De vier volgende weken verkennen we merkwaardige en interessante boekhandels in Parijs, Londen, New York en Berlijn. We beginnen in de Franse hoofdstad, waar iedere bezoeker natuurlijk de bouquinistes kent langsheen de Seine. Maar er is veel meer te vinden.

PIERRE DARGE

Ondanks de megalomane bouwprojekten van enkele Franse presidenten en ondanks een overvloed aan historische gebouwen, is Parijs een verzameling van dorpen gebleven. Dorpen en kaden, pleintjes en steegjes waar slenteraars, liefhebbers van pastis of van een koffie met croissant het hart hebben verloren. Maar ook het Parijs van de boekenliefhebber is gevarieerd, en de komst van de Fnac en andere mastodonten heeft daar niets aan veranderd. Vooral het vijfde en zesde arrondissement zijn rijk aan boekhandelaars en uitgevers, aan verzamelaars van bedrukt of beschreven papier. De liefde voor het geschreven woord brengt ons eerst naar Le Pont Traversé (62, rue de Vaugirard), op de hoek van de rue Madame. De voormalige slagerij waar de schrijver Marcel Béalu in 1974 neerstreek, gaat gebukt onder de geschiedenis en onder de liefde voor de poëzie. Béalu was niet alleen een vriend van Magritte, de schilder was ook van plan zijn Mémoires de l’ombre te illustreren, maar de dood van de schilder stond dat in de weg. “In het begin verkochten we uitsluitend poëzie, maar dat bleek zelfs in Parijs niet mogelijk. La poésie ne me fait pas vivre, ” zegt zijn vriendelijke weduwe. Daarom gaat ze ook op zoek naar oude banden, zeldzame en luxe-uitgaven die in een heerlijk rommelige ruimte schouder aan schouder staan.

De boekhandel Vrain (12, rue Saint Sulpice) oogt helemaal anders : een toonbeeld van orde en klasse, dure houtsoorten, zéér zeldzame boeken, tekeningen, brieven van schrijvers. “Jean-Claude Vrain, haalde ooit één diploma, dat van draaier, werkte jarenlang als bediende bij Renault maar werd overweldigd door zijn boekenliefde. Aanvankelijk verkocht hij enkel op zijn appartement, ” zegt Vincent Labaume, zijn bibliograaf. “Tot deze zaak een viertal jaren geleden zijn uitstalraam werd en dat zorgde voor nogal wat ergernis binnen de boekhandelaarsgilde waar de kennis vaak van vader op zoon wordt doorgegeven. ” Toch wierp Vrain zich al snel op tot een referentie in Parijs. Jaloerse kollega’s noemen hem de duurste boekhandelaar van de hoofdstad en dat blijkt te kloppen. “Omdat we de meest zeldzame werken weten op te sporen. ” Door zijn afkomst koestert Vrain ook een groot respekt voor de ambachtslui die met het vak verbonden zijn en binnenkort brengt hij een kataloog uit van vrouwelijke boekbinders uit deze eeuw die altijd in de schaduw hebben gewerkt. Gewoon om hun buitengewone kwaliteiten bij een breder publiek bekend te maken.

Liefhebbers van fotoboeken kunnen bij La chambre claire (12, rue Saint Sulpice) terecht, naast Vrain. Meneer Zahar brengt daar rondom een prachtig houten draaitrapje alles bijeen wat naam heeft in de fotografie en nog veel meer, min of meer keurig gerangschikt. Ook technische werken, boeken over de geschiedenis van de fotografie en essays zijn beschikbaar. In de kelders van de zaak zet de eigenaar op geregelde tijdstippen fototentoonstellingen op.

De Librairie du Moniteur (place de l’Odéon) behoeft voor de Parijzenaars geen kroon meer, zij is een echte referentie voor alles wat architektuur, urbanisme, design en dekoratieve kunsten betreft. In een modern en funktioneel interieur valt het makkelijk het gezochte te vinden en wie op de hoogte wil blijven van de allerlaatste evoluties vindt links bij de ingang ook nog een plekje met anders zo moeilijk te vinden tijdschriften.

De liefde voor het boek tuimelt zo van de gevel af bij José Corti (11, rue de Médicis), tegenover de Jardin du Luxembourg waar het zonlicht over de middag zo heerlijk versnipperd binnenvalt tussen de vele kopies van kranteartikels die tegen het raam hangen opgeplakt. Het huis is één van de zeer geapprecieerde Parijse uitgevers-boekhandelaars die onder meer vertalingen van Hermann Hesse uitbrengt. In een hartverwarmend kader vindt men er uitsluitend literatuur.

Her en der verspreid over de stad houden een aantal boekhandelaars zich onledig met het verzamelen van wat aan schrijvers heeft toebehoord. Onder hen de Librairie de l’Abbaye (36, rue Bonaparte) waar brieven van Victor Hugo, Jean Anouilh, de beeldhouwer Auguste Rodin en zelfs Napoleon in de etalage liggen. Naast akwarellen van de onvermijdelijke Jean Cocteau. Om de hoek biedt La Hune (170, boulevard Saint Germain) het grote voordeel dat men er van tien uur ’s morgens tot middernacht terechtkan. Het aanbod omvat literatuur (beneden) en beeldende kunst (boven), en er valt altijd wel wat lekkers bijeen te sprokkelen. Al houden we persoonlijk meer van de rustige stijl van L’Ecume des Pages een paar huizen verder. Beide boekhandels hebben alvast dit andere voordeel dat men met het verworvene meteen naar het vlakbij gelegen Café Flore of naar Les Deux Magots kan om er onder het genot van een dure koffie de lektuur aan te vatten.

Wie verknocht is aan de zee moet alleszins langs bij Outremer, librairie maritime (17, rue Jacob) waar prachtige dokumenten liggen die met grote ontdekkingsreizen op zee verband houden (o.a. America’s Cup Yacht Designs, 1851-1986), maar ook romans die zich op of aan zee afspelen, en zelfs zeekaarten. Snuisterend tussen al dat fraais vonden we zelfs een gids voor woonbootbewoners (Habiter une péniche, guide pratique) en een werkje over de kanalen in Parijs. Ondergronds, in de boutique de la mer liggen objekten, de onvermijdelijke bootjes in flessen en helaas ook veel kitsch. Tegenover Outremer vinden diegenen die liever met beide voeten op de grond blijven alles wat met tuinieren, bloemen, planten of met onze vrienden de dieren te maken heeft in La Maison Rustique (26, rue Jacob). Achter de donkergroene gevel is ook een verzameling boeken over interieurdekoratie en textieldesign samengebracht.

Wie zich aangetrokken voelt tot de vrouwenzaak kan in de Librairie des femmes (74, rue de Seine) terecht waar in een mooi pand wat smakeloze rekken bijeen staan en affiches vrouwen oproepen voor de verdediging van de demokratie of de hulp aan Bosnië. Een ouderwetse huiskamergezelligheid vindt men dan weer wel in de librairie espagnole (72, rue de Seine) waar volop aandacht besteed wordt aan de Spaanse en Latijns-Amerikaanse literatuur en onderwerpen.

Lezers die hun draai niet vinden in deze technische wereld kunnen hun horizon verbreden in La table d’Emeraude (21, rue de la Huchette) waar in één kamer duizenden werken over astrologie, pendelen, aardstralen, positief denken of handleeskunde bijeen staan. Het huis bezit zijn eigen uitgeverij die onlangs nog een werk publiceerde over de alchimistische transmutaties. Wie denkt met lezen nog onvoldoende te zijn voorgelicht, kan ook bij de boekhandel aankloppen voor stages of kursussen over astrologie, handleeskunde en zelfs… de taal van de vogels.

Gestrande reizigers, marginalen, anglofielen en vogels van diverse pluimage strijken natuurlijk neer bij Shakespeare and company (37, rue de la Bûcherie), de boekhandel die in 1919 door Sylvia Beach werd geopend. Tegenwoordig waakt George Whitman over de meest rommelige verzameling van de hoofdstad die door zijn spontane groei een onweerstaanbare stopplaats is geworden. “Nadat ik de wereld had doorlopen zonder ooit Utopia te vinden, ” schrijft Whitman, “heb ik geprobeerd het hier in Parijs op te zetten. Omdat ik geloof dat het mogelijk is om met dezelfde verbeelding waarmee boeken ontstaan een boekhandel te runnen waarvan niet ikzelf maar jullie, schrijvers, bibliofielen en jeunes filles en fleurs de kracht uitmaken. ” In de zestiende eeuw, toen het huis nog een klooster was, stak een monnik elke avond de lichten aan om de kwade geesten te verjagen. George Whitman wil die traditie verderzetten, organizeert elke zondagmiddag om vier uur een teeparty en nodigt op maandagavond schrijvers uit om voor te lezen uit hun werk. Beneden, in het publieke gedeelte, groeit de zaak al jaren uit haar voegen, boven zit de Sylvia Beach Library weggedoken daar wordt men alleen op uitnodiging toegelaten in kamertjes waar Allen Ginsburg en zovele anderen ooit hun nachten hebben doorgebracht.

Geen mens die van het goede leven houdt, mag de Librairie gourmande (4, rue Dante) overslaan. Daar ontvangt mevrouw Baudon al tien jaar de grootste chefs van het land en daarbuiten, gastronomische chroniqueurs en fijnproevers op zoek naar recepten. “Pendant 28 ans, j’ai fait le trottoir, pour enfin monter en vitrine, ” zegt ze ernstig en wacht dan op het effekt van haar woorden. Ze bedoelt dat ze eerst als bouquiniste langs de Seineboorden heeft gestaan, en nu voor een vaste stek heeft gekozen. “Ik had duizenden boeken verzameld over gastronomie en drank. Natuurlijk ben ik een fijnproever, al laat ik nagerechten met suiker altijd staan. Toen ik me hier installeerde, begon ik mijn eigen boeken door te verkopen. Nee, zonder hartzeer, want ik wist dat ze in goede handen terechtkwamen. Het enige probleem is de grote toeloop van klanten waarvan er nu 15.000 op fiche staan na een grondige selektie. En de tijd om in opdracht van klanten zeldzame werken op te sporen. Maar ’t is heel erg dankbaar en de waardering die ik van chefs en minder bekende klanten krijg, blijft onbetaalbaar. “

La fourmi ailée (8, rue de Fouarre) is van een heel ander, soberder allure. Moegelopen kan men er tussen boeken van en over vrouwen uitrusten in het teesalon achterin de zaak. Om er bij een pot Earl Grey en een paar warme scones weer op krachten te komen.

Reizigers op zoek naar praktische raad, stafkaarten of zelfs wandplaten in reliëf kunnen terecht bij l’Astrolabe (46, rue de Provence) dat van zichzelf beweert dat het de oudste dergelijke zaak in de hoofdstad is. Het interieur is verzorgd en oh zo funktioneel en daardoor vreselijk vervelend. Daarom gaan we voor reislektuur eigenlijk liever bij het beduimelde Ulysse (35, rue Saint Louis-en-l’Isle) op het verrukkelijke Ile Saint Louis langs waar men altijd wel een gelijkgestemde tegen het lijf loopt en waar de klantenbinding zoveel persoonlijker en direkter is.

Voor filmliefhebbers valt er altijd wel wat te rapen in Contacts (24, rue du Colisée) dat sinds dertig jaar probeert filmscenario’s, technische naslagwerken en boeken over akteurs of regisseurs te slijten. Toen de zaak werd opgestart, hadden alle grote produktiehuizen hun kantoren in het achtste arrondissement en kwamen veel professionelen uit de filmwereld er over de vloer. Tegenwoordig oogt de buurt wat anoniemer, maar de trouwekliënteel, waaronder vele akteurs, zijn de weg erheen blijven vinden.

Volgens de Parijzenaars vindt men de beste keuze aan kunstboeken bij Artcurial (9, avenue Matignon). In hetzelfde statige gebouw waar de boekhandel op de entresol een plaatsje heeft gevonden, zijn ook een galerie en een artshop gevestigd. De boekhandel die nagenoeg geheel van natuurlijk licht verstoken blijft, voldoet wel aan de verwachtingen en laat dankzij de funktionele aanpak toe om snel het gezochte te vinden, of het nu fotoboeken, essays over kunst, dan wel biografieën van schilders of beeldhouwers betreft.

Anglofielen vinden bij W.H. Smith (248, rue de Rivoli) in een mooi kader waarin veel hout werd verwerkt hun favoriete boeken en tijdschriften. Wie daarenboven op traditie is gesteld, loopt een paar huizen verder door tot bij Galignani (224, rue de Rivoli), naast ons geliefde Hotel Meurice en Parijs’ meest beroemde tearoom Angélina (“ancienne maison Rumpelmayer, fondée 1903”). De boekhandel die baadt in een weelde van acajou dankt zijn ontstaan aan de liefde tussen een drukker-uitgever uit Padova en een Engelse drukker-uitgeversdochter die zich in Parijs gingen vestigen en er in 1802 met een boekhandel begonnen toen nog in de rue Vivienne. In 1856 verhuisde de zaak naar de huidige ligging waar elke rechtgeaarde boekenwurm zich kan opwarmen aan de perfekte inrichting, het zachte licht dat door de veranda valt en de elegante, donkergroene ladders die op de koperen rails steunen. Het personeel is meer dan onderlegd, én behulpzaam terwijl Giovanni Antonio Galignani (1757-1829) een oogje houdt op het werk van zijn nazaten. De sfeer is er één van degelijkheid, met veel aandacht voor kunstboeken, kortom, een ideaal adres voor wie graag snuffelend tussen de boeken slentert.

Voelt men zich tot aktuele kunst, toegepaste kunst, design, architektuur of mode aangetrokken, dan kan men ook langsgaan in de boekhandel van het Musée des arts décoratifs (107, rue de Rivoli) waar in een paar bescheiden vertrekken een aardige kollektie is bijeengebracht. Dezelfde ouderwetse degelijkheid die we bij Galignani aantroffen, heerst ook bij huize Delamain (155, rue St. Honoré). Men waant er zich meteen thuis in een ruimte die wel is volgestouwd, maar toch met mate. De houten ladders (altijd een goed teken) die tot tegen het plafond reiken, zorgen voor een bijkomend cachet. Nieuwe boeken van minder bekende auteurs liggen er vergezeld van een kleine fiche die op de kaft is aangebracht en waarop de korte inhoud of een paar biografische gegevens werden vermeld : een aardige attentie die de toewijding van het personeel verraadt. In een hoek onder de mededeling Nous les avons lus, nous les avons aimés vindt men bovendien een paar legplanken waarop die boeken werden samengebracht die biezonder in de smaak zijn gevallen bij de uitbaters. Alweer vergezeld van de informatieve fiches. Een tafel is in deze pre-elektorale maanden voorbehouden aan de vele politieke werken, maar vooral het rijke aanbod poëzie valt op. En voor de kinderboeken werd een apart kamertje gereserveerd. Kortom, bij Delamain voelt het bezoek dat de liefde voor het boek voor de commercie gaat.

Wie verder naar gespecializeerde boekhandels in de Franse hoofdstad wil zoeken, kan de ‘Guide des Librairies spécialisées’ van Claude Fallek (Editions de la butte aux cailles) raadplegen. Onze dank gaat ook uit naar uitgeverij Scriptum, voor het uitgebreide advies.

Mevrouw Béalu (Le Pont Traversé) : poëzie gaat voor.

George Whitman, Shakespeare and Company : teeparty’s en lezingen.

Boekhandel Vrain : zoeken naar uitzonderlijke manuskripten.

José Corti : literatuur in een hartverwarmend kader.

Mevrouw Baudon (La Librairie Gourmande) : boekenliefde gaat door de maag.