Van een zeventiende-eeuws jasje uit het Verre Oosten tot een wegwerpjurkje van Paco Rabanne. Met de tentoonstelling Paper Fashion onthult het Antwerpse ModeMuseum een uitzonderlijk en onbekend stukje modegeschiedenis.

Deze maand opent in het ModeMuseum Paper Fashion zijn deuren, een tentoonstelling in samenwerking met de Griekse culturele organisatie Atapos die gewijd is aan het gebruik van papier in de mode door de eeuwen heen.

Vassilis Zidianakis, artistiek directeur van Atopos en bezieler van Paper Fashion, geeft tekst en uitleg.

Wegwerpjurkje

De swinging sixties, het decennium van ongebreideld positivisme. Van de eerste landing op de maan, de minirok en de verkiezing van JFK. Gedreven door de nood aan verandering stak een nieuw en ongezien fenomeen de kop op : papieren wegwerpmode. “In 1966 bracht het Amerikaanse papierbedrijf Scott Paper Company de eerste papieren wegwerpjurken uit als reclamestunt voor zijn nieuwe lijn papieren servetten en keukenrollen”, zegt Zidianakis. “Voor één dollar kon je per postorder een jurk bestellen. Iedere modebewuste vrouw wilde zo’n wegwerpjurkje en in geen tijd groeide de trend uit tot een hype die de Verenigde Staten en Europa enkele jaren lang in de ban hield.”

De A-lijnjurkjes met opvallende en veelkleurige prints dienden voornamelijk als promotiemateriaal voor de meest uiteenlopende producten : van soep en toiletpapier tot tijdschriften. “Het beroemde Time Magazine bracht een wit papieren jurkje uit met daarop in grote, zwarte letters TIME. Het jurkje kwam in twee maten ( too big en too small) en werd verstuurd naar alle abonnees ter gelegenheid van Valentijn, met op het kaartje For your ValenTIME. Ook luchtvaartmaatschappijen namen deel aan de hype. Voor iedere vlucht kregen stewardessen een ander papieren jurkje, aangepast aan de bestemming”, vertelt Zidianakis.

Papieren trouwjurk

Het propagandapotentieel van jonge meisjes in korte jurkjes sprak ook de politieke wereld aan. Canada’s populaire liberale politicus Pierre Trudeau liet papier jurken maken met een levensgroot portret van zichzelf, geïnspireerd op de Warholiaanse popart. Het jurkje vertoonde bovendien opvallend veel gelijkenissen met een posterjurk van Bob Dylan die een jaar eerder was uitgebracht. Jonge vrouwen kropen figuurlijk in de huid van hun icoon.

In Europa zorgde ontwerper Paco Rabanne voor vernieuwing. Hij ontwierp onder meer papieren pyjama’s voor hotelketens, jurkjes en zelfs een trouwjurk, met als achterliggende gedachte dat je maar één keer trouwt. “Gelukkig was zo’n papieren trouwjurk erg goedkoop en kon je voor je tweede huwelijk gewoon een nieuwe kopen”, lacht Zidianakis.

De vraag naar papieren jurkjes kelderde na mei ’68. De vluchtige consumptiecultuur van de pops en mods werd vervangen door de ’terug naar de natuur’-levensstijl van de hippiegemeenschap. “Eind jaren zestig steekt de flowerpowerbeweging de kop op. Mensen stelden zich – terecht overigens – vragen over de ecologische gevolgen van deze wegwerpmode. De fascinatie voor papieren wegwerpjurkjes had in januari 1967 namelijk al tot een papiertekort geleid in de Verenigde Staten.”

Oosterse kunsten

In het oude China en Japan bestaat al langer een traditie van papierbewerking in toepassingen voor kleding. “We vinden in bijna alle beschavingen ter wereld sporen terug van papieren mode maar in het Verre Oosten heeft men het fenomeen verheven tot een kunst”, zegt Zidianakis. “Hoewel het gebruik van papier voor kleding er veeleer uit noodzaak is ontstaan. De meeste mensen konden zich geen zijde veroorloven en gingen dus op zoek naar een goedkoper en meer toegankelijk materiaal. Zo hebben we een jas uit de zeventiende eeuw teruggevonden die gemaakt is van gerecycleerde manuscripten.”

In het Westen duikt het gebruik van papier als substituut voor textiel pas op in de eerste helft van de twintigste eeuw, meestal in periodes van economische crisis en oorlog. “Tijdens de Eerste Wereldoorlog gebruikte men papieren kleding om de doden in te begraven, als gevolg van de grote katoenschaarste. Ook gevangenen kregen vaak, afhankelijk van de streek, een papieren jasje aangemeten.”

Papier hier en nu

Naast een unieke selectie van papieren jurkjes uit de jaren zestig toont Paper Fashion recent werk van ontwerpers zoals John Galliano, Issey Miyake en A.F. Vandevorst. Tal van modehuizen en -ontwerpers experimenteerden met op papier gelijkend materiaal. Toch is papieren kleding – met uitzondering van de late jaren zestig – steeds een randverschijnsel gebleven. “Heel wat ontwerpers houden van de notie van papier”, zegt Zidianakis. “Het is hun werkmateriaal, het beginpunt van al hun ontwerpen en patronen. Toch blijven de papieren creaties van hedendaagse ontwerpers vaak een artistiek en ondraagbaar experiment. Het Belgische duo A.F. Vandevorst stuurde in 2004 een aantal silhouetten in op papier gelijkend materiaal de catwalk op. Ook landgenoot Van Beirendonck experimenteerde in 1997 met Tyvek, een op papier gelijkend materiaal ontstaan tijdens de papierhype in de jaren zestig.”

Een leuk extraatje : iedere dinsdag zullen de studenten van de afdeling papierrestauratie van de Modeacademie enkele jurken restaureren. Het publiek krijgt zo de kans het restauratieproces te volgen en vragen te stellen aan de studenten en hun professoren.

Paper Fashion loopt van vrijdag 6 maart tot en met zondag 16 augustus 2009 in het ModeMuseum in Antwerpen. Open van dinsdag tot en met zondag, telkens van 10 uur tot 18 uur. Meer info vindt u op www.momu.be.

Door Ellen De Wolf

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content