Anjelica Huston begeeft zich hoe langer hoe meer in de voetsporen van haar beroemde vader. Met haar tweede film, “Agnes Browne”, heeft ze nu definitief de smaak van het regisseren te pakken.

Als waardige dochter van John Huston schuwt Anjelica Huston (48 jaar geleden geboren in Los Angeles maar opgegroeid in Ierland) de taaie onderwerpen niet. De eerste film die de actrice regisseerde, Bastard Out of Carolina (1996), toonde zonder omwegen de ellende van een kind dat door haar stiefvader misbruikt en geslagen wordt. In haar tweede film, Agnes Browne, waarin ze ook de titelrol speelt, schildert Huston de tribulaties van een weduwe die in Dublin in de jaren zestig zeven kinderen moet grootbrengen. Niet alleen heeft ze het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen, een van haar jongens begaat de vergissing om geld te lenen van een locale woekeraar en haar beste vriendin krijgt kanker. Ingrediënten genoeg voor een vreugdeloos sociaal drama. Maar dat is niet wat Anjelica Huston interesseert: ze transformeert haar kroniek van dagelijkse miserie tot een optimistische en idealistische fabel waarin de voorzienigheid een handje toesteekt. Totaal onverwacht ontmoet Agnes Browne zelfs haar idool, de brullende charmezanger Tom Jones (in zijn eigen rol).

Een groot stuk van haar leven was Anjelica Huston voornamelijk bekend om haar relatie met machtige mannen: dochter van legendarisch filmmaker John Huston, en ongeveer zeventien jaar de vriendin van Jack Nicholson. Vanaf haar Oscarwinnende rol in Prizzi’s Honor (1985), een zwarte maffiakomedie geregisseerd door haar vader en met Nicholson als tegenspeler, toonde ze wat ze in haar mars had. Er volgden nog veel schitterende vertolkingen: Enemies: A Love Story; The Grifters; de twee Addams Family-films; The Crossing Guard; Crimes and Misdemeanors; The Witches; Gardens of Stone; The Dead, de derde en laatste film met haar vader.

In dit gesprek tijdens het filmfestival van Cannes heeft ze het vooral over haar nieuwe passie: regisseren.

Welke band hebt u met Ierland?

Anjelica Huston: Het is het eerste land dat ik me kan herinneren. Ik kom uit het westen van Ierland, Galway. Visueel een prachtig land: het licht is er heel bijzonder, de kleuren springen er zo uit. Het land en de mensen hebben ook een emotionele kwaliteit: katholiek, hartstochtelijk, droefgeestig of juist heel opgewekt.

Ik word zelf altijd emotioneel als ik het over Ierland heb, omdat ik het associeer met mijn jaren van onschuld. Ik woonde er van toen ik twee was tot mijn elfde; daarna liep ik school in Engeland, wat me zwaar viel, want ik kon niet goed volgen. In Ierland had ik wel Franse leraars, maar kreeg ik de vakken niet die je op school moet leren, zodat ik veel heb moeten inhalen. Plotseling was ik de idioot van de klas. Ik heb zelfs een jaar moeten overdoen. Vreselijk. Ik brak voortdurend mijn benen of kreeg de mazelen.

Uw personage in Agnes Browne werd een moderne Mother Courage genoemd.

Ik hou van die vrouw. Ik hou van survivors. Ik ben zelf niet religieus opgevoed, maar misschien is het een overblijfsel van mijn schooltijd bij de nonnen dat ik geloof dat wie goed zaait ook goed zal oogsten. Iers karma!

Dacht u meteen aan uzelf voor de hoofdrol?

Nee, ik had een andere actrice gekozen, Rosie O’Donnell, maar ze liet het afweten twee weken voor de preproductie. Een nieuwe actrice zoeken, betekende de opnamen uitstellen tot na de zomer, maar dan zou het weer veel te slecht zijn geweest om te draaien. Dat risico kon ik niet nemen. Iedereen was ook al onder contract, dus ben ik dan maar ingesprongen.

Sommigen vinden Agnes Browne een beetje naïef optimistisch.

De film weerspiegelt gewoon hoe ik over het leven denk: je moet wel optimistisch zijn, anders geraak je nooit ergens. Als je niet in staat bent hoopvol naar de toekomst te kijken, kan je er moeilijk als een evenwichtig iemand bijlopen. Ik mijd cynisme. Het leven is zo al morbide genoeg. Toen ik zestien was, is mijn moeder gestorven. Ik heb altijd veel doden rond mij gezien.

Is de montere toon niet een beetje een reactie op uw vorige film en de sterke weerstand die Bastard Out of Carolina opriep?

Beslist. Dat heeft zeker een rol gespeeld. Ik wilde een meer onschuldige film maken. Bastard was zeer controversieel. Ik had geen zin om me nogmaals al die problemen op de hals te halen.

U weet dat Bastard Out of Carolina geproduceerd werd voor TNT, de televisiemaatschappij van Ted Turner, maar nooit op tv mocht vertoond worden. Ted Turner is waarschijnlijk een man die geen tijd heeft om scripts te lezen. Tijdens de hele productie liet hij niets van zich horen. Zijn medewerkers hadden niets aan te merken op de rushes, maar met het oog op de uitzending moest hij de film keuren. Tot mijn verbazing struikelde hij over twee scènes. Ik kreeg nooit een persoonlijke respons van Turner, alleen de boodschap dat zijn network die film nooit zou uitzenden. Toch nog liever dit dan dat ze er de schaar hadden ingezet en een film hadden vertoond die ik niet meer zou herkennen.

Ik ben enkele dagen mijn bed niet uitgekomen toen ik het nieuws vernam. Wat later kreeg ik een telefoontje dat Cannes-baas Gilles Jacob geïnteresseerd was in de film voor Un Certain Regard. Fantastisch goed nieuws voor mij: de film zou ten minste ergens te zien zijn. Ik was wel bereid om te vechten maar had contractueel geen been om op te staan – TNT is eigenaar van de film.

Ik weet nog altijd niet precies wat Turner bezielde. Was hij, zelf een trotse zuiderling uit Atlanta, het misschien niet eens met onze visie op het Amerikaanse zuiden? Of waren het de seksuele en gewelddadige scènes die hem dwarszaten? Niet dat TNT geweld schuwt, kijk maar naar Gettysburg en Andersonville. Het is natuurlijk makkelijker om scènes van je af te schudden waarin soldaten sneuvelen tijdens de strijd dan waarin een volwassen man geweld pleegt op een klein meisje.

Het is een heel hard onderwerp voor een eerste film. Wat sprak u zo aan in dit gegeven?

In Amerika staan de kranten er alle dagen vol van. Als de kwestie geweldpleging op kinderen op tv wordt aangesneden, gebeurt dit veel te omzichtig. Als het erop aankomt om te tonen wat er zich achter de gesloten deuren afspeelt, gaan ze naar de volgende scène waarin het meisje kneuzingen heeft opgelopen. Soms moet je de dingen durven tonen of beschrijven. Het is niet goed om zaken onder de mat te vegen. We moeten dit probleem leren trotseren. In Amerika wordt één op zeven kinderen misbruikt of gemolesteerd, dat kan toch tellen! En meestal gaat het om jonge meisjes en hun stiefvader. Die statistieken zijn angstaanjagend. En vaak misbruiken de misbruikten zelf ook als ze volwassen zijn. Een sneeuwbaleffect van schaamte, machtsmisbruik en geweld.

Zodra ik het script las – voor ik de kennismaakte met de roman – wilde ik die film maken. Het was een sterk verhaal met sterke, geloofwaardige personages. Het boek velt ook geen oordeel, het is niet geschreven vanuit een defensief feministisch standpunt, hoewel het sterk autobiografisch is. En die toon wilde ik bewaren in de film. Ik heb de auteur ontmoet. Aanvankelijk zou ze me helpen met de voice over-vertelling, maar uiteindelijk heeft ze dat niet gedaan omdat het te veel herinneringen naar boven haalde. Na het zien van de film kreeg ze weer nachtmerries. Ze is een geweldige vrouw met een solide persoonlijkheid. Ze woont nu in San Francisco met haar hartsvriendin en een zoon die Wolf heet. Ze noemde hem Wolf opdat hij zou weten hoe hij van zich moet afbijten!

Was het emotioneel beproevend?

Ja, vooral de verkrachting. Het was moeilijk om naar te kijken, zelfs al hebben we het allemaal zeer zorgvuldig gepland en gechoreografeerd. Voor mij was het absoluut nodig om dat gezicht te tonen van dat kleine meisje met bloed in haar mond en de kracht van die man die zich aan haar opdringt. Je merkt dat daar niets verleidelijks aan is. En het ontzenuwt ook het vaak geuite excuus van er zelf om gevraagd te hebben. Ik wilde de absolute afschuw tonen.

Er is inderdaad zoiets als gratuit geweld dat ons ons niet kan schelen. Het begint immoreel of amoreel te worden als mensen onthoofd worden alsof er niets aan de hand is. Dat vind ik onrustwekkend. Geweld zou je moeten doen nadenken. Het grote probleem is de gewenning; jeugdige kijkers zijn ertegen gehard. Dat kan op lange termijn alleen afstompend werken. Op de Amerikaanse televisie zijn er na een bepaald uur alleen nog bloed en darmen te zien, en mensen die elkaar met machinegeweren neermaaien. Om dan mijn film niet te willen tonen omdat hij te brutaal zou zijn, dat begrijp ik niet, dat vind ik hypocriet.

Was u nerveus voor u eraan begon?

Nerveus? Ik was gewoon ziek! Vooral het in beeld zetten van die twee aanrandingen baarde me zorgen. Ik was echt bezorgd om mijn jonge actrice. Ze moest de ware toedracht van de zaak begrijpen, zonder dat ze er zelf schade bij opliep. Gelukkig werd ik gezegend met een briljant kind. Een bijzonder schrander meisje, zeker voor iemand zonder enige ervaring, want het was bovendien ook nog haar eerste film.

De man is een woesteling die een kind misbruikt, maar het meest gênant is de moeder wier schuld het is dat dit allemaal maar blijft duren. Haar liefde voor die man is ziekelijk.

Annie wordt heen en weer geslingerd tussen twee soorten liefde. Ze heeft een man nodig, ze heeft tragische zaken meegemaakt en wil beschermd worden. Ze is een van die vrouwen die vreselijk behoeftig zijn, die alleen een identiteit krijgen door de man in hun leven. Je mag niet vergeten dat het verhaal in de jaren vijftig speelt, toen dit veel meer de regel was dan nu. Je moet ook haar achtergrond zien. Liefde is iets dat je niet kunt verklaren. Die vrouw zit tussen twee vuren. Het is niet dat ze niet van haar dochtertje houdt, maar ze is niet in staat om zonder die man te leven. Ik weet niet of je al verliefd bent geweest op iemand die je zelfs niet mag, maar dat is een vreselijke tweespalt. Wanneer ze het echt niet meer kan loochenen en het bebloed gezicht van haar kind ziet, kan ze het niet langer verdragen. Er zijn van die situaties in het leven waarin niets nog logisch is, dat is zo tragisch. Ik was zeker niet geïnteresseerd in een film over een monster. We moeten proberen te begrijpen waar die mensen vandaan komen en hoe die sluipende ziekte zich verspreidt als een kanker.

Hoe zette u die film ’s avonds van u af?

Ik dronk een paar glaasjes rode wijn en viel uitgeput in slaap, om dan nog van de film te dromen! Soms schrok ik wakker en merkte ik dat ik aan het discussiëren was met mijn producer. De film werd mijn hele leven. Maar dat is nu ook het mooie aan dit vak. Je staat onder zware druk, krijgt voortdurend af te rekenen met wat kan en niet kan. We hadden maar 28 dagen opname, weinig tijd voor bespiegeling dus. Elke dag moet je een aantal pagina’s uit het script op film zetten.

Wat spreekt u aan in regisseren?

Ik geef het niet graag toe, maar het zal wel iets te maken hebben met het uitoefenen van controle. Als actrice is het aangenaam om voor de verandering ook eens voor andere dingen verantwoordelijk te zijn: de look van de film, de cast.

Had u al lang regieplannen?

Op zekere leeftijd kan je in Hollywood alleen nog moeders spelen. Niet dat ik daar iets tegen heb, maar ik wil niet de gevangene zijn van categorieën die door het filmbedrijf worden bepaald. Ik heb het in zekere zin minder moeilijk dan veel andere actrices omdat ik nooit het typetje van de ingénue was, zelfs niet toen ik piepjong was. Ik had het geluk om zeer tegengestelde en sterke vrouwenrollen te kunnen spelen.

Zelf zou ik graag wat meer films zien over mensen en minder over aliens. Ik ben vooral geïnteresseerd in mensen op aarde, in het bijzonder vrouwen op aarde. Ik ben blij dat er ook hoe langer hoe meer vrouwen achter de camera postvatten.

Op de set van mijn films had ik tijd zat om me af te vragen wat de volgende stap was, zeker omdat ik geen echt plan heb uitgestippeld voor mijn carrière. Als acteur zit je voortdurend in je trailer te wachten tot je aan de beurt bent. Het is moeilijk om dan plotseling de vereiste energie tevoorschijn te toveren. Een regisseur gebruikt de hele dag lang zijn energie. Ik heb er het vereiste uithoudingsvermogen voor. Ik ben niet goed in eindeloos wachten, ik verveel me. Ik ben liever druk bezig, ga liever voortdurend uitdagingen aan. Na jaren piekeren heb ik het er dan toch op gewaagd.

Bewust of onbewust had u natuurlijk al vele jaren stage gelopen bij uw vader.

In zekere zin wel. Toen ik The Dead met hem maakte en hij aan het eind van zijn leven gekomen was, besefte ik plotseling: had ik maar meer van hem geleerd in de tijd dat we samen waren. We wisten allemaal dat het zijn laatste film was. Hij was al zo zwaar ziek dat hij voortdurend vastzat aan een zuurstoffles. Daardoor kon hij zich ook niet ver meer verplaatsen en hebben we de film niet in Dublin kunnen draaien maar in een huis in Valencia in Californië. Hij heeft geen enkele opnamedag gemist! Pauline Kael (een Amerikaanse critica, red.) merkte terecht op dat het voor hem makkelijker geworden was om te filmen dan om te ademen. Je ziet dat ook aan het resultaat. Ik heb hem tijdens die opnamen van zeer nabij gevolgd, zoals ik nooit eerder had gedaan. Mijn vader kon toen een film maken alsof het zijn eerste was, met de onschuld van een beginneling, maar tegelijk wist hij precies wat hij met een camera kon doen, met welke take hij de juiste nuance in een vertolking kan krijgen.

Wat is het belangrijkste dat u van uw vader hebt geleerd?

Dat je altijd moet vertrouwen op je instinct. Hij wist ook als geen ander hoe belangrijk het kiezen van de juiste acteurs is. Als je een goede cast bij elkaar hebt, zit je job er voor een flink stuk op. Dus heb ik mij daar vanaf mijn eerste film heel zorgvuldig mee beziggehouden, en hebben we heel wat tijd samen doorgebracht voor de camera draaide.

Mijn vader heeft me nooit lessen geleerd. Ik leerde gewoon door hem gade te slaan. Hij was op persoonlijk vlak geen dictator, al had hij zijn duidelijke voor- en afkeuren. Hij wou absoluut niet dat ik een kindactrice zou worden. We maakten onze eerste film samen, A Walk with Life and Death, toen ik zestien was. Een moeizame en pijnlijke ervaring voor mij. Ik was rebels en voelde me echt niet aangetrokken tot het script – zonder dat ik toen met kennis van zaken kon spreken. Het waren moeilijke tijden. Later hebben we weer samengewerkt voor Prizzi’s Honor, en toen zag ik alleen maar zijn goede kanten.

Wat is het nadeel om geboren te worden in een beroemde familie?

Je merkt de nadelen vooral als je jong en onervaren bent. Je hebt het gevoel dat je de dingen in de schoot geworpen krijgt precies omdat je een beroemde vader hebt. Als je wat ouder wordt, zie je dat dat niet noodzakelijk slecht hoeft te zijn, maar als kind en adolescent zit je er toch mee. Ik wilde vooral mijn eigen weg gaan zonder dat ik van de faam van mijn vader profiteerde. Ik wilde het voor mezelf verdienen.

U bent getrouwd met een beeldhouwer. Is het belangrijk voor u om een leven te hebben buiten de filmindustrie?

Het is in ieder geval zeer aangenaam. Het brengt met tot rust. Ik zit plots in een andere wereld. Ik ben vol bewondering voor zijn werk, dat ik kende voor ik hem ontmoette. Het is boeiend omdat we samen twee werelden kunnen delen.

Hoe kijkt u terug op de tijd dat u zelf voortdurend de roddelpers haalde als vriendin van Jack Nicholson?

Relaties veranderen, het leven verandert en we moeten doorgaan. Ik kan niet zeggen dat ik nu minder in de kijker sta. Jack en ik zijn vrienden gebleven. Mijn leven is niet fundamenteel veranderd, behalve dat ik niet meer bij hem ben. Ik ben nooit een fuifnummer geweest, zat altijd liever thuis tv te kijken.

Enkele jaren geleden verscheen er het massieve “The Hustons”, van Lawrence Grobel. Is dit volgens u een billijke biografie?

Grobel gebruikt citaten en interviews van lang geleden, het ene al wat accurater dan het ander. Ik veronderstel dat het flatteus is dat ze een boek over je familie schrijven. Ik heb het hem ook gezegd: families zijn als uien, als je begint te pellen, krijg je een reuk die soms sterker is dan je had gewild. Ik heb het boek niet helemaal uitgelezen. Ik was meer geïnteresseerd in de eerste hoofdstukken over mijn grootouders en overgrootouders, want daar weet ik minder over dan over mijn eigen leven. Mijn vader heb ik zelf goed gekend, dus voel ik echt niet de behoefte om dat aan de hand van een biografie nog eens opnieuw op te rakelen.

Hebt u uw grootvader Walter Huston gekend?

Nee, hij stierf enkele jaren voor mijn geboorte. Ik heb hem leren kennen in de klassieker van mijn vader The Treasure of the Sierra Madre. We hadden in Ierland een filmprojector, sommige films van mijn vader moet ik wel honderd keer gezien hebben. Maar ik was al in de twintig toen ik voor ’t eerst William Wylers Dodsworth zag, waarin mijn grootvader plotseling niet langer dat oud mannetje zonder tanden was uit de film van mijn vader. Pas toen drong het tot me door dat hij ook een groot acteur was.

“Agnes Browne” wordt vertoond op het Filmfestival van Vlaanderen-Gent, dat loopt van 5 tot 16 oktober.

Patrick Duynslaegher