Gemiddeld raken we ons gezicht zo’n twintig keer per uur aan. Niet praktisch als je weet dat je zo de verspreiding van het coronavirus in de hand werkt. Waarom voelen we zo vaak de behoefte om aan ons gelaat te prullen? En hoe roepen we die gewoonte halt toe?
Een aanraking kan genoeg zijn om het virus, via onze neus of mond, toegang te verlenen tot onze luchtwegen en ons ziek te maken. Omdat die aanrakingen veelal een automatisme zijn, is het een utopie om er helemaal mee te stoppen. Minderen kan dan weer wel. Alexandre Heeren, professor bij het instituut voor onderzoek naar psychologische wetenschappen aan de UC Leuven, legt uit waarom we zo graag aan ons gezicht pulken en hoe ermee te stoppen.
Oerreflex
‘Eigenlijk hebben we nooit anders gedaan. Als foetus in de buik van onze moeder raakten we ons gezicht al meerdere keren per uur aan’, vertelt de onderzoeker. ‘Die aanrakingen ontspannen ons. Kijk bijvoorbeeld naar iemand die een examen moet gaan afleggen, of gaat solliciteren. Op momenten van stress doen we het nog veel meer.’
Waarom dan precies het gezicht en niet een arm? ‘Volgens de evolutietheorie is het gezicht de zone die we al sinds het begin het meest wilden beschermen. De gewoonte zit zo diep ingebakken dat het onmogelijk is om er volledig mee te stoppen. Zeker in angstige en gespannen tijden als deze. Normaal gezien is er ook niets mis mee, maar wanneer er epidemieën optreden kan je het best vermijden’, aldus de professor.
Tellen maar
‘Er zijn methodes om het af te leren die hun succes al bewezen hebben bij mensen met een zware dwangstoornis. Door je aanrakingen te tellen, creëer je bewustzijn, dat helpt. Twijfel ook zeker niet om mensen in je omgeving te vragen of zij je er willen op wijzen wanneer je je gezicht aanraakt. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.’
‘Denk ook eens na over wat je tijdens zo’n aanraking aan het doen bent’, vervolgt de professor. ‘Aangezien spanning dit gedrag in de hand werkt, is het aangeraden om de situatie die je stress bezorgt te vermijden. De stress die wij nu als samenleving ervaren, is natuurlijk moeilijk uit te schakelen. Daarom is het geen slecht idee om wat nieuwe gewoontes in te bouwen. Aan je lip pulken vervangen door relaxatieoefeningen bijvoorbeeld, of jezelf belonen als je net niet in je ogen gewreven hebt. Dat laatste werkt goed bij kinderen.’
Maak het je jezelf moeilijk
‘Als de psychologische aanpak niet werkt, zijn er nog heel wat praktische tips. Bescherm je ogen door contactlezen te vervangen door een bril, of bedek je gezicht met een sjaaltje. Er is toch niemand die het ziet, nu thuiswerken de norm wordt. Fidgetspinners en stressballetjes zijn daarnaast ideaal om je handen bezig te houden. Zolang je die spullen goed ontsmet, natuurlijk. Ook dubbelzijdige plakband op je vingertoppen werkt goed. Een aanraking wordt zo onaangenaam, waardoor je er vanzelf mee stopt.’
‘Als dat allemaal toch niet kan baten, geen paniek. Volledig stoppen met ons gezicht aanraken is toch niet haalbaar’, besluit Alexander Heeren. ‘Maar als we er dan toch mee doorgaan is de belangrijkste tip: was je handen.’
