Enig idee waar deze pot (20,5 cm hoog) vandaan komt? Is dit een Delftse apothekerspot?

Deze mooie pot stamt uit het laatste kwart van de 17de eeuw en werd niet in Delft, maar in de Zuidelijke Nederlanden vervaardigd. Delft heeft er wel wat mee te maken. Begin 17de eeuw werd in Delft en Haarlem witte faience gemaakt met een blauwe versiering. De kleur werd populair door het blauwe Chinese porselein, dat massaal werd ingevoerd. Het idee om slechts een klein deel van het oppervlak te versieren en de rest wit te laten, werd ingefluisterd door Italiaanse voorbeelden. In Faenza, waarvan de term faience is afgeleid, kwam immers eind 16de eeuw een nieuw soort majolica (de algemene term voor tinglazuuraardewerk) in de mode. De drukke versiering van vroeger werd vervangen door een sobere decoratie met veel wit. Delft en Haarlem maken daarmee furore in de eerste helft van de 17de eeuw. Daar moet ook de basis voor de cartouche zijn gelegd, die deze pot versiert. Hoewel ook dat weer te betwisten valt, want het motief werd begin 17de eeuw nog gebruikt door Antwerpse majolicabakkers, die de techniek en de decoratie bij onze noorderburen introduceerden.

Delft ontpopte zich vanaf midden 17de eeuw tot hét centrum van de blauwe faience, Haarlem verdween wat later van het toneel. Naast siergoed werden er veel apothekerspotten vervaardigd. Vanaf 1650, toen de politieke rust was teruggekeerd in de Nederlanden, trokken Hollandse ambachtslui naar Vlaanderen en Brabant om hier dat zogeheten Delfts aardewerk te produceren. Deze pot is daarvan een bewijs. Het voorwerp werd vermoedelijk in Brussel of Doornik gemaakt naar een Hollands voorbeeld. Toch merken we duidelijke verschillen. Vooreerst komt een pot met deze vorm, op een brede hoge voet, niet voor bij de Delftse producten. Ook het profiel van de bindrand is typisch voor de Zuidelijke Nederlanden. De pot had geen deksel, maar werd afgesloten met een vel dat over het randje werd gespannen door middel van een touw. De cartouche komt zelden voor op Delftse potten, op Hollandse potten uit die tijd staan meestal pauwen en fruitmandjes zonder anjers. Eigenlijk is deze cartouche vrij archaïsch van compositie. Blijkbaar viel dat hier beter in de smaak dan over de Moerdijk. Ten slotte merken we ook op dat het Delfts blauw van Zuid-Nederlandse origine zelden donker is van kleur, maar meestal zelfs wat flets.

Het is belangrijk om erop te wijzen dat recent archeologisch en archivalisch onderzoek bewijst dat er ook in de 17de eeuw bij ons veel faience werd gemaakt dat tot nu toe als Delfts is bestempeld. Er waren onder meer ateliers in Brussel, Gent en Brugge actief.

Deze pot bevatte ooit een extract van rozensuiker, een soort snoep van suiker en rozenbottel. Destijds verkochten apothekers dus niet alleen medicijnen, maar ook snoepgoed.

De antiquarische waarde van deze pot is gering, gezien de vele barsten. Dit neemt niet weg dat het kunsthistorisch een interessant object blijft. We schatten de waarde in deze staat op 12.000 fr. Intacte apothekerspotten zijn daarvan natuurlijk een veelvoud waard.

Piet Swimberghe