In Vlaanderen wil iedereen bloot, terwijl de ons omringende landen hun kleren weer aantrekken. De babes-boom, de tintelende mannenbladen en voyeurisme-tv hebben uiteindelijk ook hier voet aan de grond gekregen, maar zelfs voor de als cultuur verpakte lichaamsrenaissance bestaan er kwaliteitsnormen.

Ik pijnig mijn hersenen, maar ik kan me niet herinneren dat Bekende Vlamingen pakweg twintig jaar geleden uit de kleren gingen. Eigenlijk bestonden er nog geen BV’s, toch niet van het soort dat dit letterwoord nu als een na te streven keurmerk beschouwt. Er staat me nog iets bij van een haast transparante jurk met Emily Starr erin, en in mijn Joepie’s prijkten soms foto’s van Kikky Amity, een toen al vergeten Vlaamse parttime zangeres die zich in weinig bedekkende outfits hulde, steeds in het verder volstrekt respectabele decor van tearooms en nieuwerwetse afspanningen. Er was de Vlaamse meisjesgroep Venus, altijd in minirok. Een bepaald singeltje van hen vond ik erg goed, maar dat was nooit te vinden in de jukeboxen, hoewel het hoesje wel in de vitrine achter de toog prijkte, tussen wielrennerslinten en de nepkoperen emblemen van Jupiler. Ooit publiceerde Humo, ter illustratie van een interview, snapshots van een in die tijd immer grijnzende Robert Vandewalle, die, al dollend in de kleedkamer en op de massagetafel, behalve die grijns niet veel meer droeg. In die tijd keek men nog op van een dergelijke persoonlijke campagne ter promotie van de judosport. Vlaamse acteurs en actrices toonden hun lichaam toen nog niet ten volle, tenzij ze meespeelden in een Nederlandse productie, of in een voor besloten kringen bedoeld theaterstuk. Neen, wie toen de blote borsten of billen van een beetje personaliteit uit Vlaanderen wou zien, kwam bedrogen uit.

Maar er was wel Kwik, het rioolblad dat vroeger dezelfde magie binnen kantoorkantines en op werkvloeren bracht als een loonbriefje met bonus. Want Kwik had bloot dat vrijelijk bij de krantenman te koop lag en dat bovendien met een (smoezelige) vierkleurendruk gezegend was. Elke week was er een Vlaamse variant op de Page 3-girl uit de Engelse boulevarddruksels: een Peggy, een Cindy, een Patricia of, als de redacteur van dienst in een bevlogen bui was, een Daphne. Meer dan borsten lieten de veelal blonde gelegenheidsmodellen niet zien, en dat maakte niets uit. Ik weet niet of er uit het buitenland aangekochte fotoreeksen tussenzaten, maar de meisjes erop waren wel sterren, toch in treincoupés vol pendelaars, bij timmermannen en ambtenaren gelijk. De oudste zus van een vriend van een vriend van mij bleek het ooit tot Kwik-meisje-van-de-week geschopt te hebben, zonder medeweten van haar ouders, de vriend van mijn vriend én mijn dorp. Het verhaal ging over de tongen en zowat iedereen vond het schandelijk, hoewel men het “van haar wel verwacht had”. Ik heb de bewuste beelden nooit te zien gekregen, ook al omdat ik me niet echt interesseerde voor Kwik, zelfs niet als er een verregend want weggegooid exemplaar naast een vuilnisbak lag (de vriend van hierboven raapte die wel altijd op, vooral sinds het voorval).

Kwik, dat voor de rest saillant nieuws publiceerde, blonk in de blootkatern niet echt uit in vindingrijkheid. De meisjes zweemden naar een soort mooi dat zichzelf nooit echt reveleerde: daarvoor was de fotografie te banaal en de meer dan waarschijnlijk zelf aangebrachte make-up te onhandig. Maar voor vele mannen had Kwik iets grensoverschrijdends en tegelijk iets vertrouwds alledaags. Kwik grinnikte en kwijlde mee met de lezers/kijkers, en noch het blad noch de fans hadden ooit gehoord van ironie.

Voor gevorderden stond vroeger het eveneens Vlaamse Super 2000 op het hoogste rek, en mijn schoolkameraden (ikzelf durfde niet) hadden een beurtrol om dat tijdschrift te kopen. Wat bijna nooit lukte, want Super 2000 was strikt verboden voor minderjarigen, wat het dus een enigma verleende dat het niet verdiende. Er stonden verhalen vol stijl- en schrijffouten in, en armtierige, pornografisch bedoelde foto’s die niet eens het niveau van zelfgemaakte communiefoto’s haalden. Maar de personages drukten zich naakt tegen elkaar aan, dus moet het wel erotiek geweest zijn.

Vlaanderen haalde dan maar bloot van de kabel, voornamelijk uit Nederland. De Pin-Up Club was toen baanbrekend, net zoals een aantal andere programma’s van schreeuwlelijk Veronica: de uitzending introduceerde de hijgerige voice-over die tegenwoordig ook in vaderlandse duidingsprogramma’s aangewend wordt, de techniek der camera flou die steeds scherper werd naarmate er jarretelles sneuvelden, en Wendy Van Wanten, zowat het enige Vlaamse pret-icoon dat nu nog steeds standhoudt, wat op zich onderzoekswaardig is. Filmnet deed in Vlaanderen een veni, vidi, vici-manoeuvre door ongecensureerde porno op het nachtelijk menu te zetten, en het weekblad Panorama, alweer Nederlandse voorbeelden volgend, bracht ook meeneembloot, zij het gematigd.

En toen kwam VTM, dat Nieuw Vlaanderen uitvond en een door andere zenders angstvallig afzijdig gehouden esthetiek volop promootte. Ik ken eigenlijk niets van mediahardware, maar ik denk dat VTM andere camera’s en studiobelichting gebruikt dan de rest van de Belgische stations, want bij VTM heeft alles, inclusief de mensen, een metallieke glans. Het kenmerkend geworden neonblauw op achter- en voorgrond doet nog steeds pijn aan mijn ogen, hoewel ik het verkies boven het rozige paars dat over zowat elke VTM-quiz schijnt, want dat onthult iets te nadrukkelijk het zonnekanonbruin.

Maar in tegenstelling tot de bordkartonnen VRT is VTM er wel in geslaagd de vaak troosteloze aanblik van dit landsdeel te faceliften. Want na wat kwasten technicolor en het opdrijven van de image per minute, lijkt het ware Vlaanderen, dat van meubelboulevards, braderieën en eikenhouten keukens, zowaar gelegitimeerd, toch voor wie letterlijk niet nauw kijkt. VTM lanceerde ook een fysiek ideaalbeeld dat voorheen nog niet op het scherm was geconcretiseerd: de iedereen-look, die iedereen zich eigen kon maken, mits het aanwenden van gel, haarverf, oranje zelfbruiner, rozige paarse make-up en een dieet van (alweer uit Holland) Linda De Mol-tapes.

Sinds VTM is “vlotheid” de droomeigenschap van Vlaanderen en wil iedereen ook zo’n “spontane” omroepsterlach. Niet de missverkiezingen en hun inbegrepen sollicitatiegesprekken of de zogezegd met pc worstelende tijdgeest hebben het fenomeen der Vlaamse babes doen ontstaan, wel de huisstylist en -kapper van VTM en/of VT4. De media, zoals het in hun grondbeginselen is vastgelegd, hebben dus ook deze jonge vrouwen, die zich altijd als “meiden” omschrijven, een platform aangereikt, wat hen alom aanwezig maakt. Maar de babes blijven wel Vlaams, en dat is een hindernis die tot nu nog niet is weggewerkt. De theorie zegt dat een ideale babe haar Germaine Greer-gedachtengoed met haar van moeder natuur meegekregen Pamela Anderson-uiterlijk verdedigt, wat een stelling is die vooral lekker wegleest. Want de Vlaamse babes beschamen de theorie: ze hebben zuinige mondjes en bange blikken, houden voor ogen dat hun ouders meeluisteren en -kijken, en trappen allemaal in dezelfde val door kost wat kost intelligent te willen overkomen, wat geen intelligente trek is. Ze mompelen platitudes die ofwel voorgekauwd zijn ofwel overgenomen uit een oud Madonna-interview.

De Vlaamse babes hebben niet veel geleerd van hun landelijke akela Wendy Van Wanten, want zij is nog steeds de enige die haar personage van voren naar achteren acteert, met duizenden retakes. En in de naam van hun veelzijdigheid gooien de babes “onder andere” hun lichaam in de strijd. Over de telefoon vanop een redactie schreeuwt iemand “Girl Power!” en daar staan ze al, klaar voor de fotosessie, met in hun backpack een laag uitgesneden badpak en een emergency-dosis rozige paarse opsmuk. Iemand fluistert hen in dat ze de ademende en glimmende revanche zijn op de blote rariteiten van Jambers en de geslagen vrouwen van Goedele, en het bovenstuk van hun bikini gaat uit. En dan valt het toverwoord (“beroemdheid”), en de misschien niet helemaal realistische dromen van een eigen televisieshow en een filmrol worden even opzijgezet en de tanga’s afgestroopt. De Vlaamse babes zien in hun blootstunts een bewijs van hun eigen feministische uitgekooktheid, maar geven niets meer dan wat duizenden meisjes de wereld rond al leveren: tits and ass, voor publicatie bestemd, ter verstrooiing van volle treincoupés, met timmermannen en ambtenaren erin.

Ik heb niets tegen blootfoto’s, wel integendeel. Ik heb een uitspraak van een redacteur van een Amerikaans erotisch blad (hij deed die op de televisie) altijd onthouden en voor waarheid genomen: ” People want to look at other people’s bits.” Ik lig dus niet wakker van de Dexters-kalender, of van Joyce in de Playboy of van Brigitta’s krabborsten. Ik krijg het wel op mijn zenuwen van het gebakkelei over “stijlvol, artistiek bloot” of “kunstzinnige naakt- of badpakfotografie”. Als ik de prenten met voorgenoemde eindelijk-BV-babes bekijk, zie ik weinig verschil met de Kwik-stijl van vroeger, zij het dat er tegenwoordig met duurdere camera’s gewerkt wordt. Als voorbeeld wordt weleens de Pirelli-kalender genoemd, of een wat meer verheven reeks uit de Amerikaanse Penthouse, maar ik denk dat de Vlaamse fotografen in kwestie exemplaren in handen houden die dateren uit de helft van de jaren tachtig. Het zijn het soort beelden die ervoor zorgen dat sommige meisjes in het lingeriecircuit blijven steken en anderen echte catwalkmodellen worden: op de bloterige foto’s in P Magazine, Ché of Snoeks wordt de showbizzachtig opgemaakte meisjes nog steeds gevraagd als een tijgerin te kijken, iets met een haarlok te doen en hun borsten vast te houden alsof iemand hun tepels wil stelen. Ik wik mijn woorden, maar ik vind de Vlaamse blootfotografie triest, amateuristisch en niet eens ironisch clichématig. Gek dan, of misschien net niet, dat alle babes zo tevreden zijn over hun visitekaartjes. “Een beetje in de stijl van Claudia Schiffer“, heb ik er eentje ooit over horen zeggen op de televisie, maar ik ben vergeten welke het was. Humo en Menzo zijn ook niet langer een weinig scheutig met BV-bloot, en ook dat ziet er blekig en onbehouwen uit.

Misschien kijk ik beroepshalve te veel naar internationale modebladen. Daar staat over het algemeen teleurstellend weinig interessants in, maar wel goede fotografie. Zoals in een recent nummer van het Britse mannenmodeblad Arena, dat Matthias Vriens, ex-hoofdredacteur van Dutch en nu volwaardige beeldenmaker, uitnodigde om een nagenoeg naakte mannequin te portretteren en zich niet eens in te houden om hints naar verboden sferen te strooien. Ik heb de popu-bladen hier te lande nog nooit een zelfgemaakte serie van dat niveau zien afleveren en ik snap niet hoe dat komt. Misschien omdat dergelijke modieuze blootprenten niet besmet zijn door de hebzucht van het model, of omdat echte modellen meer uitdrukkingen aankunnen dan die van een zenuwachtige starlet. Meer waarschijnlijk: de meeste uitgevers van goede modebladen kennen wel de inhoud van het woord kwaliteit, in tegenstelling tot sommige zweethandjes hier te lande.

De Vlaamse blootgolf komt trouwens wat laat, zeker in vergelijking met onze buur- en verdere landen. De blote-babe-formule is eerst buiten onze grenzen met succes uitgeprobeerd alvorens die ook hier is toegepast, wat bewijst dat onze media meer van marketing houden dan van eigen ideeën. Vooral de new lad-bladen uit Groot-Brittannië zijn, pagina per pagina, onder de fotokopiemachine gelegd. Maar een format moet, naast vertaald naar het Nederlands, ook daadwerkelijk ingevuld worden, en ik vind dat de Vlaamse versies het er bekaaid van afbrengen.

Loaded, het Engelse, op mannen gericht leef- en geilstijlblad dat in de jaren negentig een ophefmakende entree maakte, is allang over z’n hoogtepunt heen, en toch komt het, zo gelegd naast Ché of P Magazine, nog steeds als winnaar uit een warenvergelijkende studie. Want hoewel aspiratie nooit slecht is, is Vlaanderen Engeland niet: een erfenis van Carry On-films, voetbalsuprematie, Monty Python-humor, tijdgeestbepalende jeugdculturen, haast gouden jubileums van Coronation Street, hardleers socialisme, te vroeg sluitende pubs en een schizofrene houding tegenover seksualiteit, die heb je of die heb je niet. Loaded, net als soortgelijke, even populaire maar minder ontvlambare titels als FHM en Later, heeft meer popcultureel en sociologisch referentiemateriaal om hun waarom-mannen-beter-zijn-standpunt te omkaderen, en doet verder z’n voordeel met het spitante van de Engelse taal om een snijdende ironie te etaleren.

Ché en P kunnen achteruitkijken naar Wilde Boerendochters, Antwerps televisietheater en praesesverkiezingen en moeten het stellen met net niet nette Germaanse-filologiehumor. Als de Vlaamse mannenbladen juist zitten, dan wil de Vlaamse man zijn tienpuntenplan wel vooral braaf en platgetreden, in scherp contrast met de brallerige en tegelijk vinnige krachtregels van Loaded en consoorten, de onbeschaamde maar bijdehande stellingname van de Nederlandse Nieuwe Revu en de goede-dingen-des-levens-filosofie van de Amerikaanse Playboy.

Vlaanderen forceert zich om evenveel bloot te produceren als elders en haast zich om het internationale erotische reveil bij te benen. Er is tegenwoordig geen tekort meer aan blootkandidates: de Vlaamse preutsheid blijkt dan toch onbestaande, zeker nu de prijzenpot (geld, het BV-schap, een uitklapposter) zo overvol zit. Kijk- en leescijferwatchers hebben nu ook zwart op wit dat seks scoort, wat de logica zelve is maar vooral door dossierfetisjisten annex marketinglui als het Nieuwste Evangelie wordt verkondigd. Hoe meer men over fatsoen en de grenzen ervan debatteert, hoe meer camera’s er op strippers, pornocrews en internetbloot gericht worden, en slechts weinigen die daar een orkestratie achter zien. Het besef dat het kijk- en leespubliek eigenlijk niets tegen bloot heeft, doet verschillende media naar krampachtige oplossingen zoeken. Want sommigen hebben ook de figuurlijke betekenis van de term “de naakte mens” gesnapt. Daarom staan onderwerpen van interviews steeds vaker “ironisch”, “ludiek” of “verrassend” ontbloot in anders doordeweekse bladen.

Een typisch voorbeeld is een vraaggesprek tussen Jan Leyers en Barbara Sarafian, gepubliceerd in het debuutnummer van Menzo. Beiden staan binnenin zonder blouse geportretteerd; er is aan alles gedacht, behalve aan de waaromvraag (en of het wel sexy is). Hetzelfde idee heb ik al in tientallen andere, opnieuw buitenlandse magazines gezien, maar wel acht jaar geleden (wat trouwens ook geldt voor blote atleten). Vlaanderen wil tonen dat het goed in z’n vel zit en met de moderne tijd is meegegaan, maar de krampachtigheid waarmee het gebeurt, verziekt danig de vrij-en-blijboodschap. De rage van de voyeurisme-tv komt dan ook net op tijd in Vlaanderen aangewaaid, want de stromen inkt die Big Brother en De Bus genereren, zeggen meer over de kwezelachtige kijk van de columnisten (“Ik een gluurder? Nooit!”) dan de programma’s over de kandidaten zelf.

Wie het allemaal wat globaler bekijkt, kan de Vlaamse blootwens naast laattijdig alleen maar flauw vinden. En eenzijdig. Ik dacht werkelijk dat Menzo het vijgenblad uit zijn reclamecampagne ging laten vallen, want dat zou een tijdschrift passen dat een durfpolitiek zegt aan te hangen. Maar ook de vrijpostige pers waagt zich dus niet aan blote mannen, niet eens uit angst om homoseksueel over te komen. Als ze dan toch een paar vrijwilligers vinden, worden die omfloerst (netjes de handen ervoor) gefotografeerd, zoals bij de Spa-reclames, alleen minder stijlvol. Helemaal blote mannen, van voren gezien, zijn nog steeds een bedreiging, omdat mannen zich met elkaar vergelijken en zichzelf altijd de verliezer voelen, wat niet de bedoeling is van dergelijke ego-opkrikkende bladen. Men’s Health en andere fitnessmagazines verschuiven de mannelijke erogene zone dan ook wijselijk naar de buikspieren en praten samenzweerderig over het andere geslacht dat, als het aan het woord gelaten wordt, slim liegt dat maten en gewichten er niet toe doen.

Langzaam aan (het is slecht nieuws voor de hier nu opduikende golf) wordt men bloot-moe, toch in progressieve kringen. Sensatiefilms als Baise-moi en Romance bevatten harde porno en voor de rest banale beelden, en niemand gaat kijken. Vooral Modeland kijkt allang niet meer op van piemels en opengesperde benen. Het modemagazine Dutch castte een tijd geleden een seksfilmacteur als mannequin en liet hem openlijk zijn werktuig demonstreren (dat naarmate de reeks vorderde alsmaar groeide). De meeste lezers grasduinden ongeïnteresseerd doorheen de betreffende productie, van seen it, done it, had him. Kate Moss poseerde voor het Britse klerenblad Nova in haar blootje, explicieter dan anders, en iedereen zuchtte: “alweer”. De Amerikaanse fotograaf Terry Richardson trok voor dezelfde titel naar een nudistenkamp om een accessoire-shooting te doen, en de resulterende beelden zorgden wel voor een aantal teruggetrokken advertenties, maar niet voor algemene deining. En Gucci toont in de wintercampagne een onmiskenbare erectie onder een strak zittende lederen broek, maar Modeland verpinkt niet. Want seks en bloot is zo jaren negentig. Voor het zichzelf feliciterende Vlaanderen daarentegen is Super 2000 net begonnen.

Peter De Potter / Foto’s Jan Caudron en Kris Vlegels