ALS IK HET ONDERWIJS MOCHT HERVORMEN

Terug naar school, toeteren al heel wat etalages. Maar één op de drie jongeren gaat niet graag naar de middelbare school. De hoop is groot dat de onderwijshervorming daar binnenkort verandering in brengt. Maar wat als tieners de touwtjes zelf in handen mochten nemen ?

Tuur Defever (16) Humane wetenschappen

‘De leerlingenraad wordt zelden serieus genomen. Leerlingen zouden meer inspraak moeten hebben als het om regels en afspraken gaat’

“Vanaf welke leeftijd mogen leerlingen springuren hebben of kunnen ze op de middag even de school verlaten? Welke kledij mogen ze op school aan? Kunnen tatoeages en piercings ? Dergelijke kwesties worden door de ouders en de school beslist. Leerlingen zouden meer inspraak moeten hebben als het om regels en afspraken gaat. Ook over afspraken die minder schools zijn. Omdat ik ervan overtuigd ben dat beslissingen die je met je klasgenoten mag nemen meer impact hebben. Alleen jammer dat de leerlingenraad zelden serieus wordt genomen.”

Tara Boutaleb (18) studeert rechten

‘De lat mag best wat hoger wat

de lerarenopleiding betreft’

“Een medeleerling bekende me dat hij antidepressiva nam om het middelbaar door te komen. Omdat hij de druk niet meer aankon. Meer focussen op de capaciteiten en talenten, dat is nodig. En daarin spelen leerkrachten een grote rol. Een goede leerkracht geeft niet alleen les. Als leerkracht ben je ook pedagoog. ‘Paulien, lees jij deze tekst in het Engels voor ?’, vraagt een leerkracht. Om dan even later te zeggen dat het voorlezen op niets trok. ‘Jij kunt geen Engels, dat is waar. Maar ik was het even vergeten. Tara, lees jij verder?’ Ik verzin dit niet. Een leerkracht deed deze uitspraken. Toekomstige leerkrachten moeten tijdens hun opleiding humane vakken krijgen. En bijscholing als blijkt dat ze het niet zo goed doen. Wat de lerarenopleiding betreft mag de lat best wat hoger, vind ik.”

Valérie Leekens (16) volgde de richting Latijn-wiskunde en stapt nu over naar Latijn-moderne talen

‘Tieners zijn zo bezig met seksualiteit. Toch wordt daar op heel wat scholen over gezwegen’

“We hebben het tijdens de biologieles over de eisprong en dergelijke. Maar écht over seks praten? Dat is uit den boze. De school moet ook op dat vlak zijn leerlingen begeleiden. Tieners zijn zo bezig met seksualiteit en toch wordt daar op heel wat scholen angstvallig over gezwegen. Alsof het niet bij het leven hoort. Elke school zou een plek moeten zijn waar we vooral veel bijleren en niet enkel blokken en studeren. Een plek waar elk kind zich thuisvoelt. Ik kijk uit naar de dag waarop elke leerling zegt: ‘Ik ga graag naar school.’ Pas dan kunnen we over een geslaagde hervorming spreken.”

Pippa Maertens (15) Grieks-Latijn wiskunde

‘Ik vraag me soms af wat we op school nu precies “voor het leven” leren’

“Non scholae sed vitae discimus. Deze spreuk hangt bij ons op school in vrijwel elk klaslokaal. Je leert niet voor de school, maar voor het leven. Een mooie gedachte, maar ik vraag me soms af wat we daar nu precies ‘voor het leven’ leren. Waarom moet ik alles weten over de commerciële landbouw in de Verenigde Staten, maar leer ik niets over belastingen of aandelen ? En wat met de actualiteit ? Actuele onderwerpen zoals de aanslagen of de Brexit moeten toch ook op school aandacht krijgen ? Net door over die actualiteit te discussiëren, leren we een eigen mening te vormen. En die heb je in het verdere leven wél broodnodig.”

Basil Claeys (18) net afgestudeerd in de richting Latijn-moderne talen

‘Maak de Vlaamse student écht tweetalig’

“Op de middelbare school mag de afstand tussen leerkracht en leerling kleiner worden. De leerkracht mag een vriend zijn met wie je ook op café kan. En er moet dringend komaf gemaakt worden met de scheiding tussen aso, bso, tso en kso. Maak één groot systeem waar in de loop der jaren steeds meer keuzevrijheid en persoonlijke ontwikkeling mogelijk is. Leerlingen moeten de kans krijgen om dingen af te tasten en op die manier hun interesses en sterktes te ontdekken. Ook op taalvlak mag er nog wat gebeuren. We worden als jongeren voortdurend blootgesteld aan Engelse media en muziek. Dus met die Engelse taal zit het wel snor. Maar wat met de Franse taal? Daar bakken we niets meer van. Leer kinderen al op jonge leeftijd met het Frans kennismaken. Laat ze een Franse tekenfilm bekijken, Franse boekjes lezen, zorg voor enkele Franssprekende leerkrachten. Zo verklein je de drempel om op de middelbare school de Franse taal serieus te nemen. Maak de Vlaamse student écht tweetalig.”

Helena Verhamme (17) Sociale en technische wetenschappen

‘Hulp aan leerlingen die het moeilijk hebben, dat staat in mijn hervormingsplan op nummer één !’

“Leerkrachten hebben vaak zo’n hoge verwachtingen. Resultaat? Stress en jongeren die massaal afhaken. Hulp aan leerlingen die het met bepaalde vakken moeilijk hebben of met een leerstoornis kampen, dat mag voor mij op nummer één in de hervormingsplannen staan. Net als het verschrikkelijke onderscheid tussen aso, tso en bso. Als het ons even niet lukt, worden we al snel in een ‘lagere’ richting geduwd. Een leerling moet zich thuis voelen in de gekozen richting. En daar wringt vaak het schoentje.”

Kobe Hautekiet (19) Politieke wetenschappen

‘Creëer een vak met de naam Algemene Actualiteit. En laat de leerlingen zelf de onderwerpen aanbrengen’

“Door mijn actualiteitshonger koos ik voor de richting Politieke wetenschappen. Maar op de universiteit voelde ik al snel dat ik essentiële actualiteitskennis miste. Op de middelbare school kreeg actualiteit namelijk weinig aandacht. Nieuwsfeiten situeren en verbanden leggen, dat gebeurt nog steeds te weinig. Waarom geen nieuw vak met de naam Algemene Actualiteit? Laat de leerlingen zelf de onderwerpen aanbrengen die aansluiten bij hun leefwereld. En dan kan de leerkracht de gekozen onderwerpen koppelen aan elkaar én aan de politiek. Zo kun je de pendelaars uit de klas laten vertellen over de complexe situatie bij de NMBS. Of kunnen voetballiefhebbers het hebben over de bouwprocedures bij het bouwen van een nieuw stadion. Jongeren betrekken en informeren, daar gaat het om. Omdat geïnformeerde jongeren een pak kritischer zijn.”

MATTHIJS VEREECKE (13) Eerste jaar aso

‘Waarom geen wekelijkse sportnamiddag ?’

“Sport is mijn ding. Toen ik voor het eerst op mijn middelbare school kwam, zag ik de grote turnzaal en het basketbalnet op de speelplaats. ‘Dat komt goed’, dacht ik. Totdat ik hoorde dat we maar twee uurtjes per week sport kregen. Ik was teleurgesteld. Waarom niet meer sport op school? Sport verhoogt de concentratie. Eén uur per dag en een vaste sportnamiddag bijvoorbeeld. En ook op woensdag de gelegenheid om op school te komen sporten.”

Irene Huisman (14) aso wetenschappen

‘Graag tussen elk examen een toetsloze dag’

“Waarom de examenperiode niet iets aangenamer maken ? Tussen elk examen een toetsloze dag bijvoorbeeld. De toetsen volgen elkaar zo snel op. Geen wonder dat we dan de pedalen verliezen. En graag minstens één leuke activiteit per week. Even naar het park of zo. Zoveel leuker dan dat saaie uurtje lichamelijke opvoeding.”

Sander Vandenhende (18) Taal- en letterkunde (Nederlands-Engels)

‘Ons middelbaar onderwijssysteem is zo gefocust op wiskunde’

“Na zes lange jaren in het aso begon ik vorig jaar aan de studie Taal- en Letterkunde. Mijn klasgenoten schrokken van mijn keuze. Ik had net de opleiding wiskunde-wetenschappen afgerond. Waarom wilde ik dan talen en culturen bestuderen? Wiskunde bleek ook voor hen het hoogste goed. Ons middelbaar onderwijssysteem is zo gefocust op wiskunde. Minder dan zes uur wiskunde in het laatste jaar? Dan ben je duidelijk minder goed. Net daarom kiezen leerlingen vaak voor een zware wiskundige richting, terwijl dat eigenlijk hun ding niet is. En dan komen ze ongewild in de zogenaamde waterval terecht. Ook een opfrissing van sommige vakken is nodig. De godsdienstles bijvoorbeeld. Pas in mijn laatste middelbaar werd ik geconfronteerd met kleine stukjes filosofie. Filosofie in plaats van godsdienst en zedenleer lijkt me een goed idee.”

IDES NICAISE is aan de KU Leuven hoofd van de onderzoeksgroep Onderwijs en Levenslang Leren van het Hiva en hoofddocent Onderwijs en Samenleving aan de faculteit Psychologie.

“Deze tieners zien de hervorming van het secundair onderwijs erg ruim. Ze hebben het over het leerplan, waarbij de vraag naar meer levensecht onderwijs centraal staat. Maar ook inspraak op school, de vorming van de leerkrachten en de manier van lesgeven komen in hun hervormingsvoorstellen duidelijk aan bod. Stof genoeg voor de volgende drie hervormingen.

Zo pleiten Tuur en Valérie voor inspraak van leerlingen. Is ‘actief burgerschap’ niet één van de kerndoelstellingen van het onderwijs ? In november 2014 bezocht ik een schooltje in Kotu, een krottenwijk in Gambia. Daar leerden de kinderen echt debatteren en stelden ze samen met hun leerkracht het klasreglement op. Mooi om te zien. Ik heb vaak het gevoel dat onze kinderen in het lager onderwijs leren praten, om dan op de middelbare school opnieuw te leren zwijgen. En dan duurt het aan de universiteit maanden vooraleer we hen opnieuw aan het praten krijgen.

Wat me ook treft bij het tienerpanel is dat zowel Basil (aso) als Helena (tso) vragen om de afschaffing van de indeling aso-tso-bso-kso. Dit stond ooit in de blauwdruk van de hervorming van het secundair onderwijs, maar de N-VA wilde er uiteindelijk niet van weten. Een gemiste kans. Het watervalsysteem is de grootste kwaal van het huidige systeem. Zo werkt het de onderwaardering van techniek in de hand. Maar ook frustratie bij de verplichte ‘afstromers’. Met demotivatie en een slecht leerklimaat in tso en bso als gevolg. Basil en Helena hebben 500 procent gelijk !

En dan Matthijs. In mijn collegetijd hadden we elke dag anderhalf uur sport. Dit stond niet in het lesrooster, maar de school vond dat blijkbaar belangrijk genoeg. Als jouw school afspraken kan maken met een sportclub of met de gemeente, dan kan ze daar volgend jaar misschien ook mee starten.”

Ronny Du Jardin is divisiedirecteur van het stedelijk secundair onderwijs in Antwerpen.

“Het is nooit leuk als een puber of adolescent het nog maar eens heeft over een saaie schooldag. Toch horen ouders met een kind in het aso dit vaak. Waar kunnen jongeren filosoferen ? Is de leeromgeving uitdagend genoeg ? Stimuleert de leraar de creativiteit ? Worden onze kinderen echt klaargestoomd voor de toekomst ?

De sleutelfiguur is nog steeds de leraar. Een gedreven leraar kan jongeren inspireren. Bevlogenheid en enthousiasme zijn musts om goed les te geven. Leerlingen weten als geen ander wat een goede les is. Laat hen daar ook over oordelen. Respecteer hun feedback ! Een kwaliteitsvolle lerarenopleiding en verplichte bijscholing zijn nodig om onderwijs aan de eisen van de tijd aan te passen. Maar jammer genoeg ligt de focus bij de actuele discussies over die lerarenopleiding op wie welke onderwijsbevoegdheden krijgt en voor welke doelgroep. De inhoudelijke visie en toekomstgerichtheid komen alweer in het gedrang. Bovendien geraken vacatures voor specifieke profielen moeilijk ingevuld omdat de verloning van het onderwijs niet competitief is met de privésector. Ook de afschaffing van de indeling aso, tso, kso en bso is noodzakelijk. En toch lijkt die er uiteindelijk niet te komen. Als jongere je talenten ontdekken en je keuzes hierdoor laten bepalen, heeft niets te maken met de onderwijsvorm. Kies voor je talent en niet voor aso omdat daar een bepaalde status aan vasthangt. ‘Hij moest afzakken naar de technische’, hoor ik ouders soms zeggen. Deze gedachte moeten we de wereld uithelpen. Het zijn vaak deze leerlingen die ongekwalificeerd uitstromen. Tot slot : betrek jongeren als je het onderwijs wil hervormen. Zie hen als de ervaringsdeskundigen. En neem hen au sérieux. Dat is nodig als we hen burgerzin en democratie willen bijbrengen. Stel bijvoorbeeld samen het schoolreglement op. Ook belangrijk : leer hen geleidelijk leerstof verwerven. Kennis reproduceren heeft geen zin. Kennis leren gebruiken daarentegen wel. Er moet nog flink wat gebeuren vooraleer ons onderwijs volgens de noden van de komende generaties hervormd is. Dat bewijzen de getuigenissen van deze tieners nog maar eens.”

Hilde Crevits is Vlaams minister van Onderwijs.

“Jullie hervormingsplannen getuigen van een oprechte betrokkenheid en dat kan ik alleen maar toejuichen. De voorbije maanden gingen we volop in dialoog met ouders, leraren, directeurs en leerlingen. We delen allemaal hetzelfde doel : ons onderwijs moet een plek zijn waar alle leerlingen hun talenten kunnen ontwikkelen. En ja, leraren zijn de spil : zij bepalen mee de toekomst van hun leerlingen. Daarom hervormen we momenteel de lerarenopleiding. Leerkrachten die een kei zijn in hun vak en helden voor hun klas, daar gaan we voor.

Wat jullie moeten kunnen als jullie de middelbare school verlaten, wordt vastgelegd in de eindtermen en dat is meer dan enkel kennis. Zo moet je ook kunnen reanimeren, een belastingbrief invullen, je lichaam begrijpen en de actualiteit volgen. Die eindtermen zijn twintig jaar oud. Tijd voor vernieuwing.

De juiste lessen voor het leven meegeven is de kern. Jongeren meer en beter doen bewegen is er nog zo één. Daarom werken we nu aan een plan rond beweging en gezondheid op school. Jullie vragen om meer inspraak. Terecht. Wel, iedere secundaire school is verplicht een verkozen leerlingenraad of een andere vorm van leerlingeninspraak te organiseren. Een vertegenwoordiging van de leerlingen zetelt ook in de schoolraad.

Waar leerlingen zich betrokken voelen, valt niemand uit de boot. Bij de modernisering van het secundair onderwijs laten wij geen enkele leerling achter. We voorzien een persoonlijk leertraject op maat van ieders talenten en mogelijkheden.

In de eerste graad is er al lang geen sprake meer van aso, tso of bso. Voor mij is dat niet de belangrijkste kwestie, maar primeert de vrijheid van de schoolorganisatie. Die mag zelf uitmaken of ze haar leerlingen voorbereidt op het hoger onderwijs of de arbeidsmarkt.

Geen enkele jongere zou nog zonder diploma op de arbeidsmarkt mogen komen. Daarom is de studiekeuze ‘getrapt’. In de eerste graad is er relatief veel vrijheid, in de tweede wordt de keuze al specifieker, enzovoort. In plaats van het zogenaamde watervalsysteem kiest Vlaanderen voor het ‘zalm’-model, dat jongeren in staat stelt te kiezen voor richtingen die het best bij hen passen. Dit alles om ons onderwijs nog beter te maken. Want laten we eerlijk zijn: ons onderwijs behoort tot de wereldtop. Dat tonen ook internationale studies aan. En we mogen daar best trots op zijn.” l

Tekst Barbara Claeys

“Het watervalsysteem is de grootste kwaal van ons onderwijs. Het werkt de onderwaardering van techniek in de hand. En ook frustratie” – Ides Nicaise –

“Betrek jongeren als je het onderwijs wil hervormen. Zie hen als de ervarings-deskundigen. En neem hen au sérieux” – Ronny Du Jardin –

“Wat jongeren moeten kunnen, ligt vast in de eindtermen. Maar intussen zijn die eindtermen twintig jaar oud. Tijd voor vernieuwing. De juiste lessen voor het leven meegeven, dat is nu de kern” – Hilde Crevits –

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content