?Ik kan heel snel een andere gedaante aannemen. Daarvoor ben ik ook opgeleid.” Met zijn onnavolgbare flair zet de Britse acteur Anthony Hopkins in ?Nixon”een raak portret neer van de verguisde Amerikaanse president.

ROALD RYNNING (IFA)

Kaalhoofdig en van kop tot teen in het blauw gestoken, is oscar-winnaar Anthony Hopkins (57) nauwelijks te herkennen. Hij zou inderdaad een dubbelganger kunnen zijn van Pablo Picasso, de kunstenaar die hij gestalte geeft in ?Surviving Picasso”, een film van Merchant-Ivory die momenteel gedraaid wordt in Parijs. ?Nee hoor, ik ben niet echt kaal”, zegt hij, nog voor hij gaat zitten voor het interview in het New Yorkse Le Parker Meridien Hotel. ?Maar voor de film moest mijn haar eraf.”

Voor Picasso vertolkte de in Wales geboren acteur de rol van de verguisde Amerikaanse president Richard Nixon in de felomstreden en peperdure prent (42 miljoen dollar) van Oliver Stone. Een rol die Anthony Hopkins aanvankelijk had geweigerd.

?Ik vond dat Oliver Stone gek was, toen hij mij die rol aanbood”, lacht Hopkins. ?Een Welshe acteur die een Amerikaanse president speelt. Ik had niet het goede accent en leek zelfs helemaal niet op Nixon. Maar Oliver zei : ‘Daar ben ik niet zo zeker van, je neus wijst namelijk in dezelfde richting. ‘ Hij wilde dus absoluut dat ik die rol zou spelen.”

Stone, die epische biografieën verfilmde als The Doors en JFK, vloog naar Londen en wist Hopkins te overtuigen. ?Eigenlijk was het waanzin om die rol te aanvaarden, maar ik zou ook gek geweest zijn als ik het aanbod had afgeslagen. Het scenario was briljant en hield meer dialogen in dan KingLear. Het was angstaanjagend, maar ook een uitdaging en uiteindelijk ben ik blij dat ik het gedaan heb.”

Tijdens de voorbereidingen op het eigenlijke werk moest Hopkins verscheidene make-uptests ondergaan om toch een beetje op Nixon te gelijken. Het werd een flop, want ondanks de valse boventanden, de bruine contactlenzen en de opgekleefde wenkbrauwen, waren de typische kenmerken van Nixons gezicht zijn neus als een skischans en uitstekende jukbeenderen nergens te bespeuren.

?De make-up was bovendien hinderlijk”, vertelt Hopkins. ?Vanop drie kilometer afstand leek ik wel een beetje op Nixon, maar ik kon zelfs niet meer behoorlijk praten… Ik besloot dus dat ik die persoonlijkheid van binnenuit moest creëren.”

Hij imiteert perfect Nixons fysieke onbeholpenheid, de hortende manier van spreken, de onderkoelde emotie en de opschepperigheid van een slechte verkoper…

?De psychologie van zijn gedrag en zijn stem kan ik vrij goed imiteren. Maar ik weet nog steeds niet hoe ik erin geslaagd ben Nixons persoonlijkheid na te bootsen. Acteren is eigenlijk het schetsen van een karakter in slechts enkele typische trekjes, een beetje zoals Picasso dat deed.”

Een week voor met het filmen begonnen werd, had een fotosessie plaats in het Witte Huis in aanwezigheid van medewerkers van Nixon die technische raad gaven voor de film. Toen Hopkins helemaal opgemaakt ten tonele verscheen, stonden ze perplex.

?Aan hun reacties te zien, wist ik dat ik goed zat. Sommige dagen leek ik fysiek heel goed op Nixon. Andere dagen had ik zijn emotionele kant dan weer beter te pakken. Bij het vertolken van een personage voel je dat je eigen gezicht verandert. Dat is de kracht van de geest. Ik ben daar ook in opgeleid en kan heel snel een andere gedaante aannemen.”

?De ogen zijn het belangrijkste als je een personage wil vertolken. Het kwam erop aan Nixons lijden te laten zien. Hij was bijzonder bedreven in zelfvernietiging. Hij doet me denken aan Captain Queeg in The Caine Mutiny.”

Is het een onsympathiek portret ?

?Wij breken hem niet af”, antwoordt Hopkins, die Nixons boosaardigheid, paranoia en wreedheid intact hield. ?Hij was een mens en heeft in zijn carrière verbazende dingen gedaan. Hij was intelligent en ambitieus, maar met zelfvernietigende trekjes. Ik trachtte medelijden en sympathie te voelen voor zijn eenzaamheid, zijn isolement. Ik denk dat hij zich z’n hele leven lang een outsider gevoeld heeft.”

Zoals Nixon groeide ook Hopkins op in armoede en worstelde hij met zijn geweten.

?Ik was geen goede leerling op school en ik ben ervan overtuigd dat heel wat acteurs en actrices het zeer lastig hadden toen ze jong waren. Er zat voor mij niets beters op dan acteur te worden”, voegt Hopkins er ironisch aan toe. ?Eigenlijk was ik dat niet van plan, maar door een aantal toevalligheden ben ik in het vak verzeild geraakt. Ik ontmoette Richard Burton in Wales en ik wilde op hem lijken.”

Net zoals Burton werd Hopkins een internationale filmster en een van de meest bewonderde acteurs van zijn generatie. In het theater oogstte hij triomfen met Equus en met de titelrollen in Macbeth en King Lear. Hij kreeg een Emmy Award voor zijn vertolking van Hitler in de televisiefilm The Bunker en een Academy Award voor Hannibal Lecter in de tophit Silence of the Lambs. Maar ook in The Elephant Man, Howards End en The Remains of the Day scoorde hij hoog.

Twee jaar geleden werd hij door koningin Elisabeth tot ridder geslagen. Sommige mensen spreken hem aan met Sir Anthony, ?maar veel zijn het er niet”, zegt hij. ?Vooral niet in Amerika waar de contacten veel minder formeel zijn.”

?Die ridderstand past allicht goed bij bepaalde functies, maar is moeilijk te verenigen met mijn werk als acteur en de mensen zijn niet erg onder de indruk van de titel. Hoe dan ook, ik maak er op geen enkele manier gebruik van.”

Bij het kiezen van zijn rollen gaat Hopkins tegenwoordig veel selectiever te werk dan vroeger.

?Het probleem is dat ik graag veel werk. Daardoor maak je onvermijdelijk fouten. Maar toch heb ik geleerd veel kieskeuriger te zijn.”

Als voorbereiding op Nixon heeft Hopkins documentaire films bekeken, boeken gelezen, is hij in Washington met mensen gaan praten die de president persoonlijk gekend hebben en studeerde hij zijn rol in met een stempedagoog.

?Het is toch uitzonderlijk dat ik een rol op die manier voorbereid”, zegt Hopkins bescheiden. ?Gewoonlijk lees ik het script zeer grondig, leer mijn rol uit het hoofd en doe ik het. Ik verschijn op de set en zet al het andere uit mijn hoofd. Zo simpel is dat, enfin, zou het moeten zijn. Want dan komt de kat op de koord natuurlijk : de reële situatie, het menselijk gedrag, de onzekerheden… Daarmee bedoel ik, dat ik geen twee maanden op het platteland ben gaan wonen om te leren hoe ik de butler moest spelen in The Remains of the Day.”

Waren er vergelijkingspunten tussen Nixon en Hitler, twee machtshebbers op het einde van hun carrière ?

?Beiden waren geïsoleerd en eenzaam. Wie filmdocumenten over Nixon bekijkt, ziet afstandelijkheid, droefheid, eenzaamheid. Op foto’s van Hitler zie je net hetzelfde. De mensen rondom hem bleven op afstand. Het waren allebei zeer geïsoleerde mensen. Hitler was een booswicht, Nixon hoogstens een politieke sjoemelaar die grove vergissingen gemaakt heeft.”

Ging u uiteindelijk houden van Nixon ?

?Ik ging veel van hem houden. Je moet houden van het personage dat je speelt. Zelfs toen ik Hitler vertolkte, moest ik iets vinden waarmee ik me kon verzoenen. Het enige wat ik vond, was dat hij tenslotte ook een mens was en zeer kwetsbaar, tot hij helemaal waanzinnig en boosaardig werd.”

?Hitler, Jezus, Einstein, Beethoven, Nixon en Picasso waren natuurlijk geen gewone mensen maar unieke persoonlijkheden met dezelfde energie. Het waren stuk voor stuk groten der aarde, zelfs het monster onder hen.”

Is een beroemd acteur ook niet een beetje eenzaam ?

?Mijn vrouw heeft me ooit eens gezegd dat sommige mensen bang zijn voor mij. Als ik iemand begroet, merk ik dat soms heel koel gereageerd wordt. Dat kwetst mij. Mijn vrouw beweert dat het mijn imago is dat mensen afschrikt. Misschien is het daarom dat ik rollen als Nixon, Hannibal Lecter of de butler in The Remains of the Day vertolk. Allemaal eenzame mannen. En ik begrijp hun isolement.”

Als een oprecht en toegewijd professional haat Hopkins het vastgepind te worden op het verleden of op iets negatiefs in zijn leven.

?Lang geleden heb ik eens een moeilijke periode gehad. Ik had gezondheidsproblemen en nog allerlei andere moeilijkheden en was verschrikkelijk humeurig. Ik heb toen ongetwijfeld heel wat mensen op stang gejaagd. Ik heb niet veel geduld met gebrek aan professionalisme en met mensen die brullen. Er is geen enkel excuus om beledigend te zijn.”

Nu gaat Hopkins niet langer persoonlijke kwesties uit de weg. ?Ik ben een eenzaat”, geeft hij toe. ?Niet eenzaam, maar ik ben graag alleen en heb de neiging in mijn schelp te kruipen. Ik kreeg de gelegenheid personages te vertolken die vereenzaamd zijn en niet openstaan voor het leven en de liefde. Ik heb mezelf ook lang zo gevoeld. Tot voor kort nog.”

Hopkins glimlacht. ?Maar goed ook, zou ik zeggen. Het heeft me een flinke duit opgebracht.”

Hij gaat ook niet veel om met andere acteurs. ?Niet dat ik ze niet aardig vind, maar de hele dag met hen samenwerken en dan nog buiten het werk met elkaar omgaan, dat is me toch iets te veel. Mijn vrienden komen niet uit de theater- of de filmwereld en in mijn vrije tijd hou ik van lezen en pianospelen.”

Er is nu reeds sprake van een nieuwe oscar voor Hopkins’ vertolking van Nixon.

?Leuk om te horen en je speelt ook wel met die gedachte wanneer je van die epische rollen aanvaardt. Ik probeer er niet te veel aan te denken, maar toen we klaar waren met Silence of the Lambs werd hetzelfde beweerd en ja hoor ! Dus, wie weet ?”

Hebt u zelf genoten van de oscar-ceremonie ?

?De dag van de uitreiking voelde ik me echt niet goed. Eigenlijk wilde ik gewoon naar Londen vliegen en naar huis gaan. Ik zei : ‘Met een beetje geluk zitten we vast in een verkeersopstopping en mogen we er niet binnen. Dan kunnen we de ceremonie volgen op televisie. ‘ Maar ik ben toch maar gegaan en eenmaal daar probeerde ik te genieten van het feest. Toen le moment suprême aanbrak, leek het zelfs déjà vu. Het was helemaal zoals ik het me voorgesteld had. En toch was het mooi.”

Is daardoor uw marktwaarde als filmster gestegen ?

?Daar wil ik niet over nadenken. Mijn leven gaat z’n gewone gang. Als mijn marktwaarde nu hoger ligt dan voordien, dan is het zo. Ik denk nooit in termen van geld. Dat is werk voor mijn agent.”

Nixon-aanhangers en familieleden stellen de film niet op prijs, evenmin als zijn tegenstanders, omdat je door de film als het ware verplicht wordt kennis te maken met de verwrongen persoonlijkheid van de man. Maar wat zou Nixon zelf ervan gedacht hebben ?

?Ik geloof niet dat hij ervan genoten zou hebben”, antwoordt Hopkins met een droge glimlach. ?Het was helemaal niet de bedoeling iemand opzettelijk te kwetsen en dat is volgens mij ook niet gebeurd. Maar ik geloof niet dat de familie Nixon het daarmee eens zal zijn.”

?Nixon” is vanaf 6 maart bij ons in de bioskoop.