Dertien topsporters, ijzersterk in beeld gebracht door Herb Ritts. De tentoonstelling “Form” presenteert veertig zwart-witportretten in het Antwerps Fotografiemuseum.

De schitterende fotoreeks van Herb Ritts is gerealiseerd in opdracht van TAG Heuer, het Zwitserse merk van prestigieuze sporthorloges. Dezelfde fabrikant die de voorbije jaren al sterk in de kijker liep met de originele reclamecampagnes Don’t crack under pressure en Succes. It’s a mind game. Ter gelegenheid van de lancering van de nieuwste sportswatch, de Kirium, werd een beroep gedaan op Herb Ritts. Hem werd gevraagd de strakke lijnen van het horloge én die van de grootste atleten in een reeks zwart-witfoto’s te beklemtonen. Van de 27 topsporters die onder contract staan bij TAG Heuer, werden er uiteindelijk 13 bereid gevonden om uit de kleren te gaan voor deze unieke serie. Voor de opnames, die vorig jaar plaatsvonden in maart en april, in Miami en Los Angeles, werd uitsluitend gebruik gemaakt van het beschikbare zonlicht.

Dat de keuze op atleten viel, was uiteraard niet toevallig: sportlui zijn dag en nacht bezig met hun lichaam en het resultaat van zoveel zorg en training mag dan ook gezien worden. Ze zijn als het ware de beeldhouwers van hun eigen vormen.

Voor Herb Ritts, die eind de jaren ’70 als autodidact begon en die sindsdien naam en faam verwierf met zijn modereportages en reclamecampagnes voor Donna Karan, Calvin Klein, Gap en Giorgio Armani, was dit een gedroomde uitdaging. De 46-jarige Amerikaan die de voorbije jaren ook de meest uiteenlopende beroemdheden op foto vastlegde – van Mandela tot Madonna en van Jagger tot Gorbatsjov – is een man van zuivere lijnen, duidelijke structuren en sterke vormen. In dit specifieke geval werd hij bovendien een handje geholpen door het werk van Jörg Hysek, de designer die de Kirium zijn uiteindelijke vorm gaf: hij inspireerde zich op lichamen zowel bij het tekenen van de stalen horlogekast als voor de typische metalen armband met drie rijen schakels.

Het resultaat is een opwindend project dat de wereld rondreist. De foto’s waren al te zien in Duitsland, de Verenigde Staten, Japan en Frankrijk, en komen nu naar Antwerpen, waarna ze naar een dozijn andere locaties doorreizen.

Ritts: “In het eindresultaat zijn veel klassieke vormen en lijnen te zien, waarvan dan één aspect op de voorgrond komt, afhankelijk van de persoonlijkheid van de sporter. Iemand als tienkamper Dan O’Brien heeft een geweldige uitstraling en bleek bovendien bereid zich volledig te geven. Hij voelde zich zowel in het water, als op het dak van de studio, lopend of springend, in zijn element: een echte all rounder. Hoewel alle atleten natuurlijk weer anders zijn, heb ik het gevoel dat we duidelijk op eenzelfde lijn zaten, waardoor het mogelijk was die klassieke en toch sterke poses te realiseren. Overigens was het opmerkelijk hoezeer de sporters bereid waren om aan de campagne deel te nemen, zeker als men bedenkt dat ze tenslotte uit de kleren moesten voor de lens – voor de meesten was dat de allereerste keer. Ondanks de aanvankelijke gêne bij sommigen onder hen, liep dat bijzonder vlot, al moesten we voor de Italiaanse tweevoudige Olympische kanokampioen Antonio Rossi een beetje een uitzondering maken. De man bekleedt een hoge rang in het leger en wil graag nog hogerop. Om zijn promotiekansen niet in het gedrang te brengen, bleven we bij de opnames eerder discreet. Een aantal atleten maakte er ook een familiezaak van: Boris Becker bijvoorbeeld, kwam met vrouw en zoontje naar de set; David Coulthard bracht zijn Amerikaanse vriendin mee, en Anita Weyermann haar vader/trainer.”

Wie de foto’s bekijkt, komt onder de indruk van zoveel schoonheid en kracht, van de textuur ook van de lichamen, en van de blik van de winnaars. Het is moeilijk om een keuze te maken en een absolute topper aan te duiden. Al moet gezegd dat de Britse hordeloopster Jacqui Agyepong, die vier keer werd geportretteerd, toch wel uitzonderlijk sterk aanwezig is. Agyepong bleef ook urenlang in de brandende zon op het studiodak, onvermoeibaar sterk en gemotiveerd, terwijl een paar industriële ventilatoren probeerden wat koelte te brengen. Ritts was zeer onder de indruk. “Ze bleek in het algemeen zeer positief, iemand die de goede kanten van het leven wil zien en de hele sessie als interesting, fun, hot and hard work omschreef. Jacqui is een echte klassieker, mooi als een beeldhouwwerk, zo sterk, evenwichtig en knap. En daarnaast gezegend met één van de meest ongelooflijke lichamen die ik in mijn hele carrière heb gezien.”

Opmerkelijk genoeg is die andere absolute topper eveneens een hordeloper: de Engelsman Colin Jackson, wereldrecordhouder op de 110 m horden. Het is zijn sterke hals, in beeld gebracht door Ritts, die deze week op de cover van de Weekend Knack staat. Hij bleek ook een van de favorieten van L’Wren Scott, art director en stilist van het hele project. Jacksons gespierde body werd nog vereeuwigd in drie andere buitengewone foto’s. Ritts zelf vond dat Jackson het interessantste gezicht van allemaal had, en verwees hiervoor ook naar zijn achtergronden: een Zuid-Amerikaanse moeder en een zwarte vader.

Maar Ritts’ zwart-witportretten stralen niet uitsluitend kracht uit. Er is ook de elegantie van Marie-Jo Pérec, de karakterkop van de Schotse formule-1-rijder David Coulthard, de sterke persoonlijkheid van Boris Becker, en zelfs de poëtische uitdrukking van de Zwitserse loopster Anita Weyermann, misschien de minst bekende van de dertien.

Wie het geheel doorloopt, ervaart de collectie als een ode aan lichaam én geest, en dan springt onwillekeurig de campagne van Succes. It’s a mind game weer in de herinnering. Tijdens de opnames werd bij de atleten naar hun motivatie en kracht gevraagd, en ook dat leverde boeiend materiaal op. Tienkamper Dan O’Brien noemde als belangrijkste overwinning: het overkomen van de zenuwslopende hindernissen die ieder mens in zijn eigen hoofd opstelt, en die te maken hebben met angst. “Eens die opgeruimd zijn, kan men aan het serieuze werk beginnen, en dat draait om het verleggen van de eigen limieten, altijd weer verder. Het gaat ook om het voorbereiden van de geest. Daarom speel ik veel mind games, dat is een fundamentele oefening.”

Formule-1-rijder David Coulthard bleek misschien wel het meest van allemaal met het mentale aspect van topsport bezig: “Wat wij controleren is niet in de eerste plaats het lichaam, niet het fysieke deel van de oefening. Wij hoeven geen horden te nemen of tegen de klok te lopen. Formule 1 heeft alles te maken met zeer snelle beslissingen, met het hanteren van de enorme druk van een concurrent achter je en één voor je, van hoe en wanneer je kunt inhalen. Daarom is visualisatie een heel belangrijk onderdeel van mijn werk, vooral bij de oefenritten en bij de start van een Grand Prix. Je laat het filmpje gewoon telkens opnieuw afrollen. Ik doe het nu al 13 jaar en heb nooit echt hulp gehad op dat vlak. Je moet het helemaal zelf opbouwen, net zoals de controle van je eigen geest.”

De tentoonstelling FORM is van 17 maart tot 19 april te zien in het Provinciaal Museum voor Fotografie, Waalse Kaai 47, 2000 Antwerpen. Het museum is dagelijks, behalve op maandag, open van 10 tot 17 u., de toegang is gratis. Info: Tel. (03) 242.93.00.

Pierre Darge / Foto’s Herb Ritts