‘Kritische noot bij de nieuwe Van Dale: een dik heerschap met sluwe oogjes’

De taal is van iedereen en niet alleen van wie er grof geld voor neertelt – zo zijn er al genoeg dingen in de wereld, zo schrijft Jean-Paul Mulders.

Zolang als ik mij kan herinneren, ben ik verzot op woordenboeken. Ik hou van de geur, ik hou van de zijdeglans van de pagina’s. Ik hou van de lemma’s – dat woord alleen al – en van het geheimzinnige samenspel van geslachten, afkortingen en fonetische uitspraak. Ik hou ervan de betekenis op te zoeken van woorden die ik niet ken, maar ook van vertrouwde dingen. Steeds weer sta ik ervan versteld hoe vernuftig zo’n woordenboek het uit kan leggen. Probeer zelf maar eens met woorden als ‘leeuw’, ‘liefde’ of ‘parafernalia’.

Kritische noot bij de nieuwe Van Dale: een dik heerschap met sluwe oogjes.

Toen men mij vroeg wat mijn favoriete boek is op de komende Boekenbeurs, heb ik dan ook spontaan gezegd: de Dikke Van Dale die zopas uit is! Heerlijke publicatie toch, met die duizenden nieuwe en glimmende woorden die de afgelopen jaren in ons taalgebruik zijn doorgesijpeld. Mijn schrijvershart gaat daar sneller van kloppen. Ik kan haast niet wachten om cupcakes van woorden als onesie en beyoncévlieg op te zoeken. Ochtendgrijs staat er nu ook in, las ik in diverse kranten, met een verwijzing naar weerman Frank Deboosere. Die is apetrots omdat ‘zijn’ woord voortaan in de Dikke is opgenomen.

Er is helaas ook minder hartverheffend nieuws. Papieren woordenboeken zijn sfeervol en charmant, maar qua gebruiksgemak halen ze het niet tegen een digitale versie. Dat is zoiets als de TGV versus de paardentram. We leven in jachtige tijden en soms wil ik woorden gewoon snél kunnen opzoeken. Daar wringt bij deze nieuwe Dikke Van Dale het schoentje. Toen ik de vorige editie van het woordenboek kocht – in 2005 was dat – zat daar als vierde deel een cd-rom bij, die je kon installeren op je computer. Zulk schijfje blijkt nu echter spoorloos. Bij aankoop van het papieren woordenboek krijg je weliswaar een jaar gratis internettoegang tot de onlineversie – maar dat is maar een jaar natuurlijk en we weten allemaal hoe snel de tijd vliedt. Wie daarna nog woorden wil opzoeken, is aangewezen op dure verlengingen: 20 euro per kwartaal of 75 euro per jaar, met 5 euro ‘bulkkorting’.

Diep in mij zit een kruidenier verborgen, naast een eindredacteur en een goede huisvader. Tijd dus voor een rekensommetje. Met mijn vorige Van Dale, die tien jaar geleden ook al 179 euro kostte, kon ik een decennium lang naar believen woorden opzoeken, zowel op papier als per computer.

Voor diezelfde tien jaar betaal je vanaf nu echter:

179 euro (aanschaf papieren woordenboek incl. een jaar ‘gratis’ abonnement)

+ 9 (resterende jaren) x 75 = 675

Totaal 854 euro.

Of een slordige 4,77 keer duurder dan vroeger.

Het is zo’n beetje alsof je een auto zou willen kopen, maar van de dealer te horen krijgt dat je voortaan alleen nog auto’s kan huren – tegen fors verhoogde tarieven.

Gebruikers van een Apple-computer blijven sowieso in de kou staan, want Van Dale is niet van plan om daar software voor te ontwikkelen.

Gebeld dus naar de Dikke, met de vraag of het misschien nog mogelijk is een cd-rom aan te schaffen. Dat blijkt niet het geval te zijn. “Eind december zou er een downloadversie te koop komen”, zegt Peggy Timmermans, woordvoerder van het lijvige heerschap, die met de kwestie duidelijk zelf verveeld zit. “Bij de ontwikkeling van de software is vertraging van technische aard opgelopen.” Meer details zijn voorlopig niet beschikbaar. Gebruikers van een Apple-computer blijven sowieso in de kou staan, want Van Dale is niet van plan om daar software voor te ontwikkelen.

Betreft het hier een slordigheid van Van Dale, inmiddels een heerschap op jaren, of mogen we denken aan een sluwe truc van de woordenkramer? “De dikste Van Dale ooit, met vergroening en crisiswoorden”, toetert de reclame. Misschien heeft Van Dale een eigen manier bedacht om de crisis te bestrijden: taalgebruikers afhankelijk maken van een duur abonnement – dat bovendien te allen tijde in prijs verhoogd kan worden. Je hangt vast als vliegen aan zo’n kleeflint.

Voorlopig geven we het woordenboek het voordeel van de twijfel en de kans om deze miskleun recht te zetten. Komaan, Van Dale, niet flauw doen. De taal is van iedereen en niet alleen van wie er grof geld voor neertelt – zo zijn er al genoeg dingen in de wereld. Maak dat online-abonnement goedkoper of geef ons gewoon, zoals vroeger, een digitale versie die draait op elke computer. De rest is commercie en zelfs een beetje volksverlakkerij, een eerbiedwaardig instituut als u onwaardig.

Dat ‘ochtendgrijs’ als nieuw woord in de pas uitgegeven Dikke zou zijn opgenomen, is trouwens ook een beetje overroepen. Als ik het opzoek in mijn woordenboek van 2005, blijkt het daar gewoon al in te staan: ochtendgrijs (het; g.mv.) grijze lucht in de vroege ochtend, veroorzaakt door laaghangende bewolking en/of nevel: in het ochtendgrijs, in de vroege morgen.

Sorry, Frank Deboosere.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content