parijs nog steeds gedoodverfd als enfant terrible gevraagd werd om de couture van Patou nieuw leven in te blazen.

“Ik vertrek. Ik ga in mijn tuin werken, ” zei Givenchy. Nog één haute-couturekollektie en hij zet een punt achter een carrière die veertig jaar heeft geduurd. Een soms overklassiek maar altijd foutloos parkoers. Slechte smaak kan je “le Grand Hubert” niet verwijten. Van de terugkeer van de konservatieve sjiek ligt hij niet wakker. Bij hem is de stijl nooit weggeweest. Hij heeft nog steeds zijn nette linnen en wollen tailleurs voor een lunch in de stad. Bloemenjurken voor een tee op het platteland. En een finale van plissé avondjurken die een ode zijn aan Madame Grès.

Monden vallen open bij Versace. Hij heeft besloten alle overbodige dekoratie weg te laten en de wereld te verbazen met zijn knipkunstjes. Versace gebruikt een vederlichte stretch-body onder elk kledingstuk. Daarover komen prachtige pakjes : beschaafd, diskreet en ongelooflijk sexy. Gestroomlijnde tea-time tailleurs en cocktailjurken die met de schoenlepel worden aangetrokken. Schreeuwerige glans werd vervangen door pasteltinten. Rokken stoppen net boven de knie of zijn enkellang. Een glamoureus defilé met Kristen McMenamy als hoofdpersoon. “Het was een trip doorheen een eeuw vakmanschap, ” zegt Gianni. “Met verwijzingen naar Vionnet, Balenciaga, Grès… Maar speels en ironisch, zonder enige pretentie. ” Avedon zat veelbetekenend op de eerste rij.

De afwezigheid van de overbekende schare topmodellen niemand weet waar Linda is, Naomi werkt aan een videoclip, Kate is met Johnny naar de Golden Globes, Helena komt enkel voor Chanel en Christy vraagt te veel geld doet Suzy Menkes in de Herald Tribune opmerken dat het afgelopen is met de supermodellen. Artistry Is In, Supermodels Are Out, stelt ze ferm. De volgende dag reageert Valentino met een paginagrote twintigduizend dollar kostende ! advertentie in dezelfde krant. Suzy, you are all wrong ! Much love from Valentino and the supermodels. Met een foto van Valentino omringd door Elle Macpherson, Nadja Auermann en Claudia Schiffer. “Journalisten hebben een macht die wij niet hebben en we vonden dat we iets terug moesten doen, zelfs al kostte het ons veel geld, ” zegt Giancarlo Giammetti van Valentino. In hetzelfde artikel had Suzy Menkes gepleit voor een terugkeer naar de kleine couture-salons, weg van de podia waar de details van de kleding kompleet verloren gaan. “Misschien kon dat vroeger, maar nu kost couture gewoon te veel om het in een kleine zaal aan een selekt publiek voor te stellen, ” aldus Giammetti. “Ook jonge vrouwen moeten de kans krijgen om de elegantie en het vakmanschap van couture te ontdekken. “

Valentino liet zich inspireren door de art-decostijl en toont glimmende beparelde avondjurken en zorgvuldig geplisseerde en gedrapeerde moeselienen kreaties. Niets nieuws, maar wie Nadja Auermann of Karen Mulder in zo’n geplooide strakke jurk ziet, weet meteen dat het niet per se nieuw moet zijn om opzien te baren.

Ook Lagerfeld pakt uit met wonderlijke staaltjes couture-techniek. Hij toont een Chanel-jasje dat uit ongeveer veertig onderdelen bestaat en vierhonderd atelier-uren werk vraagt. Het wordt rond het lichaam van de klant gesmolten en geplooid. Strak en flatterend. Er zijn modellen die hij kaviaar-jurken noemt omdat ze volgeborduurd zijn met vierhonderdduizend die man heeft iets met het cijfer vier kleine zwarte parels. “It’s a very dressmaker collection, ” zegt Karl. Het is ook een eenvoudige kollektie, zonder de gimmicks en rariteiten die Lagerfeld gewoonlijk prezenteert. Geen harige motorhelmen, moonboots of maskers. Gewoon, mooie en goedgemaakte kleren. “Couture moet terug een kleine privé-luxe worden, ” zegt Karl. “Een soort persoonlijk geheim in plaats van een luidruchtig statement. ” En hup, daar komt weer een deftige tailleur met een parelceintuur om de taille.

“In de Verenigde Staten heerst momenteel een verschrikkelijke dwang te conformeren en een hypokriet minimalisme, ” zegt Christian Lacroix in Le Monde. “Men gebruikt de term slechte smaak als een ekskuus om niets nieuws te moeten uitproberen. Vrouwen zijn bang. Ze weten niet meer wat aantrekken. Het is de schuld van de tijdschriften die beelden prezenteren waarin vrouwen zich niet meer herkennen. En de schuld van de fotografen die de rol van de ontwerper hebben overgenomen en hun eigen beelden creëren met de kleding van anderen. “

Een pleidooi voor fantazie en durf dat hij in zijn kollektie verderzet. Te midden van de konservatieve sjiek volgt hij zijn eigen progressieve uitbundige weg. Anderen doen het met minder. Voor Lacroix is het nooit genoeg. Voor elke eenvoudige zwarte jurk of diskreet hanepoot-pakje is er wel een ensemble waarin vier verschillende stoffen, kleuren en motieven worden verwerkt. Hij snijdt de jasjes strak op het lichaam met een wijde halsuitsnijding die een korset laat zien. Voor ’s avonds zijn er transparante lingeriejurken of over-versierde belle-of-the-bal kreaties. It may be beautiful. It may be art. But is it fashion ?, vraagt Women’s Wair Daily zich af. Maar zij hebben Lacroix nooit begrepen.

Nu tijdloze elegantie hoog op iedereens verlanglijstje staat, is Yves Saint Laurent op zijn best. Zijn breedgeschouderd Joan Crawford-jasje, knielange rok en zachte satijnen bloeze zijn zoals altijd impeccable. De rokken die halverwege revers krijgen als een jasje, ogen niet altijd even geslaagd, maar het is Saint Laurents eigen parodie op zijn smoking. “Een spelletje, ” zegt hij. “Technisch heel moeilijk uit te voeren, bijna onmogelijk zelfs. Maar wel grappig. ” Na meer dan zestig couture-kollekties mag hij zich een grapje veroorloven.

Van boven naar onder : de strak geknipte tailleur met parelceintuur van Chanel. Nadja, de ijskoningin, in Valentino. De ode aan Grès, van Givenchy.

Kristen in de klassieke fifties- pose, in Versace.

Van boven naar onder : Saint Laurent voor altijd. Diskreet roze van Versace. Voor dames die lunchen, van Versace.

Van boven naar onder : voor het bal van de burgemeester ?, Lacroix. Eenvoud kan, zelfs bij Lacroix. Glamourjurk van Valentino.