Waarom draait oudejaarsavond zo vaak uit op een sisser?

© ILLUSTRATIE CHA PORNEA

Je hebt je mooiste pak of jurk aan, de champagne staat koud en je telt vol verwachting af naar middernacht. Tijdens de apotheose voel je je toch wat teleurgesteld. Hoe komt het dat oudejaarsavond vaak leuker klinkt dan het feest effectief is? Of wordt de avond dit jaar toch een absolute knaller?

‘Wat doen jullie met oudjaar?’

Het was ongeveer halfelf op een zonnige herfstdag begin oktober toen ik het eerste formele verzoek kreeg ingediend om samen de jaarovergang te vieren. Twee vrienden wilden zich na twee jaar van teleurstellende oudejaarsavonden verzekeren van een feestje dat wel memorabel zou zijn om de juiste redenen. Ook zij beseften dat ze best niet te lang wachtten om dat in gang te steken. Voor je het weet, hebben al je vrienden immers al plannen gemaakt en kochten ze kaartjes voor exclusieve feestjes, bespraken ze alvast wie de garnaalkroketten zal maken en wie het fonduetoestel moet regelen. Zelfs al is het nog maar halfelf op een zonnige herfstdag begin oktober.

Ik heb elk concept van een nieuwjaarsfeestje al meegemaakt en nooit draaide het uit zoals verhoopt. De beste oudejaarsavond was toen ik als kind gewoon met mijn ouders naar Het Swingpaleis keek’ Kirsten, 26

Sommige mensen polsen zelfs al in de zomer naar de plannen van hun vrienden of familie op 31 december, zo leert een korte rondvraag me. Wat maakt dat we zo hard bezig zijn met een op het eerste gezicht inwisselbare vrijdagavond die nog weken voor ons ligt? Het is een overgangsritueel met een grote aantrekkingskracht, legt socioloog Ignace Glorieux uit. ‘We vinden oudejaarsavond belangrijk omdat het een jaar afsluit en een nieuw aankondigt. Zeker als het ronde getallen zijn, denk maar aan de jaarwissel in 2000 of 2020, ook al wisten we bij die laatste nog niet wat ons te wachten stond’, lacht Glorieux. ‘Hoewel 1 januari een dag lijkt zoals een andere, overschrijden we een drempel. We laten bepaalde dingen en gewoonten achter ons en maken voornemens voor een nieuwe start. Net daarom hechten we ook zoveel belang aan een geslaagde avond: het moet de perfecte afsluiter zijn voor het afgelopen jaar.’

Het is een nieuw begin, knikt gelukspsychologe Josje Smeets. ‘We geloven heel erg in een hard cut: nu wordt alles anders. Dat creëert automatisch hoge verwachtingen die ervoor zorgen dat je veel voorpret krijgt. Dat maakt op zijn beurt dat die verwachtingen alsmaar meer gewicht krijgen en steeds groter worden. Op een bepaald moment heb je jezelf een onrealistisch doel opgelegd dat je gewoonweg niet kunt halen. Hoe meer we geluk nastreven, hoe moeilijker het is om effectief gelukkig te zijn. Mijn definitie van geluk is dan ook tevreden zijn met het hier en nu. Natuurlijk is het belangrijk om doelen te stellen in het leven, maar het is essentieel om te weten dat het de stappen ernaartoe zijn die ons gelukkig maken, niet het doel op zich. In die zin is de voorpret vaak prettiger dan het feestje zelf.’

Jaloers op Instagram

Een studie van University College London uit 2014 bevestigt de stellingen van Smeets. Daarbij kreeg een groep mensen een reeks keuzes voorgelegd en werden via een vragenlijst en MRI-scans hun verwachtingen en gelukspeil opgevolgd. Het resultaat van de studie? ‘We worden pas gelukkiger als iets onze verwachtingen overtreft’, liet een van de onderzoekers optekenen. Het hoeft met andere woorden niet te verbazen dat een specifiek onderzoek over de verwachtingen van respondenten op oudejaarsavond aantoonde dat die voor de meeste mensen niet voldoende werden ingelost: maar liefst 83 procent gaf aan teleurgesteld te zijn.

Ook al dateert het onderzoek van de University of Pittsburgh en Carnegie Mellon University al uit 1999, toch gelooft psychologe Josje Smeets dat de resultaten nog steeds zeer actueel zijn. ‘De conclusie is dat je niet gelukkig wordt van het najagen van hedonistische piekmomenten of kortetermijngeluk, maar juist van introspectie en stilstaan, het zogeheten langetermijngeluk. In het brein kun je dit meten door de afgifte van serotonine, het gelukshormoon dat je tevreden en blij maakt. Wellicht hebben we nu andere hedonistische activiteiten dan in 1999, maar we zoeken nog steeds naar een high op de korte termijn en verwarren dit met geluk op de lange termijn.’

Waarom draait oudejaarsavond zo vaak uit op een sisser?
© ILLUSTRATIE CHA PORNEA

Eline (26) kreeg in de zomer al de eerste vragen over haar plannen voor oudjaar, maar zegde nog niks toe. ‘Ik moet eerlijk zeggen dat je vragen me nu al stress bezorgen’, lacht ze. ‘Wat ik zo stresserend vind aan oudjaar, is niet alleen dat het zogezegd de beste avond van het jaar moet zijn, maar ook de organisatie die erbij komt kijken. Je móét het blijkbaar met al je beste vrienden vieren, maar moet uiteindelijk ook kiezen bij welke vriendengroep je effectief aansluit. Waar ga je naartoe? Bij wie spreek je af? De stress in de aanloop naar oudjaar blijkt altijd veel groter dan de avond zelf waard is.’

Daarom besliste Eline in 2019 om tijdens de jaarwisseling met haar lief te ontsnappen naar Londen. ‘Maar ook daar wilden we natuurlijk niet gewoon in onze Airbnb blijven zitten’, zegt de twintiger. ‘Uiteindelijk hebben we veel te veel betaald voor een burleske show die helemaal niet zoveel sfeer opleverde als verwacht. Toen bleken al onze vrienden dat jaar net heel leuke feestjes gehad te hebben, of zo deden ze het toch uitschijnen, waardoor we door de fomo(fear of missing out, sociale angst om een leuke activiteit te mislopen, red.) dit jaar maar weer de halfslachtige feestjes zullen bijwonen.’

Als je ziet dat andere mensen het beter hebben dan jij, voel je je gelijk minder goed

Het zijn de sociale media die er mee voor zorgen dat we denken dat de feestjes van anderen veel specialer of memorabeler zijn dan de onze, knikt Smeets. ‘We noemen dit een opwaartse sociale vergelijking. Als je ziet dat andere mensen het beter hebben dan jij, voel je je gelijk minder goed. Instagram triggert het beloningssysteem in ons brein: je ziet mooie foto’s en hebt het idee een kijkje te kunnen nemen in andermans leven. Dit veroorzaakt heel even een geluksgevoel omdat het voor een kortstondig dopamineshot zorgt in onze hersenen, waardoor we die beelden gaan linken aan geluk. Alleen verdwijnt dat gevoel al na enkele minuten en onthouden we enkel de high van dat leuke feestje dat we zagen. Daardoor willen we dat nastreven en denken we alleen zo het maximale uit ons leven te halen.’ Het is bewezen dat we zo niet zelden ongelukkig worden, gaat ze verder. ‘Onder psychologen wordt zelfs de term Facebookdepressie al gebruikt als stoornis.’

Dansdrang

Nu verschillende media al een jaar lang spreken van een revival van de roaring twenties en woorden als dansdrang de kop opsteken in onze dagelijkse taal, belooft het einde van alweer een coronajaar misschien wel tot een absolute climax en dito verwachtingen te leiden. ‘Veel zal afhangen van hoe de cijfers evolueren’, nuanceert socioloog Ignace Glorieux. ‘Als tegen dan blijkt dat het ergste weer achter ons ligt, kan dit een extra dimensie aan de avond geven. We hebben een moeilijke periode achter de rug en een nieuw begin tekent zich af, net zoals het even aanvoelde na de zomer. Het is een moment om formeel die twee jaar af te sluiten die zoveel miserie gebracht hebben; we kunnen weer hoopvol naar de toekomst kijken. Die verwachting kan natuurlijk opnieuw tot teleurstelling leiden. De beste feestjes zijn degene waar je eigenlijk met tegenzin naartoe ging. Bij thuiskomst blijkt het dan net heel vaak plezant geweest.’

De 45-jarige Jasmien had gehoopt dat de druk rond oudejaarsavond door corona wat getemperd zou worden, ‘maar het lijkt alleen maar meer te zijn’, zucht ze. ‘Er werd me in juli op het strand al gevraagd of ik wist wat ik zou doen op 31 december. Ik merk dat veel mensen schrik hebben om alleen te zitten met oud en nieuw. Waarom zijn mensen daar al zo lang op voorhand mee bezig? Zo gaat de essentie toch verloren?’

De beste herinnering aan oudejaarsavond was toen ik als kind nog gewoon met mijn ouders naar Het Swingpaleis keek

Terwijl ze tien jaar geleden nog wel tegen haar zin meevierde, doet ze dat intussen niet meer, vertelt Jasmien. ‘Ik heb gewoon een probleem met de druk van de maatschappij die rond die avond hangt. Het moet de avond van het jaar worden en mensen smijten er dan ook veel geld tegenaan om dat te verwezenlijken. Ik kan me best voorstellen dat het dan voor veel mensen op een sisser uitdraait. Mensen vinden het desondanks heel gek dat ik die avond liever niet vier. Dit jaar ga ik samen met mijn zoon en schoondochter naar Parijs om aan de feestdrukte hier te ontsnappen. Ook daar zal het volop gevierd worden, maar kan ik tenminste zo anoniem zijn als ik wil.’

Ook Kirsten (26) ontsnapt liever naar een rustigere plek. ‘Ik heb, denk ik, elk concept van een nieuwjaarsfeestje al meegemaakt, en nooit draaide het uit zoals verhoopt. Van huisfeestjes tot scouts- en tentfuiven, de Oude Markt in Leuven… De beste herinnering aan oudejaarsavond was toen ik als kind nog gewoon met mijn ouders naar Het Swingpaleis keek. (lacht) Mijn vriend zit met exact hetzelfde gevoel, daarom besloten we vijf jaar geleden om elk jaar een weekend weg te gaan zodat we aan de eindejaarsdrukte ontsnappen. Begrijp me niet verkeerd: ik hou van feestjes, alleen blijkt die laatste avond van het jaar zelden de moeite waard om met een kater op nieuwjaarsdag te zitten.’

Goedkope cava

Is oudejaarsavond dan bij voorbaat gedoemd om te mislukken? Niet noodzakelijk, stelt psychologe Josje Smeets gerust. ‘Het is een kwestie van je verwachtingen laag te houden. Dat is moeilijk als je je feestje al weken of maanden op voorhand gaat voorbereiden. Waarom plan je het niet eens een keertje niet? Laat het gewoon op je afkomen en beslis pas een week op voorhand wat je gaat doen. Door het meer op zijn beloop te laten en niet alvast alles vast te leggen, zal het brein zich niet op die verwachting instellen. Zo blijft het op neutraal niveau. Alles wat je dan gaat doen, draait sowieso leuker uit. Zelfs als je gewoon bij je buren belandt.’

Ook raadt de psychologe aan je sociale media een avond lang te negeren. ‘Focus niet op het geluk van anderen, maar op dat van jezelf. Probeer ook de in de aanloop naar de avond je WhatsApp niet de hele tijd te bekijken als je vrienden erin zitten te spammen over het feestje, en zoek elke dag een moment om bewust te focussen op wat jou op dit moment gelukkig maakt. Dan zul je zien dat je in het algemeen beter met teleurstellingen kunt omgaan, omdat alternatieve scenario’s al behandeld zijn in je hoofd. Probeer ook vooral af te spreken met enkele dierbare vrienden die je echt energie geven, in plaats van met een grote groep kennissen. Dan is de avond bij voorbaat geslaagd, zelfs al bestaat het eten gewoon uit een zak chips van een B-merk en goedkope cava.’

Zo kun je, eindelijk, misschien echt weer aftellen naar een gelukkig Nieuwjaar.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content