Het leven hangt aan elkaar van toevalligheden. Muziekuitgevers Hans Kusters en Jean Kluger wilden het levensverhaal vertellen van hun moeders, allebei vrouwen met een migratieachtergrond. Dirk De Clippeleir, directeur van de Ancienne Belgique, wist van dat plan. Tegelijk was hij ervan op de hoogte dat ik tijd had. Misschien kon ik hen helpen ?
De research was soms ronduit ontroerend. Bijvoorbeeld toen ik de vreemdelingendossiers van het Rijksarchief opensloeg. Plots besef je : die mensen zijn gevlucht op zoek naar een beter leven, om te ontsnappen aan oorlogen en vervolgingen. Adela Rozenbaum (moeder van Jean Kluger) was amper dertien toen ze hier arriveerde. Het deed me iets haar bibberige, met kroontjespen gezette handtekening te zien.
Met elke snipper die ik vond, was ik blij. Zoals met die ontslagbrief die uit een boek viel. Nog een toevalstreffer : het Muziekinstrumentenmuseum in Brussel bleek een map te bezitten over Jeans vader, Jacques Kluger. Waar mogelijk, zijn de verhalen die ik vertel historisch juist. Voor de gaten die er overbleven, heb ik me moeten inleven. Ik heb die dames een stem moeten geven waarin die van mij soms doorklinkt.
Moeders zijn zo vanzelfsprekend in het leven van een kind. Ze zijn er altijd, maar houden vaak hun verdriet verborgen. Als Hans en Jean nu zien hoe hard hun moeders hebben moeten ploeteren, komt er bovenop hun grote liefde voor hen ook nog eens een diep respect. Ze zijn blij dat hun moeders, met dit boek, eindelijk eens op de voorgrond komen. Want zo was dat in die oorlogsjaren : moeders cijferden zichzelf weg. In levensbedreigende omstandigheden telt maar één ding : je kind in leven houden. Dat je geen mogelijkheden hebt om jezelf te ontwikkelen, wordt op zo’n moment een detail.
“Verdriet is een vertragend ding”, zingt Boudewijn de Groot in De zwemmer. Tegenslagen accepteren, is iets wat ik heb moeten leren. Vroeger kostte het me bijzonder veel moeite om bladzijden om te draaien.
Mijn generatie vrouwen was de eerste die een eigen carrière nastreefde en bereid was om daar offers voor te brengen. Mijn zoon is ook altijd op de eerste plaats gekomen, maar toch was ik heel blij dat ik na mijn bevallingsverlof weer aan het werk kon.
Het doet deugd om te zien dat de jongeren hun krachten nu slimmer doseren. Wij staken al onze energie in ons werk. Maar als je niet op tijd bijtankt, raak je beschadigd.
Mijn burn-out, in 2008, was een kantelmoment. Omdat ik eerder al eens een depressie had gehad, was ik beducht voor de signalen van mijn lichaam. Ik zag op tijd in dat het fout liep. Uit eigen beweging heb ik een sabbatjaar ingelast, om te herbronnen. Mijn oude tempo zou ik nu niet meer aankunnen. Werk van langere adem, zoals dit boek, bevalt me wel.
Ik schrijf niet uit noodzaak, zoals een romancier. In mijn hoofd zitten geen ideeën en woorden die eruit moéten. Geef mij maar non-fictie, gebaseerd op historische feiten.
Ik heb wat moeten afvijlen van de discipline die ik meekreeg van mijn vader, een rijkswachter. Lange tijd heb ik het toeval te weinig ruimte gelaten. Als je niet van de regels kan afwijken die je jezelf hebt opgelegd, word je een slaaf.
De onzekerheid zat diep in mij. Het zaait twijfel als je in je jeugd, weliswaar liefdevol bedoeld, te horen krijgt : “Is dat niet te hoog gegrepen voor jou ?” Gelukkig moedigt mijn man mijn projecten erg aan. Het is een voordeel dat we allebei in de wereld van cultuur en communicatie zitten. Omdat hij ook met taal bezig is, begrijpt Johan dat ik lang kan piekeren als een zin wringt.
BETTY MELLAERTS (°1955) WERKTE TWINTIG JAAR BIJ DE VRT, MAAR WERD IN 1999 FREELANCEJOURNALIST, ONDER MEER VOOR DE MORGEN. EERSTDAAGS VERSCHIJNT VAN HAAR BIJ UITGEVERIJ VAN HALEWYCK ADELA EN HELENA. DE ODYSSEE VAN TWEE VROUWEN DOOR EEN CONTINENT IN OORLOG.
PETER VAN DYCK & FOTO FILIP VAN ROE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
