Stressexpert Luc Swinnen: ‘Mijn eerste werk op maandagochtend? Alle 150 mails deleten’

Luc Swinnen (68) is arts en leidde begin jaren 90 een grootschalig en baanbrekend onderzoek naar stress. Vandaag adviseert hij bedrijven over stressmanagement en schrijft hij daar boeken over. Zijn meest recente, Rust voor je brein, verschijnt deze week.

Alle grote uitvindingen kwamen er op een moment dat het genie in kwestie rustte. Denk aan Newton, die op de wet van de zwaartekracht kwam toen hij in het gras lag en een appel op zijn hoofd viel, of aan Archimedes, die zijn wet ontwikkelde toen hij in bad zat. Mijmeren stimuleert de creativiteit. Ik woon bij een bos en sta vaak uit het raam naar de bomen te kijken. Ik verplicht mezelf lang genoeg te kijken, zodat mijn gedachten beginnen te dwalen. Op zo’n moment zet je het offline brein in gang dat niet actief is wanneer je aan het werken, wroeten en piekeren bent.

Mijn eerste werk op maandagochtend: zo’n 150 berichten in mijn inbox deleten. Afkomstig van mensen die blijkbaar enkel nog in het weekend de tijd vinden om mails te versturen. Als ik die allemaal fatsoenlijk moet antwoorden, soupeer ik daar bij manier van spreken meteen mijn hele werkweek mee op. Ik ga ervan uit dat mensen, als hun bericht echt belangrijk was, mij wel boos zullen opbellen. Je moet jezelf beschermen tegen overtollige input. Iedereen heeft de plicht om zijn brein in de watten te leggen. Helaas leven we in een tijd waarin we, door de sociale media en de overkill aan negatief nieuws, nauwelijks nog een beroep doen op het offline brein. Dat is dé verklaring voor burn-out.

Mijn eerste werk op maandagochtend? Alle 150 mails deleten.

De loze verhaaltjes over burn-out ergeren mij. Ooit beweerde een onderzoeksinstituut dat de helft van de Belgische bevolking aan burn-out lijdt. Lees ik zoiets, dan stel ik me toch vragen bij de manier waarop dat onderzoek is uitgevoerd. Zelfverklaarde experts strooien met adviezen die nergens op stoelen. Zoals het fabeltje dat je in één week tijd van een burn-out zou kunnen herstellen, dat brengt mensen enkel in verwarring.

Haast elke dag ontdekt men iets nieuws over ons brein. Dat maakt het zo boeiend. Dankzij de functionele MRI-techniek kunnen we vandaag de netwerken in onze hersenen blootleggen. Het brein en de impact van emoties op ons functioneren zijn me steeds meer gaan bezighouden. Eerst was ik huisarts, maar na vier jaar was ik daarop uitgekeken. In die periode merkte ik dat veel mensen last hadden van angst en agressie, precies de twee emoties die bij stress naar boven komen. Toen is mijn fascinatie ontstaan voor de mechanismen van stress.

Als mensen je dierbaar zijn, zeg hun dat dan het liefst vandaag nog. Morgen kan het al te laat zijn. Ik heb mensen rondom mij abrupt zien wegvallen. Zo is mijn eerste vrouw na amper vier jaar huwelijk plots aan een hersenbloeding bezweken. Dat heeft me getekend. Ik vroeg me af hoe vaak ik haar had gezegd dat ik van haar hield. Te weinig, zo stelde ik vast. Ik heb daardoor geleerd om mijn genegenheid directer te uiten. Daarom zeg ik: never take it for granted. Geniet wanneer het nog kan.

Gebrekkige contacten zijn een stille moordenaar. Mensen zijn niet gemaakt om alleen te zijn. We stammen af van de homo sapiens, die leefde in groepjes van veertien. Als je uit zo’n stam verstoten werd, betekende dat je doodvonnis. Die hang naar connectie zit nog altijd in onze genen. Als je eenzaam bent, voelt dat heel bedreigend aan. In ons brein zit de neurotransmitter oxytocine, ook bekend als het knuffelhormoon. Door dat hormoon hechten we ons aan elkaar. Als je eenzaam bent, onvoldoende hechting ervaart en als gevolg daarvan je oxytocinehuishouding verstoord raakt, dan word je ziek.

Wetenschappelijk onderzoek is een manier om naar de realiteit te kijken. Het is geen religie. Als ik schrijf over onderzoeken, doe ik dat met beide voeten op de grond en in mensentaal. Het kost me liters zweet om moeilijke materie toegankelijk uit te leggen, maar ik streef daar bewust naar. De helft van de tijd die ik aan een boek spendeer, gaat naar het helder formuleren. Welk nut heeft een boek als geen kat het begrijpt? Ik schrijf niet voor een clubje ingewijden. Het moet duidelijk zijn voor iedereen. Ik ken een universiteit waar professoren les krijgen van een stand-upcomedian. Dat is enkel toe te juichen.