Wereldwijd komt chiropraxie op de derde plaats, na de conventionele geneeskunde en de tandheelkunde. In de wachtzaal van chiropractors of bottenkrakers zitten jonge en oude mensen. Hun probleem? Voornamelijk rugpijn.

Zonder medicijnen en zonder operatie van rugpijn worden verlost. Het kan, zeggen chiropractors.

Een kijkje achter de schermen van deze intrigerende manuele therapie toont dat er niets geheimzinnigs mee is. Integendeel. We beginnen met een studie van de menselijke anatomie op onthullende prenten van spieren, gewrichten en pijnpunten in de wachtzalen van chiropractors. Het menselijk lichaam ontdaan van huid en haar ziet er indrukwekkend uit. Bloedsomloop, spijsverteringsstelsel, ademhaling: schrap er Ć©Ć©ntje van de lijst en we halen zelfs de intensieve zorgen niet. Alle “lichaamsstelsels” zijn even hard nodig om te overleven. Maar het zenuwstelsel dirigeert dat hele orkest, weliswaar met behulp van de controlekamer onder onze hersenpan. En het beendergestel houdt de hele santenkraam bij elkaar. Het zijn deze twee, het beender- en het zenuwstelsel die de speciale aandacht van de chiropractor genieten.

Het skelet heeft verschillende functies. Het geeft ons lichaam vorm, en het beschermt hersenen, ruggenmerg en zenuwstelsel. Een beschadigd botje in de periferie is niet het einde van de wereld, maar een knots op de schedel of een slag in de rug zijn echt te vermijden. In het hoofd zitten het brein en een deel van het centraal zenuwstelsel. Dat stelsel heeft talrijke uitlopers die in het lichaam verdwijnen door een kanaal in de wervelkolom. Van daaruit vertakken deze zenuwbanen via de tussenwervelopeningen aan beide zijden van de wervelkolom naar spieren, organen en weefsels. Anatomisch zit deze kolom, die ons overigens ook toelaat om rechtop te lopen, perfect in elkaar: 26 flexibele wervels met daartussen evenveel beweeglijke, elastische tussenwervelschijven. Wij zijn misschien niet zo soepel als een slang, maar met die ruggengraat kunnen we toch wel een paar richtingen uit.

De biomechanica van de wervelkolom is de essentie van de chiropraxie als geneeswijze. Als de normale functies van de wervelkolom gestoord zijn, wordt de normale werking van het zenuwstelsel verhinderd. En dit resulteert in talrijke gezondheidsproblemen. Een chiropractor kan u in detail uitleggen welke lichaamsfunctie bezenuwd wordt vanuit welke ruggenwervel. Het is overigens door deze verbanden te leggen dat chiropraxie is ontstaan. Hippocrates noteerde 2400 jaar geleden al “dat het noodzakelijk is om een grondige kennis van de ruggengraat te bezitten, want vele aandoeningen worden in werkelijkheid veroorzaakt door een gebrekkige staat van dit orgaan.” Maar de moderne chiropraxie werd pas ontwikkeld door de Amerikaan Daniel David Palmer vanaf 1895. Palmer was geen arts, hij behandelde mensen met pijnklachten met manuele technieken. Op een keer genas hij een patiĆ«nt met nekpijn ook van doofheid, veeleer toevallig, door het manipuleren van diens nekwervels. Het zette hem aan het denken en gaandeweg perfectioneerde hij de therapie. Een naam vinden was niet zo moeilijk: chiropraxie komt van het Griekse cheir voor hand en praxis voor praktijk.

Een hele poos circuleerde er een theorie die zo goed als alle gezondheidsklachten toeschreef aan mankementen in de wervelkolom. De moderne chiropraxie beperkt zich tot klachten met betrekking op het zenuwstelsel zelf, en op het skelet en de spieren. Maar omdat de rug niet als een serie botjes in zijn eentje bestaat, kijkt de chiropractor verder dan de wervelkolom en bestudeert hij de gehele menselijke biomechanica. Alle lichaamsbewegingen dus. De oorzaak van pijnsyndromen kan immers liggen in het verlies aan mobiliteit in de rug en het bekken, maar ook in functionele stoornissen van andere gewrichten. Schouderklachten, of pijn in elleboog, voet of knie, kunnen voortkomen uit een kwakkelende rug. Maar iemand kan ook rugklachten krijgen van hinken als gevolg van een voetwonde.

Wie mag zich chiropractor noemen? De geneeswijze wordt in BelgiĆ« niet onderwezen; de ongeveer 70 chiropractors in ons land behaalden hun diploma voornamelijk in de Verenigde Staten, Canada en Groot-BrittanniĆ«. Daar kregen zij een universitaire opleiding van zes jaar die in grote lijnen gelijkloopt met een medische opleiding. Test Gezondheid, de medische tegenhanger van Testaankoop, berichtte vorig jaar dat deze studie uitsteekt boven alle andere niet-conventionele opleidingen. Ze is zĆ³ goed dat de veiligheid van de patiĆ«nt gegarandeerd is. Een vrij unieke situatie in de niet altijd doorzichtige wereld van de alternatieve geneeswijzen. Belgische chiropractors worden gecontroleerd door de Belgische Vereniging van Chiropractors, die ook instaat voor begeleiding van de studenten in het buitenland.

In ons land mag een chiropractor in principe geen diagnose stellen of een therapie voorschrijven. De geneeswijze wordt oogluikend toegestaan. Wim Van Horenbeeck, ondervoorzitter van de Belgische Vereniging van Chiropractors, hoopt dat hierin snel verandering komt. Hij meent dat de chiropractor wƩl de verantwoordelijkheid voor een diagnose kan dragen wat betreft het onderdeel waarvoor hij bevoegd is, namelijk de biomechanica. Hij vergelijkt de chiropractor met een tandarts. Die mag een diagnose stellen en een behandeling uitvoeren, uiteraard beperkt tot tandverzorging en -heelkunde. Diagnose impliceert ook uitsluiting van bepaalde patiƫnten, omdat niet Ơlle bewegings- en/of pijnklachten voor de chiropractor zijn. Met een gebroken heup of een tumor bent u daar niet aan het juiste adres.

Welke klachten komen dan wel in aanmerking? Chiropraxie blijkt doeltreffend bij acute en chronische lage-rugpijn, bij nekklachten, en bij sommige soorten hoofdpijn, die het gevolg zijn van mechanische afwijkingen. Een voorbeeld dat chiropractors graag aanhalen, is het wereldwijde succes met de aanpak van whiplash. Whiplash na een auto-ongeluk kan veel klachten omvatten (al dan niet tegelijk): nekpijn, storingen in de bezenuwing van de armen, hoofdpijn, migraine, evenwichtsstoornissen, duizeligheid, oorsuizingen, slaapstoornissen en moeheid. Een vicieuze cirkel van symptomen, waarvan vele niet eens te bewijzen zijn met tests. Onderzoek toont bij sommige mensen microscopisch kleine scheurtjes in het ruggenmerg. Rust, medicijnen, injecties of een steunkraag zijn klassieke middeltjes die bitter weinig uithalen. Chiropraxie daarentegen lijkt wel te helpen. Het uitgangspunt is dat door de klap van het ongeval de nekgewrichten gestoord zijn. Door deze gewrichten terug op hun plaats te brengen en blokkades weg te werken, krijgen ze hun oorspronkelijke souplesse terug.

Misschien moeten we nu eens gaan kijken wat een chiropractor eigenlijk doet. Zijn kabinet is gemeubeld met behandeltafels die doen denken aan kinesitherapie. Ze zijn wendbaar, en lijken op maat gemaakt voor de kleinste Ć©n de grootste lijven. Maar op de plaats waar het hoofd zich moet bevinden, is een opening zodat patiĆ«nten ook met hun gezicht naar beneden kunnen liggen. Tijdens een eerste bezoek aan de chiropractor wordt een anamnese afgenomen. De patiĆ«nt doet zijn verhaal. Als ze beschikbaar zijn, bekijkt de chiropractor de resultaten van eventuele neurologische tests, bloedanalyses, radiografieĆ«n of andere medische beeldvorming zoals scans en nucleaire magnetische resonantie. Daarna volgt een lichamelijk onderzoek om vast te stellen hoe de gewrichten werken. De chiropractor zoekt blokkeringen en kijkt of de bewegingen vlot verlopen of niet. Een probleem met de flexibiliteit tussen twee wervels heet in het vakjargon een subluxatie. Stelt de chiropractor dergelijke subluxatie vast, dan kan de therapie beginnen. Het doel is de wervelgewrichten opnieuw de beweeglijkheid te geven waarvoor ze geschapen zijn. Er komen geen toestellen aan te pas. Dit corrigeren gebeurt door manipulatie met de handen. Naar gelang de gebruikte techniek wordt gemobiliseerd of gemanipuleerd. De gewrichten worden als het ware opengezet en vervolgens met een lichte maar snelle druk of duw op hun plaats gebracht. Het enige enge aan deze praktijk is het krakend geluid dat ermee gepaard gaat. Dit is echter niet het kraken van bot. In het geblokkeerde gewricht worden de vloeistof die dient voor de “smering” en kleine hoeveelheden lucht samengeperst. Door de korte, krachtige druk van de manipulatie ontstaat een decompressie waardoor het lijkt of binnenin iets kraakt.

Hoe vaak dit manipuleren moet gebeuren, hangt af van het probleem. Elke patiƫnt wordt individueel bekeken. Chronische patiƫnten met degeneratie van gewrichten worden anders benaderd dan mensen met een acuut probleem zoals een stijve nek. In principe houdt een chiropractor zich aan de regel: genezing of verbetering na zes behandelingen. Als dat niet lukt, dan worden de klachten opnieuw onderzocht, het probleem krijgt een andere aanpak, of de patiƫnt wordt terugverwezen naar de huisarts of een specialist.

Chiropraxie is niet gevaarlijk, wat sommige sceptici ook beweren. Volgens Wim Van Horenbeeck bedraagt het aantal ernstige fouten in de manuele behandeling van nekproblemen Ć©Ć©n op 1,3 miljoen.

Meer dan de helft van deze fouten zijn bovendien te wijten aan de praktijken van niet-chiropractors. Ter vergelijking: bij nekoperaties in een klassieke medische setting loopt het op 1 miljoen ingrepen 6500 keer grondig mis.

Niettegenstaande er “gekraakt” wordt, is chiropraxie een zachte geneeswijze. Er wordt geen gebruik gemaakt van geneesmiddelen of operaties. Pijn na een behandeling wordt verzacht met ijscompressen, al is het mogelijk dat een patiĆ«nt door de aard van zijn probleem tijdelijk toch een pijnstiller nodig heeft. Maar Wim Van Horenbeeck ziet dit laatste liever beperkt. Chiropraxie richt zich tegen het ongepast gebruik van medicatie. Heel wat mensen krijgen juist daardoor ernstige gezondheidsproblemen, bijvoorbeeld met hun nieren of maag.

Een studie in opdracht van de Australische overheid (1975) toonde aan dat het veel duurder is om de iatrogene (door medisch ingrijpen veroorzaakte) gevolgen van medicijnen weg te werken dan van meet af aan te investeren in de zorgen van een chiropractor.

Hoewel sommige dokters over de brug komen en samenwerken met chiropractors, staan de twee disciplines vaak lijnrecht tegenover elkaar. Dat is niet nieuw in de discussie over alternatieve geneeswijzen. Volgens Wim Van Horenbeeck worden ruggengraat en bekken in de allopathie stiefmoederlijk behandeld. Als ze pijn doen, dan wordt dit als symptoom behandeld. Een arts zal een patiĆ«nt met rugpijn dikwijls rust voorschrijven, terwijl de chiropractor aanmoedigt om te bewegen. De redenering is dat het pilletje of spuitje om een vastzittend gewricht te deblokkeren of een scheef bekken weer recht te zetten nog moet worden uitgevonden. Met manipulatie bereiken chiropractors die resultaten wel. Een voorbeeld is dat van vrouwen die na hun bevalling lage-rugklachten hebben. Rƶntgenfoto’s tonen geforceerde schaambeenderen. Terwijl een allopathische aanpak vermoedelijk weinig soelaas biedt, zet een chiropractor het bekken gewoon terug zoals het hoort.

De moderne chiropraxie beweert ook profylactisch te werken. Dit betekent dat mensen die de buigzaamheid van hun rug regelmatig laten controleren, vaker zonder problemen blijven. Dit principe is wel bewezen voor regelmatige controle door de tandarts, maar nog niet aangetoond op het vlak van chiropraxie. Veel patiƫnten zeggen dat ze soepeler bewegen en vrij zijn van klachten, omdat ze zich regelmatig laten verzorgen. Maar het is niet bewezen. Net zoals dat van eerder besproken alternatieve geneeswijzen is het wetenschappelijk dossier van de chiropraxie nog niet rond.

Wim Van Horenbeeck: “Er is nog meer onderzoek nodig naar het neurofysiologisch effect van manipulatie. Beweren dat van het miljoen mensen dat wij behandelen, 75 procent zich zeer goed voelt, is geen wetenschappelijk bewijs. Dat onderzoek bestaat. In Groot-BrittanniĆ« resulteerde een groots opgezet wetenschappelijk project in 1990 in de erkenning van de chiropraxie in dat land. Het ging om een onderzoek naar niet-operatieve rugklachten, onder meer in samenwerking met de Britse Orde van Geneesheren. Daarin werden de resultaten vergeleken van chiropraxie en poliklinische behandeling. Chiropraxie bleek effectiever, patiĆ«nten werden sneller beter, en hun beterschap hield langer aan. Een bijkomend argument was een besparing: minder verloren uren wegens ziekteverzuim. In ons land is het wachten op de praktische gevolgen voor de patiĆ«nt van de wet- Colla. Die wil op korte termijn homeopathie, acupunctuur, osteopathie en chiropraxie als alternatieve geneeswijzen regulariseren. Voorlopig worden behandelingen door chiropractors nog niet terugbetaald.

Belgische Vereniging van Chiropractors, Ferdaucilaan 30, 1020 Brussel. Tel. en fax: (09) 221.76.58.

Marianne Meire

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content