Moet en kan het nog wel? Over zin en onzin van haute couture wordt elk seizoen opnieuw gediscussieerd. Maar de 21ste eeuw werd gehaald. Als om dat te vieren werd niet op een glitter of een reep bont gekeken. En tussen de opulente kijk-hoe-duur-creaties, geshowd in somptueuze locaties, was er ook plaats voor kleine, intimistische shows van een nieuwe generatie ontwerpers.

M adonna, Star-Wars-regisseur Georges Lucas,The Artist Formerly Known as Prince en echtgenote Mayte: ze zitten allemaal op de eerste rij bij het winter 2000 haute-couturedefilé van Versace in het Parijse Ritz-hotel ( foto 1). Ook Boy George, Isabella Rossellini en Tom Ford worden gesignaleerd. Voor het hotel trotseert een massa celebrity-spotters de drukkende hitte. Binnen krijgt het publiek waar het voor gekomen is: couture met rockglamour. Kilo’s vergulde spijkers, kilometers gouddraad. En opvallend veel fuchsia. Prachtige lange jurken, slanke pantalons en sexy hemdjurken met een immense split ( foto 2). Tijdens het feestje na de show noteert The New York Times journaliste Cathy Horyn een conversatie tussen de tafelgenoten Madonna en Donatella Versace. “Ik wil zeker de jas in roze konijnenbont.” ( foto 3) Waarop Donatella corrigeert: “Het is nerts.” Madonna moet erom lachen. Nerts of konijnenbont, het doet er niet toe. “Ik wil de jas voor mij alleen en als ik er iemand anders mee zie, pleeg ik een moord.”

De cijfers van het aantal kopers in haute couture variëren van een paar honderd tot tweeduizend. Met prijzen vanaf 600.000 frank voor een pakje, 800.000 frank voor een zijden jurk en tot een paar miljoen frank voor een avondjurk is exclusiviteit een evidentie. Voorts in de prijs inbegrepen zijn originele ontwerpen, dure en uitzonderlijke materialen en natuurlijk de soms honderden uren ambachtelijk werk uitgevoerd in de gespecialiseerde Parijse coutureateliers.

Zelfs met die prijzen is haute couture niet winstgevend. Maar de bekendheid en de status die een luxehuis ermee verwerft, is een onbetaalbaar marketinginstrument voor de verkoop van handtassen, zonnebrillen en parfums. Deze bekende redenering wordt tot een extreem gedreven door LVMH-baas Bernard Arnault ( foto 4). Voor de organisatie van het Dior-defilé getekend door John Galliano heeft hij meer dan 100 miljoen frank veil. De setting is perfect: de Orangerie van het Paleis van Versailles. Wat Galliano laat zien, contrasteert met de aristocratische omgeving: van modellen met gotische make-up in battledress over goedkoop sciencefictionfuturisme tot de paarsoranje parachutejurk van de finale ( foto 5). Suzy Menkes vat het in The Herald Tribune perfect samen: Dior Delirium. Maar Galliano moet zich geen zorgen maken. Zijn contract bij Dior werd net met drie jaar verlengd.

Ook de internationale jetset, Amerikaanse socialites, gekroonde hoofden en de Joan Collinsen of Ivana Trumps ( foto 6) hoeven zich geen zorgen te maken dat ze met een parachutejurk naar een feestje of een lunch moeten. Genoeg huizen stellen prachtige en draagbare creaties voor. 1999 is voor haute couture al bij al geen slecht jaar geweest. Enkele spectaculaire societytrouwfeesten hebben een positieve invloed gehad op het orderboekje bij Balmain ( foto 7), Valentino ( foto 8) en Christian Lacroix ( foto 9). Chanel ( foto 10) en ook Dior zagen de Amerikanen terugkeren, Ungaro ( foto 11) verwelkomde enkele nieuwe twintigers, waaronder Angelique Hennessy (van de cognac-familie) die haar trouwjurk daar bestelde.

Als u het mij vraagt, heeft Mary Pinault, echtgenote van François Pinault, het op vestimentair vlak zeker niet slechter getroffen dan mevrouw Arnault, al heeft deze laatste een grote keuze (behalve Dior behoren ook Givenchy, Louis Vuitton en Céline tot LVMH). De baas van de luxegroep Pinault-Printemps-Redoute is eigenaar van Yves Saint Laurent en is hoofdaandeelhouder van Gucci. “Yves Saint Laurent is een couturier die vrouwen echt kleedt en dat zien we graag”, liet Mary Pinault zich ontvallen na de haute-coutureshow waarin Saint Laurent geheel zichzelf was. Met naast de variaties op Le Smoking, jersey tunieken, jassen royaal met bont afgewerkt en blouses met geborduurde bloemen ( foto 12). Helemaal niet discreet, maar wel extreem elegant allemaal, een universum op zich. Jean-Paul Gaultier maakte alweer deel uit van het bewonderend publiek. Gaultier wordt sinds een paar seizoenen getipt als mogelijke opvolger van Saint Laurent – die zijn prêt-à-porterlijn al uit handen gaf, aan Alber Elbaz – als die met pensioen zou gaan. Wanneer dit niet zou doorgaan, dan is er mogelijks zelfs binnenshuis een oplossing: wonderboy en Gucci-ontwerper Tom Ford staat al te trappelen. “Ik zou heel graag couture doen”, vertelde Ford voor het defilé van Versace. “Couture heeft een nieuwe bestaansreden: imago is extreem belangrijk geworden. Denk aan al die Hollywood-sterren die een statement willen maken als ze uit hun limousine stappen.”

Ondertussen toonde Gaultier voor de vierde keer een eigen couturecollectie met staaltjes van ambachtelijk vakmanschap, maar toch met een meer edgy touch dan veel collega’s. Met veren, bont, broderie en crocoleer werden relaxe, moderne silhouetten opgebouwd ( foto 13). Jean-Louis Dumas, eigenaar van Hermès, keek ernaar en zag dat het goed was. Hermès heeft zich recent ingekocht in het modehuis van Gaultier.

Maar tijdens de coutureweek gingen de gesprekken niet alleen over wie met wie luncht in The Ritz, over societyfeestjes, aandelen, orderboekjes en het al dan niet voortbestaan van haute couture.

Het Nederlandse ontwerpersduo Victor & Rolf, gesitueerd tussen mode en kunst, injecteert nu al voor de vierde keer nieuw leven in de zelfgenoegzame en tot luxueus marketinginstrument verworden couture. Hun show is een spectaculair evenement: model Maggie Rizer wordt op een sokkel geplaatst en door het duo met telkens nog een laag aangekleed, tot ze bijna verdwijnt in een theatrale jas met een grote bloem ( foto’s 14 tot 18). Victor & Rolf hebben trouwens nog andere jonge avant-gardeontwerpers en -kunstenaars geïnspireerd om hun werk tijdens de coutureweek te tonen. Namen als Michel Harcourt, Kyle, Abraham Pelham, Ritu Beri, Ji Haye klinken nu nog onbekend, maar hun experimenteren met ambachten op de grens van mode en kunst zorgt voor de noodzakelijke frisse wind. Bovendien hebben deze onbekende namen meer kans om zich te laten opmerken tijdens de relatief rustige coutureweek dan tijdens de hectische prêt-à-porterweek met meer dan 100 defilés.

Angelo Figus kennen we wel. Deze Sardiniër studeerde in juni met brio af aan de Antwerpse modeacademie. Dries Van Noten was zo onder de indruk van de authenticiteit van Figus’ werk dat hij hem aan de modewereld wilde voorstellen. Onder Van Notens peterschap kon Angelo Figus zijn beklijvende en hermetische examencollectie – met alleen mannen – meteen in Parijs laten zien ( foto 19). Suzy Menkes, de moeder aller modejournalisten, vond het “ontroerend om de verbeeldingskracht en het vakmanschap te zien in het creëren van plooien, draperingen en zelfs geometrische bloemen op de jassen als omgeslagen dekens.”

Of met de hernieuwde belangstelling van avant-gardeontwerpers de overlevingskansen van haute couture nu gevrijwaard zijn, valt af te wachten. Voor Paco Rabanne, een trendsetter met zijn metalen jurken in de jaren ’60, betekent het jaar 2000 in elk geval het einde van zijn couturecarrière. De Spaanse groep Puig, eigenaar van het huis Rabanne, sluit de coutureafdeling, wat ze eerder ook al deden bij Nina Ricci. Men denkt er blijkbaar dat de parfums ook zonder de coutureglamour zullen verkopen. Na zijn afscheidsshow ( foto 20) zocht Rabanne veiliger oorden op. De van esoterie doordrongen ontwerper is er namelijk van overtuigd dat het neerstortende ruimtestation Mir Parijs en omstreken zal verwoesten.

Trui Moerkerke