Iconische hondenfotograaf William Wegman: ‘Dieren hebben geen last van hun ego’

Melancholie, ironie of ondeugd. Wie naar de foto’s William Wegman kijkt vergeet bijna dat de hoofdpersonages honden zijn. Dat is precies het idee achter ‘Being Human’, zijn nieuwe expo in Den Haag die meer dan vijftig jaar iconische hondenfotografie bundelt.

De Weimaraners van Willam Wegman zijn wereldberoemd. Al meer dan vijf decennia spelen de honden de hoofdrol in zijn foto’s, die gretig opgepikt worden door Vogue, het New Yorkse MoMu en tal van andere expo’s. Ze doken op in de Saturday Night Live, een reclamefilmpje van Honda en zelfs in, jawel, Sesamstraat.

De trouwe viervoeters staan gedwee voor de lens van de conceptueel kunstenaar die ze op welhaast koninklijke wijze portretteert. De honden dragen daarbij vaak pruiken, designerkleding of maskers. Toch zijn het niet de props, maar de gelaatsuitdrukkingen van de beesten die de toeschouwer doen glimlachen of, in sommige gevallen, een spiegel voorhouden.

‘In het begin was ik geen fan van de titel, ‘Being Human’, vertelt Wegman tijdens een telefonisch interview vanuit de V.S.. ‘Ik vond het erover, ik vreesde dat de titel voorbij zou gaan aan de nuances in mijn werk. Maar hoe meer foto’s we verzamelden, hoe meer ik begon te beseffen dat mijn uitgever toch een punt had. Mijn werk gaat niet over honden, maar over emoties. Zelfs wanneer mijn honden geen pruik dragen of niet op een fiets gezet worden, hebben ze iets menselijks. Ik denk dat het komt door het subtiele wit in hun ogen en de manier waarop ze oogcontact zoeken. Dat zie je niet bij andere dieren.’

Een model kan je regisseren, bij honden is dat een pak moeilijker. Hoe slaag je erin om die emoties in hun blik te leggen?

‘Een deel van het geheim schuilt in het camerastandpunt. Ik fotografeer altijd op ooghoogte, waardoor de honden recht in de camera kijken. En verder heeft elke hond natuurlijk een eigen persoonlijkheid. Die moet je zien te vangen op beeld. Veel dierenfotografen kopen hun modellen om met eten, maar daar doe ik niet aan mee. Soms regisseer ik wel met woorden. Een van mijn honden had een bijzondere band met onze kat. Haar visuele reactie als ik vraag ‘Waar is de kat?’ is goud waard. Een andere hond kan heel intens kijken als ik mezelf verstopt. En zo heeft elk beest z’n eigen nuances, die je via trial en error leert kennen. Helaas kan je elk trucje maar een beperkt aantal keer proberen, daarna verliest het z’n effect.’

Je foto’s zijn verschenen in Vogue. Ik kan me voorstellen dat zo’n modeshoot een uitdaging is.

‘Zulke projecten zijn heel leuk om te doen, omdat je heel veel vrijheid hebt. Dat is ook nodig, want het is vooraf heel moeilijk in te schatten met welke kledingstukken de honden affiniteit zullen hebben. (lacht) Je kan ze niet zomaar alles aantrekken, sommige kledingstukken hebben een bepaalde geur of pasvorm die niet geschikt is voor honden. Ik zie mijn dieren als gelijkwaardige partners: hun bijdrage aan de foto’s is minstens even groot als die van mij Zodra ik merk dat iets niet werkt, stop ik ermee en probeer ik iets anders. Je moet ook weten dat honden heel duidelijk voelen als je je geduld dreigt te verliezen of als er iemand op de set loopt te vloeken. Ze nemen die stemming over en dan kan je het helemaal vergeten. Dat is bijna even leerrijk als naar een bezoek aan een psycholoog. Je moet ontspannen blijven terwijl de angst voor mislukking in je nek hijgt. (lacht)’

Hebben de honden ook favoriete ontwerpers?

‘De kledij van de Japanse ontwerper Issey Miyake werkt op de een of andere manier ontzettend goed. De ruime snits, de geometrische patronen: het plaatje klopt gewoon. Dat is een plezier om mee te werken.’

Je bent een conceptueel kunstenaar. Hoe ben je in de hondenfotografie gerold?

‘Puur toeval, zoals zoveel dingen in het leven. Ik kreeg mijn eerste hond, Man Ray, toen ze zes weken was. Op dat moment was ik 24 jaar en wilde ik mezelf vooral ontwikkelen als kunstenaar. Ik fotografeerde wel, maar ik was echt nog een beginner. Ik merkte wel dat Man Ray geïntrigeerd toekeek als ik in de weer was met mijn cameramateriaal. Het leek wel alsof ze me smeekte om gefotografeerd te worden. Zo is het begonnen. Ik ben ervan overtuigd dat de beesten volop genieten van de spotlights en de aandacht tijdens een shoot. Ik sprak een aantal jaar geleden met iemand die werkte met circusdieren. Hij vertelde me dat honden de enige beesten zijn die je iets kan leren zonder dat je ze elke keer met eten moet belonen. Ik ben ervan overtuigd dat dat is omdat zij intrinsiek gemotiveerd zijn om ons te helpen.’

Deze foto’s doen sterk denken aan portretfoto’s. Waarom ben je nooit overgestapt op mensen?

‘Mensen hebben altijd een mening én een filter. Ze willen op een bepaalde manier in beeld komen. Strookt het beeld dat jij maakt niet met hun zelfbeeld, dan krijg je dat gegarandeerd te horen. Ik voel me als fotograaf ook altijd een beetje een indringer als ik een mens fotografeer. Bij honden gaat het er veel gemoedelijker aan toe. Zij hebben niet zoveel last van hun ego. (lacht)’

In je beginjaren brandde je fotostudio af en was je alles kwijt. Ik vermoed dat zo’n situatie voor veel mensen op dit moment erg herkenbaar is. Hoe ben je daaruit geraakt?

‘Rampen, of ze nu privé, professioneel of maatschappelijk zijn, dwingen je om hard en diep na te denken. In het dagdagelijkse leven vergeten we soms om stil te staan bij wat we eigenlijk willen. Wanneer je op de een of andere manier alles kwijtspeelt, kan je niet anders dan lang en diep reflecteren over hoe het verder moet met je leven. Bijna altijd zal je merken dat daar kansen uit voortvloeien. Ik heb ook het geluk gehad dat mensen bereid waren om me verder te helpen. Alleen was het me wellicht nooit gelukt.’