‘Verhalen zetten ons apart van de andere dieren, ze maken ons menselijk’

In de kerk, in de klas, op tv en rond de keukentafel. Verhalen zijn alomtegenwoordig. Er is niets zo bevredigend als een goed vertelsel.

‘Ik hoef geen romans meer te lezen.’ De dame aan mijn signeertafel op de Boekenbeurs knikte ernstig. ‘Ik ben oud en heb al veel meegemaakt, boeken kunnen mij niets meer leren.’ Lezer, mijn hart brak. Ik wou niets liever dan haar een knuffel geven, en een goed boek, en haar vertellen dat boeken op alle leeftijden en voor iedereen doodgewoon een goed idee zijn. Al 49 jaar entertainen, ontroeren en choqueren verhalen me. Een tijd doorbrengen in het gezelschap, en soms zelfs het hoofd, van iemand anders, heeft me empathischer gemaakt en me bovendien veel geleerd. Jane Austen maakte duidelijk dat ik voor mezelf moest zorgen, Kartonnen dozen van Tom Lanoye toonde me dat liefde mooi en spannend maar ook ingewikkeld en pijnlijk kan zijn, of je nu voor iemand van hetzelfde of voor iemand van een ander geslacht valt, en Chimamanda Ngozi Adichie liet me in Americanah een Nigeriaanse studente in Amerika zijn en gunde me zo een glimp van twee andere culturen.

Verhalen zetten ons apart van de andere dieren, ze maken ons menselijk.

Tienduizenden jaren voor we het schrift hadden, waren verhalen de beste manier om informatie door te geven en dat doen ze vandaag nog steeds. Verhalen zijn daarom geen luxe, en zelfs geen entertainment, ze voldoen aan onze diepste verlangens, stelt John Yorke. Deze Britse tv-maker analyseert al meer dan dertig jaar waarom verhalen zo verslavend zijn en legt dat in zijn boek Into the Woods haarfijn uit. ‘We gaan niet erg goed om met willekeurigheid en zijn doodsbang van een wereld die we niet onder controle hebben. Daarom zoeken we ons heil bij verhalen.’ Personages evolueren, ze gaan figuurlijk het bos in en leren bij, en maken de wereld én hun gevoelens voor de lezer/kijker daarmee iets duidelijker. ‘Zie een verhaal als een magneet die door de willekeurigheid wordt getrokken en de chaos in een behapbare vorm trekt. Elk verhaal is een poging om de angstaanjagende werkelijkheid met een lasso te vangen, te temmen en onder controle te krijgen.’

Geneticus Adam Rutherford gaat zelfs nog verder. In The Book of Humans zoekt hij een antwoord op de vraag wat ons als homo sapiens van de andere dieren onderscheidt. Taal, wetenschap, humor, seks omdat het fijn is en niet om ons voort te planten, kunst, religie, een hoger bewustzijn, de lijst suggesties is eindeloos. Maar veel van die dingen zijn niet zo exclusief menselijk als we denken. Rutherfords conclusie is duidelijk: we zijn een soort die ideeën en vaardigheden kan overdragen en wel dankzij cultuur. We bestudeerden in de loop van onze evolutie de biologie en onze omgeving en geven die kennis verhalen vertellend door. Het is die stortvloed aan informatie die onze samenlevingen veranderde. Verhalen zetten ons apart van de andere dieren, ze maken ons menselijk. Vandaar dat ze in de kerk, in de klas, op tv en rond de keukentafel alomtegenwoordig zijn, en dat niets zo bevredigend is als een goed vertelsel. Ze zouden kortom op doktersvoorschrift te krijgen moeten zijn, en bij dezen schrijf ik de niet-lezende mevrouw van op de Boekenbeurs Middernachtskinderen van Salman Rushdie voor. Wedden dat ze niet op 15 augustus 1947 om 24 uur geboren is?

  • Into The Woods, John Yorke, Penguin Books.
  • The Book of Humans, The Story of How We Became Us, Adam Rutherford, W&N uitgevers.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content