REDACTIE GRIET SCHRAUWEN

RIVIERENROMANTIEK

Alles heeft zijn getal. Zo is 2002 het jubileumjaar van de Rijn-romantiek, omdat twee eeuwen geleden met de reisimpressies van romantici zoals Schlegel en Brentano, later gevolgd door Heine, Byron, Victor Hugo en de schilder Turner de eerste vormen van toerisme ontstonden langs Duitslands beroemdste stroom en zijn bijrivieren: Vater Rhein en Tochter Mosel , de Lahn en de Nahe. Guido Elias deelt die passie en heeft met auto en trein, te voet en misschien per fiets talrijke tochten gemaakt Langs Duitse rivieren ( Roularta Books, 12,50 euro). Aan de boorden van de Moezel bezoekt hij burchten, wijndomeinen en Trier, de stad van Romeinen en Karl Marx, hij zoekt aan de oevers van Lahn en Nahe naar de meest romantische plekjes en is slim genoeg om de statige Rijn aan twee kanten te bereizen. Dan beschrijft hij in soms summiere teksten de even stereotiepe als bijzonder mooie plekken: burchten als Marksburg en Pfalzgrafenstein, middeleeuwse stadjes als Oberwesel en Bacharach, de musea van Keulen en Bonn, de wijnhellingen en natuurlijk ook de Lorelei, zowel de banaalste als beroemdste rots van Duitsland. In het verhaal is ook plaats voor historische gebeurtenissen die het profiel van de Rijn mee hebben gevormd, zoals het conflict tussen Frankrijk, de Duitse eenwording, de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Jammer dat deze overzichtelijke gids een en ander ontbreekt (zoals de triptiek van Lorcher in de Keulse dom, huis en begraafplaats van Schumann in Bonn…). Maar zijn schoonheidsfoutjes niet een symptoom van de romantische ziel? (MG)

“Reiziger stelt zich voor”: een Hongaar met schrijversplannen die in werkelijkheid “uitsluitend Donau-reiziger” is. Zo leren we het hoofdpersonage van dit merkwaardige boek kennen. Stromen blijven dus inspireren. Met de Rijn-romantiek ontstaat het Duitse toerisme, Flaubert reist langs de Loire, Sofia Loren geeft de Po welvende vormen en Vlaanderen vereeuwigt de Schelde in Stille Waters. En er is de Donau, de stroom der stromen, eerst met het essayistisch verslag van Claudio Magris en nu met Stroomafwaarts langs de Donau van Péter Esterházy ( Arbeiderspers, 17,95 euro). Een merkwaardig boek, want evenzeer een roman als een reisboek tussen de bron in Donaueschingen en de delta in Roemenië. Zo rijk en boeiend het traject van deze slagader in Midden-Europa is, met beschouwingen over cultuur en geschiedenis, zo persoonlijk is het verhaal dat is opgebouwd uit 25 rapsodische hoofdstukken, die aan elkaar klitten zoals de zijrivieren opgaan in de grote stroom: “Wat de Donau is, dat bepaal ik.” Er is de eerste tocht met oom Roberto, bohémien en spion, er is de vaderfiguur en er zijn de onbekenden die iedere zwerver op reis tegenkomt, er is de ontnuchtering over “al dat gedonau” en er is de ultieme zwarte zee met het teken “Donau 0 km”. Ironische, erudiete en vermakelijke bladzijden. “Voor Reiziger was het schrijven van Verslag geen greintje te zwaar, het kostte helemaal geen moeite”. Of hoe de geschiedenis van een klein ik en die van het grote continent samensmelten in een verrukkelijk boek . (MG)

VEELZIJDIGE ATLASSEN

Ooit waren atlassen, net zoals wereldbollen, het rijk van een nieuwsgierige kindertijd om hoofdsteden en wereldzeeën te ontdekken en met de vinger over groene, bruine en blauwe vlekken de aarde te bereizen. Tijden veranderen, atlassen veranderen. Met het schrompelen van de wereld en de exploratie van de ruimte hebben ook de kaartenboeken een metamorfose ondergaan. In een reeks die simpelweg Atlas heet, gaat het eerste deel naast Europa over het heelal als integraal bestanddeel van ons dagelijks leven. Stevig ingesnoerd behandelt deel twee Afrika, Caraïben, het Amerikaanse continent ( Artis-Historia, 28,59 euro). Zoals het hoort, zijn de klassieke kaarten van vroeger uitvoerig aangevuld met geologie en klimaat, hydrografie en vegetatie, bevolking en economie, talen en volkeren. Atlassen worden veelzijdiger omdat de wereld complexer wordt. Extra kaarten geven ook historische veranderingen aan, van de oorsprongen over kolonialisme en onafhankelijkheden tot de mondialisering. Aangevuld met satellietfotografie krijgt de aarde even overzichtelijke als unieke dimensies: zo konden we Khartoem, de Mississippi-delta of Paaseiland vroeger niet zien. Aansluitend geven tekst en foto zakelijke informatie over de landen in de verschillende continenten. Maar ook in atlassen als deze is de kinderlijke fascinatie gebleven: op de luchtfoto’s is het nog altijd een uitdaging om steden en rivieren, kusten, eilanden, landen, continenten en – waarom niet? – sterrenstelsels te herkennen. (MG)