PIET SWIMBERGHE

Weet u iets meer over deze antieke barometer?

Om het weer te bepalen, wordt naast de temperatuur en de vochtigheidsgraad vooral de luchtdruk gemeten. Het was in de 17de eeuw dat er een verband werd gelegd tussen wisselende weersomstandigheden en luchtdruk. Al in 1619 had in Gent een zekere Gijsbrecht De Donckere een instrument uitgevonden dat de schommelingen van de luchtdruk aanduidt. In de jaren daarna werd dat verder wetenschappelijk bestudeerd. Zo ontwikkelde Evangelista Torricelli de buis van Torricelli die met kwik was gevuld en zo in staat is de druk, toen sprak men van ‘zwaarte’, van de lucht te meten. Het woord ‘barometer’ is trouwens afgeleid van het Griekse baros dat ‘zwaarte’ betekent. De buis van Torricelli is een glazen buis die aan één kant is afgesloten en waarbij de lucht het kwik doet dalen en stijgen.

Het duurde nog jaren na deze uitvinding voordat de barometer gebruikt werd om het weer te voorspellen: dat gebeurde pas in de tweede helft van de 17de eeuw in Engeland. Hoewel het niet zo duidelijk te zien is op de foto, lijkt het kleine buisje rechts dat van Torricelli te zijn. In het midden zien we de zogenaamde buis van Huygens. In 1672 kwam de vermaarde Nederlandse natuurkundige en astronoom Christiaan Huygens (1629-1695) op de proppen met de idee van de contrabuis, een U-vormige buis die hij vulde met kwik en alcohol. Het zware kwik duwt de lichte alcohol omhoog in een nauwe buis. Daarvoor liet hij zich inspireren op de experimenten die René Descartes met water had uitgevoerd. Dit systeem wordt nog steeds gebruikt, maar de alcohol is vervangen door olie.

Dit is maar een deel van het verhaal, want andere natuurkundigen dokterden nog systemen uit om de luchtdruk te meten. Deze barometer draagt de naam van Admiral Fitzroy en zou wel eens van Amerikaanse makelij kunnen zijn. De waarde van een barometer hangt van diverse factoren af. Uiteraard spelen herkomst en ouderdom een rol, een mooi Nederlands exemplaar uit de 18de eeuw, voorzien van een duidelijke signatuur, kan makkelijk 3000 euro of meer waard zijn. Daarvan zijn er wel vervalsingen in omloop, maar dit exemplaar heeft als nadeel in een neogotische stijl te zijn uitgevoerd: een onpopulaire stijl. Bovendien is dit een vrij jonge barometer, misschien wel uit het begin van de 20ste eeuw. Daarom schatten we de waarde ervan veel lager, op ongeveer 250 à 300 euro.