Bibliotheken beleven een revival : steeds meer moderne woningen worden verrijkt met een monumentale boekenkast die verankerd zit in de architectuur en die visueel aantrekkelijk is. Vijf inspirerende voorbeelden.

Pas gekochte boeken liggen beter op een tafel : dan worden ze sneller doorbladerd of gelezen. Maar na een tijdje moeten ze plaats ruimen voor nieuwe aanwinsten. Als er geen specifieke plaats voor is, nemen de boeken stilaan bezit van het huis : ze gaan rondslingeren en met veel moeite vind je terug wat je zoekt. Een grote bibliotheek is een oplossing, maar liefst een stevig meubel, want boeken zijn zwaar. Ideaal is een bibliotheek die vergroeid is met de architectuur van een woning. Voor de mooiste voorbeelden hoeven we niet ver in het verleden te duiken want de antieke, historische bibliotheken uit de negentiende eeuw of van nog vroeger zijn zelden meer dan grote wandkasten, van vloer tot zoldering. Pas in het interbellum, met de doorbraak van de moderne bouwkunst, gaan bibliotheken echt deel uitmaken van de architectuur en ontsnappen ze aan de traditionele vorm van een kast.

Nu maken we een revival mee van de bibliotheek. Je ziet ze meer en meer opduiken in moderne woningen, deels als boekenkast, deels als etalage voor objecten en kunstwerken. De moderne bibliotheken krijgen ook een centrale plaats in de leefruimte en worden niet, zoals vroeger, verbannen naar een stille gang of een bureau. Men wil de literatuur graag dicht bij de hand hebben. Bovendien stralen bibliotheken een bepaalde sfeer uit die voor een rustige gezelligheid zorgt, een beetje als een haardvuur eigenlijk. Dat komt ook doordat boeken de nieuwsgierigheid prikkelen, het oog glijdt graag langs de rijen vol kleurrijke ruggen. Dat de bibliotheek gewoon mooi kan zijn en van architectonisch nut in de woning bewijzen onze voorbeelden. Het zijn geen spectaculaire bibliotheken, maar ze zitten stuk voor stuk vernuftig in elkaar.

Bij de bibliomaan

“Dit is geen spectaculaire bibliotheek, maar ze is wel alomtegenwoordig in de woning, omdat ze helemaal in het midden ligt en deze blanke ruimte er visueel uitspringt,” legt de Brugse interieurarchitect Philip Simoen uit. “Aanvankelijk zou dit de woonkamer worden, maar de ruimte werd eigenlijk nooit als dusdanig gebruikt omdat er een zitkamer achter komt. Dus stap je nu van de eetkamer door de bibliotheek naar de zitkamer. Dagelijks passeer je dus vele keren door die boekenkamer. Dat is het hart van de woning.”

“We zijn ook helemaal weg van boeken”, bekent de bewoonster van het pand, Geertrui Lommée, die samen met Jan en Cécile Darthet de bekende Brugse boekhandel Raaklijn runt. Het was trouwens een oude passie van haar om ooit een boekhandel te hebben, een wens die ondertussen realiteit werd. Met als gevolg dat er nog meer boeken dan vroeger de weg naar huis vinden. “We hebben verschillende bibliotheken. In de zitkamer achter deze bibliotheekkamer vind je meer kunstboeken. Hier heb je onder meer literatuur en reisverhalen. Alle boeken zijn gekaft, omwille van de visuele rust. Maar er zijn naast de boeken ook kunstwerken te zien, waardoor het een extra boeiende ruimte is om naar te kijken vanuit de eetkamer en de zithoek.” Architect Simoen koos voor een strak uitgelijnde constructie van gelakt hout en plaatste ongeveer in het midden een grote tafel waarop de boeken kunnen worden geraadpleegd. Deze grote leestafel is van eik, net als de vloer. “De eenvoudige materialen zijn bewust gekozen, omdat ze, zoals in een ouderwetse bibliotheek, prachtig kunnen verouderen. Deze kamer is eigenlijk heel spontaan gegroeid en dat blijft gelukkig ook zo. Het is geen showroom waar niets meer bijkomt. Hier wordt geleefd en als de bewoners iets nieuws mee naar huis brengen wordt het gewoon ergens neergezet, zonder overdreven veel studie. En dat is mooi.”

‘Garderobe’ voor boeken

De persoonlijke bibliotheek van architect Pascal Van der Kelen kwam in twee fasen tot stand. Aanvankelijk bestond alleen de lage boekenkast die nu voor de bibliotheek staat, met een lezenaar als bovenblad om de boeken gemakkelijk te kunnen consulteren. “Maar in de loop van de jaren koop je natuurlijk meer en meer boeken die je niet wil verstoppen in het bureau, je wil ze in de nabijheid van de woonkamer houden. Dus zat er niets anders op dan een nieuw onderkomen voor de boeken te ontwerpen. Gelukkig is de volledige woonkamer groot, zes bij tien meter, er kon makkelijk een stukje van worden afgenomen. Omdat we zeer veel glas hebben, door die grote ramen en we de wanden kaal wilden houden, moest er iets extra’s worden bedacht : een nieuwe wand waarachter de boeken staan. Die dient natuurlijk ook om ze te beschermen tegen het vele licht. Zo ontstond er een soort ‘garderobe’ voor de boeken, een gangetje met een boekenkast. Aan een kant is er weer een lezenaar waar je de boeken kan consulteren, aan de kant van de woonkamer is er een boord waarop je los kunstwerken kan plaatsen. Deze bibliotheek werd op dezelfde wijze afgewerkt als de eerste boekenkast, met bleke beukfineer. Het geheel is toch vrij fors van constructie, wat noodzakelijk is en visueel aantrekkelijk. Boeken zijn zwaar en hebben meer nodig dan dunne planken, tenzij je natuurlijk voor een metalen constructie kiest. Het geheel valt bijzonder goed mee, het geeft de living zelfs extra geborgenheid. Door het vele glas is het immers een open constructie.”

De ladder op

Voor interieurarchitecte Claire Bataille is de ideale bibliotheek geen losstaand meubel in een kamer, maar een heuse, aparte bibliotheekruimte met langs de vier muren kasten vol boeken. “Maar in mijn eigen woning heb ik dit niet kunnen realiseren, er was niet voldoende plaats. Toch heb ik er wat op gevonden : door het hoge plafond kon ik mijn bibliotheek boven een wandmeubel, eigenlijk een opbergkast, bouwen. Deze kast met schuifdeuren herbergt onder meer een bar, een muziekinstallatie, een televisie en er zit ook een deurtje achter dat naar een aanpalende ruimte leidt. Maar bovenaan is er dus de bibliotheek die bereikbaar is met een schuifladdertje dat voorzien is van een legplank om de boeken te bekijken. Dat is natuurlijk erg handig. Maar het liefst zou ik een kamer vol boeken hebben, met kasten rondom en in het midden alleen een tafel om aan te lezen.”

Met perspectief

Natuurlijk zijn er ook enkele designfabrikanten die mooie boekenkasten op de markt brengen. Maar die zijn in een grootschalige woning moeilijk te gebruiken omdat ze visueel niet volumineus genoeg zijn. Daarom ontwierp Katty Ghekiere van het Roeselaarse ontwerpatelier Buro I-interior voor deze woning een heuse wand die veel meer is dan een kast of een opbergruimte voor boeken. Deze wand doet deels dienst als borstwering voor een hoger niveau waar we de woonkamers vinden. De wandkast staat in een soort bureauruimte die ook tal van kunstwerken herbergt. “Van daaruit krijg je allerlei boeiende doorzichten”, merkt Katty Ghekiere op. “Naar de tuin, maar vooral ook naar de eetkamer. Bovendien wordt deze boekenwand geflankeerd door twee trappen, een naar de woonkamers en een naar de kelder. Het gaat om een stuk volwaardige architectuur. Om dit volume extra kracht te geven, werd er ook een kast in verstopt. Het geheel is gemaakt van dikke mdf-planken, afgewerkt met een acryllak. Het resultaat valt vrij robuust uit omdat het toch een echte boekenmuur is.”

De loftbibliotheek

Boekenkasten in extra grote ruimtes durven in het niets verdwijnen, een probleem als je een loft inricht. Het grote dakappartement van architect Jo Crepain heeft de proporties van een heuse fabrieksloft, met immens hoge plafonds en lange wanden. Gelukkig vond deze boekenwurm een geschikte plaats voor zijn collectie boeken. Zijn bibliotheek domineert de volledige loft, want ze is bijna van overal te zien. Dat vindt Crepain geen probleem. “Ik ben maniak van boeken, mag je wel zeggen. Maar ook tijdschriften, kranten, noem maar op, ik lees het allemaal. Mijn ideale zondag ziet er als volgt uit : eerst pistolets eten en dan naar mijn bibliotheek. Ik neem er een paar boeken uit en begin te bladeren. Zelfs op reis neem ik twee koffers mee, een voor kleren en een voor boeken.” Deze bibliotheek vinden we tegen de noordzijde van de woning. “Er was een grote blinde muur van het bestaande gebouw, die moest behouden blijven. Daarboven kwam er een breed venster dat prachtig noorderlicht binnenlaat en ons ook een glimp laat zien van de kathedraaltoren. Daaronder kwam een bibliotheek over de volledige wand, ruim tien meter breed. Dus groot, monumentaal en met voldoende plaats voor toekomstige aanwinsten. In het midden staat de literatuur, rechts de kunstboeken. De rekken zijn gemaakt van aluminium. Ze zijn sober van lijn, net als de tafels waaraan ik graag zit te lezen.” n

Tekst

Moderne bibliotheken krijgen een centrale plaats in de leefruimte en worden niet, zoals vroeger,