IN TEGENSTELLING TOT VEEL SCHUINSMARCHEERDERS LIEGEN DE CIJFERS NIET : IN EEN LANGDURIGE RELATIE RIJDT EEN KWART VAN DE PARTNERS WELEENS EEN SCHEVE SCHAATS. IS LIEFDE EEN STOELENDANS GEWORDEN ? EN BETEKENT OVERSPEL ALTIJD HET EINDE VAN EEN RELATIE ? PSYCHOLOGE YVONNE KROONENBERG SCHREEF ER EEN OPENHARTIG EN RELATIVEREND BOEK OVER.

Een lekkere affaire beginnen ?” suggereert de website van Secondlove. En ook Gleeden.com (van glee, Engels voor vrolijk en Eden zoals in de tuin van), een van oorsprong Amerikaanse datingsite voor getrouwden, probeert zoveel mogelijk Belgen warm te maken voor een slippertje. “In tegenstelling tot antidepressiva kost een minnaar de Belgische staat niets”, heet het daar. Als dat geen doorslaand argument is in tijden van begrotingstekort.

Is levenslange trouw aan één partner een utopie geworden ? Zijn wij mensenkinderen van huize uit eigenlijk wel geschikt om twee aan twee door het leven te gaan ? Per slot van rekening maken wij deel uit van de natuur, en die is niet stichtelijk, alle verhalen over monogame zwanen en bonte vliegenvangers ten spijt. Evolutiepsychologen zoeken de oorzaak van de menselijke neiging tot vreemdgaan miljoenen jaren terug. Toegegeven, we wonen niet meer in spelonken en we hoeven voor de kost niet meer met pijl en boog achter een mammoet aan, maar onze hersenen zouden sinds die tijd niet noemenswaardig veranderd zijn. Door hun gerief buiten de deur te zoeken geven mannen toe aan de drang om zoveel mogelijk nakomelingen op de wereld te zetten en vrouwen regelen op hun beurt weer mannen om voor hen te zorgen tijdens het dragen, baren en zogen van de kroost.

Vreemdgaan is dus des mensen, we doen het toch, ook als we het niet van plan waren of er hoogstaande principes op na houden. Mag het dan ? Dat was de vraag die Yvonne Kroonenberg, psychologe van haar vak én kenner bij uitstek van alles wat met relaties te maken heeft, het vaakst te horen kreeg toen ze research deed voor Trouw, haar openhartige, nuchtere, maar daarom niet minder revelerende (en bijwijlen zeer geestige) boek over vreemdgaan. Oorspronkelijk heette dat boek trouwens Monogamie voor beginners, een mijns inziens veel leukere titel, maar de uitgever nam geen risico : veel mensen willen niet in het openbaar gesignaleerd worden met een boek over naast de pot pissen. Zo zijn we dan ook weer : de partner besodemieteren tot daar aan toe, maar het openlijk toegeven, ho maar.

Zoals Yvonne het zelf uitdrukt : “Het morele pad is glibberig en ik heb de verkeerde schoenen aan.” Haar houding tegenover overspel is ambigu : “Omzwervingen brengen je nog weleens ergens waar je anders nooit zou zijn gekomen, dus in dat opzicht had Roodkapje gelijk : blijf nooit op het rechte pad, want dan beleef je niets.” Aan de andere kant heeft ze een grote hekel aan ontrouw. “Als je je liefde verklaart aan een ander, of dat een mens is of een dier, moet je die belofte gestand doen.” Dat moet ze dan maar eens uitleggen, dachten we zo.

Is eeuwige trouw eigenlijk nog een realistische verwachting tegenwoordig ? Mannen en vrouwen leven niet meer in gescheiden werelden zoals vroeger, zelf-ontplooiing staat voorop, het internet maakt dat ze zelfs niet meer de deur uit hoeven om een minnaar of minnares te vinden.

Yvonne Kroonenberg : Het klopt dat we nu meer als individu door het leven gaan. Onze verwachtingen zijn ook anders. Vijftig jaar geleden was een vaste baan, een onwankelbaar huwelijk en het vooruitzicht op een gedeelde oude dag het ideaal. Nu dromen we van verre reizen, spannende belevenissen en liefde die nooit verveelt. Daar worden we trouwens van harte in aangemoedigd. Alle reclames wijzen de weg naar meer aantrekkingskracht, naar avontuur en vernieuwing. En ja, alle liefde bekoelt op de duur. Het is niet op te brengen om veertig of vijftig jaar te blijven branden van hartstocht. Vooral liefdespartners die op jeugdige leeftijd een gelofte van trouw hebben uitgesproken, maken grote kans dat ze binnen de zes jaar vreemdgaan. Zeker als er kinderen zijn. Laten we eerlijk zijn, het ouderschap is heel hard werken. Voor een goed doel, daar niet van, maar zelf knap je er niet echt van op. Neem nu zo’n jonge moeder met kwijl op haar schouder van de baby die er doorlopend tegenaan hangt en die “In godsnaam niet” zegt als haar man seks wil. Als ze daar maar lang genoeg mee doorgaat, loopt dat vaak niet goed af. Een man seksualiteit ontzeggen, dat heeft de natuur niet zo bedoeld. Een vrouw houdt dat iets langer vol. Zij is dan weer veel afhankelijker van waardering om wie ze is dan om haar doelmatigheid. Als een man zijn vrouw voornamelijk als afwaskwast gebruikt en de liefde bedrijft alsof hij op de fiets stapt, dat is een kwetsuur van jewelste. De grote droom van vrouwen is dat hun geliefde om drie uur belt : “Zorg dat je straks klaar staat in je mooiste kleren, we gaan uit eten en ik heb kaartjes voor de opera.” Of voor iets anders leuks. Betoverender kan het niet. Komt hij daarentegen chagrijnig thuis uit de file en gaat hij met de krant liggen uitbuiken op de bank zonder te vragen hoe het op haar werk was, dan scoort hij slecht. Als hij dat maar lang genoeg volhoudt en er komt een man langszij die die vrouw wel aandacht geeft, dan is de kans groot dat die haar krijgt. Een verwaarloosde vrouw is een zittend eendje zoals ze dat in Amerika zeggen, die kun je zo pakken.

Zijn vrouwen in aanleg toch niet minder geneigd om vreemd te gaan, zeker als ze kinderen hebben ?

Zolang een vrouw ongebonden is en geen kinderen heeft, kan ze ook frivool zijn en evengoed als een vlinder van bloem tot bloem gaan. Maar kinderen hebben een compact programma, daar organiseer je niet moeiteloos een buitenechtelijke verhouding omheen. Alleen als haar man net zo ijverig zou zijn met halen en brengen, zou het mogelijk zijn. En dan nog : wat vrouwen zelden doen, is de ene na de andere verslinden. De meeste vrouwen willen het liefst één geliefde die echt om hen geeft. Als dat hun eigen man is, fijn. Maar als die zwaar tekortschiet qua aandacht en affectie, dan zijn ze heel bevattelijk voor een minnaar die het beter doet. Maar dat is er dan één, ze hoeft er geen drie. Mannen kun je grofweg in twee groepen indelen : zij die stiknieuwsgierig zijn naar alles wat een temperatuur van 37°C heeft en het geslacht van hun voorkeur. Die willen maar wat graag een hapje proeven van al het lekkers dat ze voor hun ogen zien voorbijtrekken, even vrijen, friemelen, misschien tersluiks een kleine paring. Niet dat ze die vrouw voor de heb willen, ze willen alleen weten hoe ze voelt. Maar net zo goed zijn er uitgesproken eenkennige mannen die ook het liefst maar één partner hebben die het goed doet. Maar nog eens : als hij maar lang genoeg veronachtzaamd wordt, dan gaat hij om zich heen kijken. En die blik wordt opgevangen.

Het liegen en bedriegen, de intimiteit die verbroken is, vrouwen vinden dat vaak erger dan het overspel op zich.

Mannen ook. Seks kan het vervoermiddel zijn van een heel diepe emotie. Voor wie zo innig om elkaar geeft, is vrijen veel meer dan een potje neuken, er ontstaat een bijzondere intimiteit die alleen op die manier vormgegeven kan worden. Als dat zo is, dan is er een soort magische cirkel met daarbinnen dat stel, man en vrouw, twee mannen, twee vrouwen, maakt niet uit. Stap je buiten die cirkel, dan verbreek je hem en dan maak je iets heel moois kapot. In dat soort situatie komt vreemdgaan ook altijd uit, de partner voelt dat er iets aan de hand is. Maar niet elke verhouding is zo’n cirkel. Ik ken nogal wat vrouwen die ‘bijklussen’. Als hun man niet zo geïnteresseerd is, valt het niet op. Er zijn natuurlijk ook mannen die jarenlang vreemdgaan. Soms is het thuis beter uit te houden als je dat kleine tuintje voor jezelf erbij mag hebben. Als het hun vrouwen niet opvalt, dan is het vaak omdat ze seksualiteit niet zo belangrijk vinden. Ze hebben er zogezegd geen behoefte aan. Nu, dat trek ik soms in twijfel. Maar als er op deze manier vreemdgegaan is, dan valt de relatie nog te lijmen als het uitkomt. Een washandje erover en hij is zo goed als nieuw. Als allebei de partners er de juiste conclusies uit trekken, knapt een relatie er soms van op.

Maar het is dus niet nodig om almaar bang te zijn dat je man vreemd wil.

Nee, zolang het thuis gezellig is, niet doodsaai of een emotionele ijskelder, gaan de meesten niet actief op zoek naar afwisseling. Natuurlijk zijn er onverbeterlijke vreemdgangers, maar juist die komen na gedane zaken weer naar huis. De gemiddelde man is blij met het emotionele onderdak en gaat pas vreemd als er voortdurend narigheid is, verwijten en seksuele afwijzing of als de dagen zich aaneenrijgen in verveling. Sommige vrouwen ontbreekt het aan zelfvertrouwen. Daarom willen ze iedere dag horen dat ze onverminderd aantrekkelijk zijn en dat hun geliefde nog evenveel van hen houdt als gisteren. Sommige vrouwen kunnen ontzettend zeiken : “Waar denk je nu aan ? Heb je wel gemerkt dat ik iets met mijn haar gedaan heb ?” Daar krijgen mannen op den duur genoeg van. Ze komen wel naderbij in bed, maar het constant afdwingen van intimiteit, dat vinden de meesten niet zo prettig.

Laat ons het eens hebben over die websites voor georganiseerd vreemdgaan. Dan kun je toch niet beweren dat je overspoeld werd door emoties voor deze of gene die je pad kruiste. Nee, je bent doelgericht op zoek gegaan naar een slippertje. Waarom doen mensen dat ?

Puur om de seks of om het idee dat het leven spannend zou kunnen zijn. Want vreemdgaan is natuurlijk heel opwindend en griezelig. De eerste keer dat je weer eens iemand anders in je armen houdt na heel lang, dat zindert. Daarom kan een langdurige relatie nooit op tegen een pasgeboren verliefdheid ; de hormonale golven zijn te hoog. Of zoals een overspelige man het eens uitdrukte : “De tandpasta kan niet meer terug in de tube.” Daarom doen mensen het, omdat ze zich vervelen en denken : “Mijn God, wat overkomt me nu ?” Maar als het puntje bij paaltje komt, is gebruik maken van zo’n site een beetje zoals een geheel verzorgde reis naar Benidorm of Antalya, zo’n plek waar iedereen met vakantie wil, maar waar je gewoon friet eet, zoals thuis.

Dat soort sites profileert zich vaak als vrouwvriendelijk : vrouwen betalen minder, ze zijn gemaakt door vrouwen, voor vrouwen. Is dat niet omdat ze vooral mannen aantrekken ?

Natuurlijk. Een man die het boevenpad op wil, gaat zoeken. Een vrouw die het boevenpad op wil, zal vinden. Als ze ervoor openstaat, vindt ze vanzelf wel een minnaar. Vrijgezelle vrouwen klagen weleens : “Ik zie nergens een leuke man. Er zijn geen aardige mannen meer tegenwoordig.” Ja kijk, als je ze van tevoren allemaal afschuwelijk vindt… Met een zure bek ga je hem niet vangen. Mannen zijn heel gevoelig voor vrolijkheid, voor nieuwsgierigheid en ze willen zelf graag aardig gevonden worden. Een vrouw die om zich heen kijkt met de houding van : “Zijn er nog leuke jongens in de zaal ?” die heeft gegarandeerd prijs. Dat is het geheim van een partner vinden : om die ene te vinden moet je ze allemaal potentieel leuk vinden.

Hou de liefde in ere en bewaar het geheim, schrijf je in het boek. Wat bedoel je daarmee ?

De liefde in ere houden, daarmee bedoel ik dat je nooit onverschillig mag doen over je geliefde. Zo van : “Ach ja, die van mij.” Een beetje minachtend. Op een bepaald moment gaat die minachting wortel schieten en dan gaat de liefde kapot. Als je met respect spreekt over degene van wie je houdt, dan voelt die zich daardoor gecoiffeerd en zal hij/zij ook eerbied koesteren voor de relatie. En het geheim bewaren, daarmee bedoel ik het volgende. Als je pas verliefd bent, heb je het gevoel dat wat jij en die ander hebben uniek is, nog nooit eerder vertoond op aarde. Dat gevoel vasthouden is best lastig. Het probleem met een goede liefdesrelatie is dat de partners zo vertrouwd met elkaar zijn dat ze geen moeite meer hoeven te doen om elkaar te veroveren. Ze gaan steeds meer als gezinsleden leven, als broer en zus. Als je de seksuele spanning wilt bewaren, zul je het mysterie in stand moeten houden, zodat de ander scherp blijft. Dat is niet gemakkelijk, vooral wanneer het dagelijkse leven een aaneenschakeling van taken is die je door tijdsgebrek maar nauwelijks kunt vervullen. Als je voortdurend bekaf bent, schiet er geen energie over voor de liefde. Morgen kan ook, denken echtgenoten, en anders overmorgen. En voor ze het weten is het drie jaar later en zijn ze beddendood.

Stel dat de ontrouw van je partner een krater in je leven heeft geslagen. Wat dan ?

Als je maar lang genoeg bij elkaar bent, is de kans dat je het droog houdt redelijk klein. Ontrouw kan natuurlijk het eind van een relatie betekenen, maar als er genoeg redenen zijn om bij elkaar te blijven – kinderen, financieel of materieel gerief, de herinnering aan gelukkige tijden en een zeker gevoel voor de betrekkelijkheid van de krenking – kan een beetje opschudding zelfs weldadig zijn voor de relatie. Stel daarentegen dat je geliefde niet meer van je houdt en zich wrevelig van je afkeert. Je woede tegen de onverlaat en zijn nieuwe uitverkorene richten heeft geen zin, die zitten warm ingepakt in een donsdekentje van verliefdheid. De eerste dagen weet je niet hoe je de volgende vijf minuten moet doorkomen, maar geleidelijk neemt de pijn af en zijn er momenten waarop je weet wie je ook alweer was. Daarna gaat het beter. Na anderhalf jaar is zelfs het meest gebroken hart geheeld. En als het een troost mag zijn : meestal is het de verlaten vrouw die een spannend nieuw leven begint. De man komt weleens terecht in een situatie die hij twintig jaar eerder al eens heeft meegemaakt : met een nieuwe hypotheek, een nieuwe baby, schoolvakanties en ponyrijlessen.

–

Trouw – Monogamie voor beginners,

uitg. Contact, 188 p., 10 euro

DOOR LINDA ASSELBERGS – ILLUSTRATIES JAY WRIGHT

“EEN VERWAARLOOSDE VROUW IS EEN ZITTEND EENDJE ZOALS ZE DAT IN AMERIKA ZEGGEN, DIE KUN JE ZO PAKKEN”

“EEN WASHANDJE EROVER EN HIJ IS ZO GOED ALS NIEUW”

“EEN MAN DIE HET BOEVENPAD OP WIL, GAAT ZOEKEN. EEN VROUW DIE HET BOEVENPAD OP WIL, ZAL VINDEN”