Niet alleen ’s winters, maar het jaar rond is het grootste en oostelijkste kanton van Zwitserland een paradijs voor natuurliefhebbers, sportievelingen en andere levensgenieters. Graubünden in 10 trefwoorden.

1. Grishun

Graubünden, maar dan in het Reto-Romaans, samen met Duits en Italiaans de officiële taal van het kanton. De ruim 35.000 sprekers zijn over het algemeen zeer gehecht aan hun idioom, dat op zijn beurt uit vijf hoofddialecten bestaat en waar je als buitenstaander geen snars van begrijpt. Maar in het land waar het toerisme als het ware uitgevonden werd, kun je zowat in elke taal terecht, getuige wegwijzers in het Japans en Chinees. Chur is de hoofdplaats van het kanton, maar allicht doen ook namen als Sankt Moritz, Davos, Scuol, Arosa, Lenkerheide en Klosters een belletje rinkelen. O ja, allegra e bainvgnü betekent zoveel als hartelijk welkom.

2. Heidifactor

Lichtjes misplaatst, zo voelde ik mij toen ik in wufte sandalen in Chur uit de trein stapte. Met 150 dalen, 615 meren en 937 bergtoppen nodigt Graubünden veeleer uit tot het aantrekken van stoere stappers. Een stevige wandeling van Savognin naar Alp Flix, door intens groene weiden, langs murmelende beekjes, roerloze vennen, chalets als overmaatse koekoeksklokken en koeien met bellen om hun nek, bezorgt zelfs de grootste stadsmus een hoog Heidigehalte. Hoe zuiver de lucht, hoe adembenemend de vergezichten, hoe charmant de tot bloembakken gerecycleerde badkuipen langs het wandelpad. En dan, te midden van de ongerepte natuur, een parkeermeter ! Rare kwieten, die Zwitsers. Je zou natuurlijk ook van een doorgedreven milieubewustzijn kunnen gewagen : wie aan landschapsvervuiling doet door zijn auto zo dicht mogelijk bij het begin van een bewegwijzerde wandeling te parkeren, moet daarvoor betalen, zo simpel is het.

3. Alpenglamour

Die wufte sandalen kwamen dan weer wel van pas in Sankt Moritz, dat samen met Gstaad (Berner Oberland) en Crans-Montana (Wallis) de top drie van de mondaine Zwitserse wintersportoorden vormt. De bakermat van de wintersport als het ware, waar alles begon toen een slimme hotelier eind negentiende eeuw de Engelse elite ervan wist te overtuigen om ook tijdens de winter op vakantie te komen, door het dry, sparkling champagne climate mét zongarantie te roemen. Maar ook ’s zomers heeft Sankt Moritz zijn charme. Je kunt je vergapen aan de etalages in Sankt Moritz-Dorf, waar luxemerken als Gucci, Versace, Dior, Prada en Cartier ampel vertegenwoordigd zijn en aan de vloot Maybachs en gelivreide portiers op de oprijlaan van vijfsterrenhotels als Kempinski en Carlton, het laatste oorspronkelijk gebouwd als vakantieverblijf voor de Russische tsarenfamilie Romanov. Ook nu nog zijn de high and mighty hier thuis, geen wonder dat Sankt Moritz ook een school voor bodyguards herbergt. Het moderne kwartier, Sankt Moritz-Bad, telt naast een idyllisch meer ook een hypermoderne atletiekpiste voor sportlui op hoogtestage.

Zoals dat hoort in een mondain vakantieoord is er ook een behoorlijk cultuuraanbod, met concerten, filmavonden en tussen 27/6 en 11/7 opvoeringen van de opera Il Barbiere di Siviglia. En mis vooral het charmante Segantini Museum niet, gewijd aan het werk van de plaatselijke romantische schilder Giovanni Segantini (1858-1899).

Info : www.stmoritz.ch

4. Wonder-water

Het druppelt, sijpelt, borrelt, klatert : de regio Ftan-Scuol-Tarasp-Sent telt niet minder dan 20 minerale bronnen van hoge kwaliteit, rijk aan o.a. natrium, calcium, magnesium en zwavel, waarvan de heilzame werking drieduizend jaar geleden al bekend was. Over de smaak van sommige waters valt te twisten, maar allemaal zijn ze wel ergens goed voor gastro-intestinale en urinaire problemen, osteoporose, spierpijnen, stress. En ja, je kunt je er ook in wentelen. In het Bogn Engiadina in Scuol doorloop je een ingenieus en mooi ontworpen circuit van thermale en massagebaden en warmeluchtkamers, bekend als de Romeins-Ierse baden.

Nagenieten doe je op een rustbed met panoramisch zicht op de Engadiner Dolomieten. Een mens zou zich van minder herboren voelen. Het thermaal centrum paalt aan het volledig gerenoveerde luxe Belvédère hotel in art-decostijl dat verscheidene kuurformules aanbiedt.

www.scuol.ch

5. Allemaal beestjes

Zullen er ooit opnieuw bruine beren in de Zwitserse bergen geïntroduceerd worden ? Met zijn 170,3 km2 biedt het Zwitsers Nationaal Park, gesitueerd in de valleien van Engadin en Müstair en in hoogte variërend van 1400 tot 3200 meter, alvast genoeg ruimte. Voorlopig is dit zo goed als intacte natuurlijke Alpijnse landschap het domein van herten, gemzen, ibexen (wilde geiten met indrukwekkende gekromde horens), marmotten en diverse roofvogels. Een droom voor de natuurliefhebber, verrekijker in aanslag. Wie na een inspirerende natuurwandeling meer wil weten over ontstaan, evolutie en conservering van het landschap en zijn flora en fauna, kan terecht in het gloednieuwe Nationaal Park Centrum in Zernez, dat alleen al door z’n revolutionaire architectuur (van Valerio Olgiati) een bezoek meer dan waard is. Kinderen (maar zij niet alleen) beleven gegarandeerd plezier aan de interactieve tentoonstelling en adembenemende luchtopnamen van het park in alle seizoenen.

www.nationalpark.ch

6. Familiehotel

Volgens mij is het een Zwitserse uitvinding : het type hotel dat al ruim een eeuw door dezelfde familie gerund wordt en waar de gasten van generatie op generatie trouw terugkeren. Zo’n hotel waar de receptionist weet dat Frau Müller kamer 12 prefereert en Mr Rosenfeld de Wall Street Journal bij zijn ontbijt wil. Zo’n instituut is Hotel Walther in Pontresina dat onlangs zijn honderdste verjaardag vierde : een oase van rust en goede smaak, met schitterende kroonluchters en verse boeketten, prachtig tafelzilver en bedlinnen van de fijnste kwaliteit, maar tegelijk volledig aangepast aan de noden van modern comfort. Dat Gault Millau restaurant La Stüva warm aanbeveelt, verbaast deze ervaringsdeskundige niet in het minst. Hotel Walther biedt geleide bergwandelingen en packages met een Glacier Express treinreis aan.

www.hotelwalther.ch

7. Bergfiets

Van een heel ander kaliber is Cube in Savognin, een designhotel in de vorm van een glas-en-staalkubus die ’s nachts feeëriek verlicht wordt. Gelegen vlak bij de liften van het dalstation en het meer Lai Barnagn is het hotel het hele jaar door de uitvalsbasis van sportieve zielen : in de winter skiërs en snowboarders en in de zomer mountainbikers, klimmers en trekkers. Getest én overleefd : het survivalparcours van NCT Sport Savognin. Over kabels en wiebelende touwen wankelen, aan een katrol van boom tot boom zwieren, op een soort grote step van de berg rijden : been there, done that. Klimmuur : idem dito. Debuterende mountainbikers kan ik één gouden tip geven : nooit tegelijk op voor- en achterwiel remmen. Wie niét voortijdig in het decor belandt, kan in Cube via een ramp helemaal tot aan zijn kamer rijden. Die cabines zijn van een gerieflijk minimalisme en voorzien van een plexiglazen anteroom waarin in de winter ski’s en het snowboard en in de zomer de mountainbike en eventueel besmeurde sportkledij opgehangen worden. Daarna gaat het naar de relax area met sauna, stoombad en massage of naar de fitness met bungeetrampoline. Megacool toch !

www.cube-hotels.com

8. Bündnerfleisch

Ook wel bekend als viande de Grisons : met witte wijn, zout, uien en kruiden behandeld en vervolgens gedroogd en geprest rundvlees dat als het belangrijkste culinair exportproduct geldt. Ook herten- en lamsvlees hebben in gedroogde vorm een plaats op de Bündner Plate, een hartig tussendoortje. Daarnaast staat Graubünden bekend om zijn vele kazen die ‘natuur’, of in de vorm van raclette of fondue gegeten worden. Notentaart, nog zo’n heerlijke plaatselijke delicatesse. Italië is vlakbij, ook dat heeft ontegensprekelijk een invloed op de gastronomie. Geen wonder dat het voor het tweede achtereenvolgende jaar tot beste van Zwitserland gekozen restaurant zich in Graubünden bevindt : Schloss Schauenstein in Fürstenau, Domleschg. De jonge chef Andreas Caminada serveert een lichte en innovatieve keuken en ziet er zelf ook bepaald appetijtelijk uit. Een omweg waard dus.

www.schauenstein.ch

9. Schellen-ursli

Zo heet het standbeeld van het jongetje met zweep op het marktplein van Zuoz, een juweel van een dorp dat eruitziet als een levend museum, met beschilderde huizen, houten erkers, rondbogen en fonteinen. Het standbeeld verwijst naar Chalandamarz, een oud heidens gebruik waarbij op 1 maart kinderen met grote koebellen en knallende zwepen de winter verjagen. De eerste vermelding van Zuoz dateert van 831. Zeer de moeite zijn de laatromaanse kapel San Bastiaun, met zijn goed bewaarde fresco’s en de gotische Santa Catharinakerk. Het dorp dankt zijn faam ook aan de internationale kostschool Lyceum Alpinum en de nabijgelegen golfclub Zuoz-Madulain.

www.zuoz.ch

10. Werelderfgoed

Waarom riep de Unesco in 2008 de historische Albula- en Berninaspoorlijnen tot werelderfgoed uit ? In de eerste plaats omdat ze sinds de opening in 1904 het isolement van de Alpendorpen doorbraken en zo een blijvende sociaaleconomische impact hadden op het leven in de bergen. Bovendien zijn beide treinlijnen technische en architecturale hoogstandjes, aangelegd in harmonie met het landschap waardoor ze rijden. Een rit met de Bernina Railway is ook nu nog ronduit spectaculair. Er zijn de enorme hoogteverschillen (1824 meter tussen het laagste punt Tirano en het hoogste Ospizio Bernina, 2253 meter boven de zeespiegel), er zijn de steile hellingen, de vele bochten (407) en de precaire draairadii (de kleinste 45 meter). En intussen zie je in de comfortabele, panoramische rijtuigen de wouden, alpenweiden, meren en gletsjers aan je voorbijglijden. Niet zelden verandert ook het weer terwijl je erbij zit : van mist en druilregen naar stralende zonneschijn. Maar de Rhätische Bahn heeft nog meer in petto : er zijn historische stoomtreinen uit 1889 en iets recentere Pullmantreinen in pure belle-époquestijl. Om de sfeer van toen te doen herleven wordt het idyllisch in een open plek van het woud gelegen stationnetje van Stugl/Stuls bij gelegenheid in een Zwitsers Bokrijk herschapen, met bijzonder overtuigende figuranten. Wat dacht u overigens van een gastronomische driegangenmaaltijd terwijl u van gletsjer naar palmbomen zoeft ? En verdraaid als het niet waar is, in Zwitserland rijden ze op tijd, de treinen.

www.rhb.ch

Door Linda Asselbergs