Charing Cross Road is een lange, overweldigende boekhandel. De charme van stoffige winkeltjes met erudiete verkopers is echter vervangen door de nuchtere efficiëntie van ketens. Wie romantiek zoekt, moet een zijstraat nemen.

LENE KEMPS

FOTO’S : STEFAN DE BATSELIER

Bij het bezoeken van Londense boekhandels had ik mezelf de rol van Helene Hanff toebedacht, op zoek naar een goed tweedehands eksemplaar van de essays van Hazlitt, een mooie uitgave van een Latijnse bijbel of een bundel liefdesgedichten, klein genoeg om mee te nemen naar het park. Vanzelfsprekend zou ik de boeken vinden in een duister winkeltje vol donkerbruin hout en geel papier, met dekoratieve trapladders die naar de meest exclusieve werken leiden en geholpen worden door een charmante oudere heer in krijtstreeppak zakhorloge niet verplicht, maar wenselijk.

Er zijn op Charing Cross Road weinig winkels die de sfeer van het oude Marks & Co uitademen. En toen ik de gewenste boeken vroeg, zei de verkoper bij Foyles (113-119 Charing Cross Road) : “Mevrouw heeft zeker net weer die film gezien. ” Natuurlijk konden ze me de titels bezorgen. De legende wil dat W & G Foyle elk boek heeft, ze moeten het alleen weten te vinden. Foyles is immens de grootste boekhandel ter wereld, zes miljoen titels, beweren ze een labyrint van gangen, ontmoedigend groot, met een reusachtig aantal afdelingen. Gelukkig is er een nog grotere hoeveelheid personeel aanwezig, want de boeken zijn niet altijd per onderwerp gerangschikt, maar soms per uitgeverij. Het personeel krijgt zoveel verzoeken te behandelen, dat ze nooit nog de telefoon aannemen. Ze aanvaarden enkel geschreven aanvragen. “Maar voor een uitgebreide korrespondentie zoals in het boek 84 Charing Cross Road zouden we geen tijd hebben, ” zegt de verkoper.

Mammoet-boekenwinkels en ketens zijn er in Londen genoeg. De laatste jaren zijn er zoveel bijgekomen, met elkaar gefusioneerd, failliet gegaan en opgekocht dat men het over the battle of the bookshops heeft. Books etc heeft een tiental winkels in Londen, waarvan 120 Charing Cross Road het vlaggeschip is. Hun verkoopargument is dat je elk boek mag terugbrengen en omruilen voor een ander met ticketje, in goede konditie, binnen de maand. “Dat gebeurt vrij vaak, maar minder dan je zou vermoeden, ” zegt verkoopster Helen. “Per dag krijgen we zo’n 10 tot 20 boeken terug, met als reden : “ik vind het verhaal vervelend” of “het was een cadeau en ik heb het al”. Elke reden is goed. ” Dillons begon als een regelrecht offensief tegen Foyles, met een dozijn winkels in Londen en slogans als “Foyled again ? Come to Dillons”. De zaak bij London University op 82 Gower Street wordt als een van de beste ter wereld beschouwd, met een ruime keuze aan algemene onderwerpen op vijf grote en overzichtelijke verdiepingen. Ook Hatchards (187 Picadilly) maakt deel uit van de Dillons keten. Hatchards is een boekhandel met stamboom, gesticht in 1797 door John Hatchard. Als hofleverancier elke zomer sturen ze de koninklijke familie een selektie beantwoordt Hatchards nog het meest aan de boekhandel van onze dromen : charmant en diskreet, met fluisterende en bladerende klanten die het nodige respekt voor het geschreven woord aan de dag leggen. Op de afdeling Rare books, first editions and fine bindings zou Helene Hanff zich vast thuisvoelen en op de vermaarde book search service zit vast een Anthony Hopkins. Jammer genoeg verkeert Dillons in grote financiële moeilijkheden. Liefhebbers ondernemen nu een pelgrimstocht naar Hatchards, voor het te laat is.

De keten Waterstone’s (121-125 Charing Cross Road, ook vestigingen in onder andere Garrick Street, Kensington High Street en Notting Hill Gate) werd enkele jaren geleden opgekocht door W H Smith, die andere gigant die je in Londen op elke straathoek ontmoet. Waterstone’s is gekend voor de late openingsuren en de meeste winkels sluiten zelfs op zondag niet. De winkel profileert zich als “literair”. “We streven ernaar om elke week een signing of reading te organizeren, ” zegt Douglas (assistant manager). “Verleden week was het Martin Amis, daarvoor Quinten Tarrantino en James Ellroy. Omdat onze ruimte beperkt is en we niemand willen teleurstellen, verkopen we tickets. We laten slechts honderd mensen binnen. ” Geïnteresseerden vinden in de boekenrubriek van het tijdschriftTime Out alle Londense literaire evenementen.

“Nummer 84 behoort tot de mytologie van de Londense boekhandels, ” zegt Maxim Jakubowski. “De winkel bestaat al lang niet meer, het is een kluwen van straten geworden. Maar boekenliefhebbers gaan nog steeds op zoek naar een zaak in de stijl van Marks & Co en een verkoper die op Anthony Hopkins lijkt. Ik ben zelf schrijver en heb een kortverhaal gemaakt, getiteld : 71 – 73 Charing CrossRoad, het adres van mijn winkel. Laat ik mezelf maar meteen de legende inschrijven, dacht ik. ” Maxim Jakubowski is eigenaar van Murder One (71-73 Charing Cross Road) ; een moderne, spaarzaam ingerichte boekhandel gespecializeerd in misdaad- en detectiveverhalen, science fiction, horror, fantasy en vreemd genoeg ook in romantische fiktie. “Waarom vind je dat vreemd ? ” wil Jakubowski weten. “Toen we verhuisden naar dit pand hadden we plots meer ruimte. Ik had altijd al zo’n vermoeden dat er cross-over was tussen het publiek voor Agatha Christie en dat voor Mills & Boon. En we hadden gelijk. De klanten die detectives kopen, nemen vaak ook een liefdesromannetje mee. ” Murder One heeft naast recente werken een vrij grote tweedehandsafdeling, een massale verzameling oude tijdschriften en een departement rare and out of print. Er worden geregeld auteurs uitgenodigd. “Toen we John Grisham hadden, stond er een kilometer lange file wachtenden voor de deur, ” zegt Jakubowski.

“Omdat wij op nummer 72 en 80 van Charing Cross Road zitten, komen mensen wel eens naar nummer 84 vragen, ” zegt David van A Zwemmer. “Als toegewijd verkoper probeer ik hen dan een uitgave van het boek te slijten. ” De A in A Zwemmer staat voor Anton, die na de eerste wereldoorlog een kunstgalerie annex boekhandel opstartte. Ondertussen zijn de Zwemmers opgekocht door een grote uitgever, maar kunstboeken maken nog steeds de kern uit. In de grootste Zwemmer (24 Litchield Street) vind je werkelijk alles over kunst, van Altamira tot heden. In de Charing Cross winkel nummer 80 gaat het vooral om film, fotografie en grafiek. Nummer 72 heeft enkel uitgaves van de Oxford University Press. Waarom ? “Een rare overeenkomst van jaren geleden, ” zegt David. “Zij zochten een showroom en wij hadden de plaats. “

Volg het geluid van de voetbalmatch en daar is Sportspages (Caxton Walk, 94-96 Charing Cross Road), naar eigen zeggen de enige boekhandel die sport ernstig neemt. Afdelingen dwerg-gooien of paalzitten ontbreken, maar boeken over fitness, cricket, rugby, motorrijden, tennis en zelfs petanque zijn er wel. De muur is volgehangen met voetbalshirts en zoals dat hoort, is er voetbal op TV. Op een groot zwart scorebord in het midden van de winkel wordt de stand bijgehouden.

Niet voor sportfans, wel voor wereldverbeteraars is Books for a Change (52 Charing Cross Road) met werken over ekologie, derde-wereldproblemen enzovoort. Een slogan op een T-shirt zegt : “I wanted to go out and change the world, but I couldn’t find a baby-sitter. ” Silver Moon (64-68 Charing Cross Road) is een initiatief uit de jaren zestig, gespecializeerd in vrouwenliteratuur, wat heel breed wordt geïnterpreteerd. Naast Marilyn French staan er ook boeken van AnneRice (Interview with the Vampire) en het dagboek van Joanna Lumley op haar onbewoond eiland. Met ongeveer 10.000 titels is het ongetwijfeld de grootste vrouwenboekhandel.

Wie van tweedehands houdt, kan terecht bij Henry Pordes (58-60 Charing Cross Road), bij Quinto (48a Charing Cross Road) en Charing Cross Road Bookshop (56 Charing Cross Road). Verwacht geen biezondere vondsten of prachtige oude uitgaves, maar misschien wel koopjes.

Naast nummer 24 Charing Cross Road begint een stukje boekenromantiek : een mooi straatje, aan twee kanten bezaaid met winkels : Cecil Court. The Travellers’ Bookshop (25 Cecil Court) moet een vaste stop zijn voor ontdekkingsreizigers en globetrotters. Lucinda en Sally hebben een immens aanbod van reisboeken, zowel zeldzame antieke uitgaves als gidsen en moderne literatuur. “Everything from Armchairs to Zanzibar, ” zegt Sally. Over België is er op enkele oude gidsen na niet veel te vinden. “Literatuur is onbestaande, ” zegt Sally. “Er is ook helemaal geen vraag naar. ” In het charmante winkeltje van Ann Creed (22 Cecil Court) vind je zeldzame en antieke kunstboeken. Allan Brett (24 Cecil Court) is gespecializeerd in oude Vanity Fair prints. Aan de overkant heeft John O’Brien midden jaren zestig Dance Books geopend (15 Cecil Court), een kleine maar aantrekkelijke winkel vol balletboeken, platen, video’s en cassettes. Watkins is de grootste boekenwinkel (19-21 Cecil Court) van het straatje. Honderd jaar geleden hadden ze vooral teosofische literatuur. Nu zijn de twee verdiepingen gewijd aan wat zij New Age en Mind, Body and Spirit noemen. Astrologie, aromaterapie, aura’s… En dat is alleen maar de A.

The Italian Bookshop (7 Cecil Court) maakte vroeger deel uit van de Accademia Italiana. Journaliste Flavia Gentile startte de boekhandel vijf jaar geleden omdat ze zo weinig Italiaanse literatuur vond in Londen. Ondertussen is de winkel uitgegroeid tot een ontmoetingsplaats voor Italië-liefhebbers. “Italiaans wordt als taal erg populair, ” zegt verkoopster Clara. “We verkopen veel Italiaanse boeken aan studenten. Klassiek is dan dat ze de dag voor het eksamen terugkomen voor de Engelse vertaling. “

Je vindt in Londen de meest vreemde specializaties. Al Hoda (76-78 Charing Cross Road) is volledig gewijd aan werken over het Midden-Oosten, de islam en de moslim-wereld. Het is vast de enige boekenwinkel in Londen met in de etalage titels als : “Liefde en seksualiteit in de moderne Arabische literatuur” of “Verhandelingen van oosterse schrijvers over Aristoteles”. Kiwi fruits (6 Royal Opera Arcade) klinkt veelbelovend en staat zoals de naam doet vermoeden geheel in het teken van Nieuw-Zeeland. Ying Hwa (14 Gerrard Street) heeft enkel boeken over China en is een bezoekje waard omdat de winkel midden in het amusante Chinatown ligt. The Japan Centre Bookshop (212 Piccadilly) met zijn uitgebreide keuze aan werken over Japanse kultuur, kookkunst en ekonomie heeft in de kelder een even groot aanbod aan noedel-soepen, sushi en sashimi. Bij Chess and Bridge ltd (369 Euston Road) praat men enkel over schaken en kaarten, twee zaken waarover wij kompleet onwetend zijn. Maar de keuze aan boeken en computerprogramma’s leek ons indrukwekkend.

Wie vaak naar de BBC kijkt, kan voor boeken, video’s en cassettes van zowat alle uitzendingen behalve het testbeeld terecht bij de BBC World Shop (Bush House, Strand). Wat dacht u van de Absolutely Fabulous-video’s, de koffiekop, het T-shirt, het boek, het boek over het maken van de serie, de sjaal en de badge. Musical-liefhebbers zullen wild worden in Dress Circle (57 Monmouth Street), een gezellige zaak waar je naast affiches, platen en T-shirts de scores van grote musicals vindt. Het kleine maar gespecializeerde boekenaanbod omvat zowel een biografie van Sophia Loren en Lena Horne als een verhandeling over “black theatre” en een handige gids met de stoelplannen van alle teaters : The Official British Theater Seating Guide. De Cinema Bookshop (13-14 Great Russel Street) is het Mekka voor filmfans. De winkel is zo klein en stond zo propvol dat wij er niet meer bijkonden. Biografieën, foto’s met handtekening, posters, video’s en een massa memorabilia. De Cinema Store (46 Monmouth Street) is opgebouwd volgens hetzelfde principe, maar biedt minder boeken en meer prullaria. Wij vielen voor het smaakvolle plastic model van een Alien. Children’s Book Centre (237 Kensington High Street) werd beroemd toen bekend raakte dat Lady Di er Winnie de Pooh- en Enid Blyton-boeken kocht voor haar zoontjes. Het is een aantrekkelijke en ruime winkel met een groot aanbod van spelletjes en literatuur.

Wat specializatie betreft, laat vooral Davenport’s Magic Shop (7 Shopping Concourse Charing Cross Station, Strand) een onvergetelijke indruk na. De winkel ligt wel in een smoezelig onderaards shoppingcenter en we moesten over twee dronkaards heen stappen om er in te kunnen. Betty Davenports grootvader opende de zaak in 1898. Elf jaar geleden verhuisden ze naar de galerij. “Het heeft de zaken weinig beïnvloed, van passage moeten we het niet hebben en de goochelaars weten ons toch te vinden, ” zegt Betty. De London Society of Magicians vergadert hier, Paul Daniëls is er vaste klant, Tommy Cooper was dat ook. Betty heeft niet alleen alle mogelijke boeken en tijdschriften over magie, buikspreken, gedachtenlezen enzovoort maar kan zelf kaarttruuks demonstreren, mensen in twee zagen en konijnen uit een hoed toveren. “It’s all in a day’s work. “

Van sommige zaken die zich op hun naamkaartjes en in gidsen als boekenwinkels aanbieden, weet je niet zeker of ze eigenlijk echt wel boeken verkopen. In Forbidden Planet (71 New Oxford Street) verzoekt een sticker je to walk softly and carry a fully charged faser. Het is een rommelige science-fictionwinkel met een schaalmodel van het Starship Enterprise aan het plafond, van onder tot boven volgestouwd met alle mogelijke intergalaktische video’s, monsters, tijdschriften, posters en T-shirts. En ja, ook boeken. Bij ons bezoek tekent luitenant Uhura van de Enterprise er haar veelbesproken Beyond Uhura vol Star Trek-herinneringen. Voor zover wij het ons herinneren, zat zij elke aflevering aan knoppen te draaien en zei : “Ik krijg een vreemd geluid over de intercom kapitein. ” Sinds 1978 is Forbidden Planet een bedevaartplaats voor liefhebbers van ruimte-rariteiten, mytische monsters en horror. In de kelder kunnen back issues van oude tijdschriften worden gekocht. Een originele uitgave van Superman bijvoorbeeld, voor meer dan 1000 pond. Ray’s Jazzshop (180 Shaftesbury Avenue) heeft slechts een kleine selektie boeken waaronder een biografie van Fats Waller, Duke Ellington of Billie Holliday. De platenkollektie is reusachtig. Video’s, bandjes en zelfs 78-toeren. Blues, jazz en funk.

De winkel die ons 84 Charing Cross Road ideaal het meest benadert, is Henry Sotheran (2-4 en 5 Sackville Street) ; een oaze van boekenruggen achter glas, mooie boekenkasten, prachtige prints en vriendelijk personeel. Al meer dan 200 jaar kunnen entoesiastelingen bij Sotheran terecht voor antieke en zeldzame uitgaven. De eerste winkel werd in York gesticht, de Londense afdeling volgde 50 jaar later in 1815. In de etalage staat een mooie uitgave van The Life and Adventures of Nicholas Nickleby van Dickens voor 998 pond. In het boek zit een cheque, getekend door de schrijver. De eerste US editie van Brideshead Revisited van Evelyn Waugh kost 398 pond. “Mensen krijgen wel eens het gevoel dat ze een monument of een museum bezoeken, ” zegt de verkoper. “Maar we zijn wel degelijk een echte winkel. Het is de bedoeling dat de werken een mooie thuis vinden, iemand die van ze houdt, die ze goed verzorgt. ” Iemand zoals Helene Hanff ? “Ah, dat boek weer. Een mooi verhaal. Maar je moet het belang van een biblioteek niet overschatten. It’s just aload of books really. “

Volgende week : Bladerend door New York.

Foyles heeft zes miljoen titels in huis.

The Travellers’ Bookshop : “Nee, naar België is helemaal geen vraag. “

Davenport’s Magic Shop : verzamel- plaats voor goochelaars.

Dance Books : klein, maar men heeft alles over ballet.