En als we het nu eens omdraaien. Minder hameren op die zware voetafdruk, meer lof voor iedereen met een grote handafdruk. Punten scoren door iets terug te geven aan de planeet. Eén dag in de groene handen van Bartel Van Riet.

een zaterdagochtend, Grobbendonk, de Kempen. Klinkende straatnamen hier : Notelaarsweg, Raapbreukstraat, Ter Duinen, Essenweg. Ergens daartussen een laan waar maar één jonge mens woont, omringd door gepensioneerde buren die wuiven vanachter het raam. “Kom maar binnen langs achteren”, had Bartel Van Riet (30) gezegd.

Onze briefing voor vandaag luidt als volgt : ga een dag op stap met de presentator van het tv-programma Groenland en kijk hoe groen Bartel Van Riet echt leeft.

De buitenmens die het op één heeft over bibberbloemen en ” mijne poncho is mijne vriend tegen de regen maar dient ook als grote vuilzak“, lijkt ons best een groene jongen. Maar omdat alles beter kan hebben we een aantal duurzame tips op zak, meegekregen van Steven Vromman, beter bekend als Low Impact Man die “van wieg tot graf zo ecologisch mogelijk probeert te leven” en daarover blogt. Voor Van Riet heeft hij twaalf geboden neergeschreven, van “gij zult geen dieren eten” tot “gij zult niet slapen zolang er nog één stand-bylichtje brandt”. In naam van Moeder Aarde offeren wij ons een dag op om bad cop te spelen en de Kempenzoon, indien nodig, op de vingers te tikken.

Bokes met eikes

Als Bartel vandaag zo groen mogelijk moet leven, doen we sympathiek mee, en dus dommelen we eerst een uur op de trein. Maar aangekomen in zijn straat merken we de eerste overtreding op : voor het huis van de groene jongen staat een Landrover geparkeerd, niet bepaald ’s werelds meest duurzame bolide. Maar de tv-tuinman die ook boomverzorger is, heeft een uitleg klaar. “Ik voel me daar vaak schuldig over, de CO2- deeltjes vliegen me soms om de oren. Maar ik heb die auto helaas nodig om bomen te versleuren voor De Tree Musketiers (Van Riets bedrijfje rond tuin- en boomwerken). Ik ga niet met die bak op vakantie ! En in return steek ik veel planten in de grond.”

Bartel heeft net een huis gekocht, woont er sinds twee weken. Er plakt nog roze grootmoedersbehang tegen de muren, maar de eettafel staat er al, veel licht valt binnen. Dat we vooral niet op de arme aankleding moeten letten, en of we soms koffie willen ? “Als alles uitgepakt en ingericht is, wil ik een feest geven. Om de buren te leren kennen. Ik ben er zeker van dat we daarna bij elkaar aankloppen om eieren en selder uit te wisselen. Hoe geweldig zou dat niet zijn ?”

Aan de ontbijttafel – ” bokes met twee tikkeneikes ?” – overlopen we de groene geboden van Low Impact Man. Gebod één : gij zult geen dieren eten. “Ai, da’s al een no-go. Ik eet echt heel graag vlees. Alleen bij pasta vind ik dat niet altijd smaken. Maar allé, ik zal vandaag uitzonderlijk geen spek bij de eieren doen, proberen geen salami te eten. Die bakpan is trouwens ecologisch. Houdt de warmte optimaal vast.”

Gebod twee dan: gij zult geen drinkwater door het toilet spoelen. Low Impact Man raadt aan om regenwater te gebruiken voor het toilet, of water te recycleren van de vaatwasser. Maar Bartel, die in het Ketnetprogramma X-Treem kinderen leert overleven in de natuur, heeft zo zijn eigen tactiek. “Ik heb vanmorgen al buiten geplast. Da’s zoveel plezanter, jong. Mikken is mikken, dat doe ik liever in de frisse lucht dan in een wc-pot.” Gegniffel aan de ontbijttafel. Niet alleen op tv klinkt zijn taal plastisch.

Volgens gebod drie mag onze tuinman niets nieuw kopen. Ruilen mag van Low Impact Man wel, of lenen, of shoppen op de tweedehandsmarkt. “Hmm, ik koop wel eens iets nieuw. Kleren krijg ik momenteel vooral van sponsors, ik heb zelfs een extra kledingrek moeten kopen. Maar kopen of krijgen, het blijven wel veel nieuwe kleren natuurlijk.”

We zijn drie geboden ver en Bartel begint zelf de vragen te stellen. “Wat zou nu het best zijn, fruitsap uit de fles of zelf geperst ?” Het etiket op de fles bevat weinig informatie, noch over de hoeveelheid suikers, noch over het aantal kilometers dat de appelsienen aflegden van boom tot supermarkt.

We maken ons klaar om boodschappen te doen in Grobbendonk city. De afwas mag blijven staan maar Van Riet wil nog even onder de douche. Vergeet gebod negen niet, roepen we. Gij zult douchen met een douchecoach, of een eierwekker op vijf minuten.

Uiteraard blijkt een douchecoach een lelijke zandloper te zijn en geen aanmoedigend vrouwmens, dus halen we, professioneel als we zijn, de eierwekker maar boven. Bartel klokt af op drie minuten, inclusief fotoshoot. “Ik kan nooit lang hetzelfde doen, dat gaat snel vervelen.”

Kipkes en jufferkes

Het regent, maar Low Impact Man verbiedt autorijden. Geen probleem voor onze buitenmens, die al op de fiets zit. “Ik heb echt een beestig goed frakske.” We gaan selder kopen, wat tomaten, voor de soep vanmiddag. Gebod vier luidt : gij zult alleen voedsel kopen dat geproduceerd werd in een straal van 160 kilometer.

“Ik koop mijn groenten en fruit sowieso liever bij een lokale handelaar. Ik probeer te letten op lokale en seizoensgebonden voeding. Spijtig toch dat veel mensen vergeten zijn om producten in hun oorspronkelijke context te kaderen. Voor vlees geldt dat ook. Weten hoe dieren hebben rondgelopen op een boerderij, hoe die kipkes vrij konden scharrelen, voor die waardevolle informatie betaal ik graag iets meer.”

De winkeldame stopt de groenten in een plastic zakje. ” Dju, ik ben vergeten te zeggen dat ik dat niet nodig heb”, zegt Bartel als we buiten stappen, gebod tien daarbij indachtig : gij zult geen voedsel in plastic verpakking kopen.

Met het selderieloof uit zijn rugzak puilend stapt onze groene jongen slagerij Boen binnen, onze volgende stop. ‘Kempisch natuurvlees’ staat op de luifel. “Het vlees hier komt van beesten uit de buurt.” Van Riet trekt een nummertje, 28. “Oela, ’t is al aan mij. Dag meneer, ik zou graag twee kalfsfilets hebben voor bij de asperges. En nog wat kalkoensalami, een potteke américain preparé, en een schelleke of vier jonge kaas. Dat mag allemaal gewoon in een papieren zakje. Ik ga voor zo min mogelijk verpakking.”

De slagerszonen komen nog even een handtekening vragen. “Gij komt toch altijd op tv hé ?” vraagt Lorenz. “Doe ook maar een handtekening voor Nicolas. En voor Sandy.”

De Tree Musketiers hebben vorig jaar een kindvriendelijke tuin aangelegd voor een jong gezin, een paar woonblokken verder. Bartel, die als tuinarchitect de aanneming leidt, wil er even foto’s maken voor enkele aanpassingen die nog moeten gebeuren. “De tuin voelt een beetje aan als een arena, we hebben een paar heuveltjes gebouwd, glooiingen in het gazon waar wit zand onder zit. Tof voor de kinderen om tussen te spelen, en later kunnen de ouders dat nog altijd verwijderen als ze willen. Ik teken de laatste tijd precies wel graag heuveltjes.”

Op de terugweg naar huis houden we nog even halt aan een kraampje waar twee jonge dames aardbeien en asperges verkopen. “Gij zijt die van X-Treem hé !”, kirt de jongste, pen en papier al in de aanslag. “Ja ze jufferke, hoe heet gij ?”

Amper terug thuis of onze groene man hangt al boven de soepketel. Er staat juliennesoep op het menu voor de lunch, met veel tomaten, spekjes erbij. “Die moeten er echt bij voor de smaak, sorry Low Impact Man.” Snee brood erbij, américain erop, beetje bijkruiden. “Ik bewonder acties als Veertig Dagen Zonder Vlees echt wel. Maar sommige gewoontes zijn zo moeilijk af te leren!”

Op grote voet

En dan is het moment aangebroken om Van Riets voetafdruk te berekenen, misschien wel het spannendste gebod van de dag. Op www.wwf-footprint.be staat een korte versie van de normaal uitgebreidere vragenlijst. We overlopen de stappen. Vraag één : met hoeveel woon je in je huis. “Alleen, da’s al niet goed zeker ?” Of zijn huis goed geïsoleerd is ? “Er is nog één raam van enkel glas, dat ga ik zeker vervangen.” Of hij spaarzaam omgaat met de verwarming ? “Ja hoor.” Of hij het deksel altijd op de pan zet ? “Maar natuurlijk.” Of hij dit jaar met de auto of het vliegtuig op reis gaat ? “Binnen Europa en met de auto.”

Van Riet komt uit op een voetafdruk van 14,7 hectare, de gemiddelde Belg zit aan 8 hectare, 1,8 is een duurzame voetafdruk als we iedereen op de wereld dezelfde oppervlakte willen geven. “Ow baas, da’s veel. Daar ben ik even niet goed van. Dat zijn meer dan twintig voetbalvelden.”

Het WWF geeft nog een aantal tips om Bartels voetafdruk te verkleinen. “Overschakelen op groene stroom? Dat heb ik al. Een douche nemen in plaats van een bad, doe ik al. Kiezen voor een rustige rijstijl ? Hm, ik rij al als een bomma. Maar ik besef dat die auto echt vervuilend is.”

Voor de sport vult hij de vragenlijst nog eens in, deze keer probeert de groene man nauwkeuriger in te schatten hoeveel vlees hij per week eet en hoeveel kilometers hij effectief met de auto aflegt. “Ik rij niet élke dag meer dan honderd kilometer, ik zal eens invullen dat ik dagelijks vijftig tot honderd kilometer rijd.” Mits een paar aanpassingen komt Van Riet nu uit op een voetafdruk van 9,5. “Da’s toch al dichter tegen het gemiddelde. Maar ik stook met stookolie, woon alleen, rij grote afstanden met een grote auto en heb een vrij oud huis gekocht waarvan het energieverbruik hoger ligt dan dat van een nieuwbouwwoning. Tja.”

Het is ondertussen laat in de namiddag. Buiten is het nog niet gestopt met miezeren. We werpen nog een blik op de resterende geboden. Als het van Low Impact Man afhangt, moet Bartel nog één energieverbetering doorvoeren in zijn huis, en mag hij alleen ecolologische producten gebruiken. “In dat ene raam wil ik zeker dubbelglas steken, en ik gebruik handzeep van Ecover. Maar als ik eerlijk ben ook wel andere wasproducten.”

Het laatste gebod, gij zult niet slapen zolang er nog één stand-bylichtje brandt, lijkt Van Riet maar kneuterig. “Dat vind ik een beetje onhaalbaar. Mijn tv heeft niet eens een uitknop, en als ik mijn modem uittrek moet die ’s ochtends twintig minuten opstarten. Ik zie me voor het slapengaan niet het hele huis afspeuren van ‘oei oei waar brandt hier nog een waaklampje’.”

We loensen naar het dekentje bij het haardvuur. Zou Bartel te vinden zijn voor een namiddagtukje, of thee met koekjes misschien? Integendeel, de groene man moet nog zware arbeid verrichten. Er moet nog hout gekliefd worden, ergens in een bos in Lichtaart. “Ik heb daar een houtvoorraad liggen, overschot van klanten, en hout uit het bos daar. Mijn broer en ik gebruiken het als brandhout. Dat zal ook wel niet ecologisch zijn zeker ? (lacht)”

We mogen mee de Landrover in. Even later zwiert de bijl vlotjes door de lucht. Dit lijkt Bartel Van Riet ten voeten uit. In een bos, handen vuil, kruising tussen een energiek boskonijn en een aandoenlijke Marlboro Man.

Bartel for president

We besluiten dat het mooi geweest is voor vandaag. We hebben de natuurmens zien worstelen met zijn goesting in vlees en zijn bovengemiddelde voetafdruk, en ergens sust het ons geweten. Ook wij durven wel eens een braadkip in de oven steken en nemen al eens het vliegtuig. En dat terwijl de Maldiven door de klimaatverandering dreigen te zinken in de oceaan (zo leert de documentaire The Island President).

Wat ons hoopvol stemt, is dat Bartel Van Riet, ondanks een paar vuile gewoontes, toch gezien wordt als een van Vlaanderens groenste jongens. Dat komt omdat zijn handen groter zijn dan zijn voeten. “Ik heb al veel bossen op mijn geweten, ja.” Onze voetafdruk vertelt maar één kant van het verhaal, onze handafdruk is minstens zo belangrijk. Alleen is het begrip nog nagenoeg onbekend.

Daarom, even voor la petite histoire: de term handafdruk werd bedacht door Gregory Norris, gastdocent aan de Harvard School of Public Health, en staat voor alle goeie dingen die we aan de planeet kunnen teruggeven. Stadstuinen aanleggen, recto verso printen, bijen houden, en in navolging van Bartel de groene goesting vieren.

Info : www.groenland.be, www.detreemusketiers.be, http://lowimpactman.wordpress.com, www.wwf-footprint.be, www.handprinter.org.

Het boek van Groenland is uitgegeven bij Van Halewyck, 19,95 euro.

DOOR ELKE LAHOUSSE

“Ik heb al veel bossen op mijn geweten, ja”

“Dju, ik ben vergeten te zeggen dat ik geen plastic zak nodig heb”