Dorien van Linge: ‘Ik geneer me een beetje voor mijn liefde voor make-up: is het niet oppervlakkig?’

De Nederlandse Dorien van Linge schreef met ‘Feminist fataal’ een toegankelijk, persoonlijk handboek voor iedereen die geïnteresseerd is in feminisme. Hier lees je het hoofdstuk ‘Mooi maken, mag dat?’, over de worsteling met schoonheidsidealen. ‘Is het oppervlakkig om als feminist van oogschaduw te houden?’

Ik vind make-up fantastisch. Ik hou van tekenen en word hebberig van alles met glitters, dus mezelf opmaken is sowieso al een win-winsituatie voor mij. Ik kan me uren vermaken met het kijken van make-uptutorials op YouTube, al weet ik dat ik nooit in mijn leven een cut crease zou kunnen aanbrengen zoals Nikkie de Jager dat kan. Als ik brak ben, kan een beetje make-up ervoor zorgen dat ik me weer helemaal fresh voel. Ik laat Glossier make-up bezorgen bij mijn broer die in Londen woont, omdat het merk in Nederland niet verkrijgbaar is (en ik ervan overtuigd ben dat mijn leven beter wordt van hun vloeibare highlighter). Ik heb medelijden met mannen, voor wie het minder geaccepteerd is om te experimenteren met make-up – dat lijkt me oprecht een gemis.

Toch geneer ik me ook een beetje voor mijn liefde voor make-up: is het niet oppervlakkig? Ik ben een feminist; ik zou niet zoveel geld, tijd en energie moeten steken in een industrie die vrouwen vertelt dat ze niet goed genoeg zijn zoals ze zijn. De schoonheids- en verzorgingsindustrie floreert bij vrouwen die zichzelf lelijk vinden, vrouwen die denken dat anderen hen lelijk vinden of vrouwen die denken lelijk te worden. Marketingcampagnes laten je geloven dat een camouflagestick je beter zal laten voelen, want dan heb je een gladde huid en alleen dan zal er iemand verliefd op je worden. Toen ik zestien was durfde ik niet naar buiten zonder mascara, zelfs niet naar de supermarkt. Gelukkig is die tijd voorbij en ga ik nu regelmatig make-uploos door het leven. Ik heb periodes dat ik me meer ‘mannelijk’ voel en dat make-up niet goed aanvoelt. Of ik kan me wel vrouwelijk voelen en toch geen zin hebben om me bezig te houden met een dwingende schoonheidsnorm.

Maar voor iets belangrijks als een sollicitatie zou ik me toch altijd opmaken. Ik heb het gevoel dat mijn normale hoofd, dat ik beschouw als een blotebillenhoofd, onverzorgd overkomt. Hoe treurig is dat? Want is lippenstift ‘empowering’ of objectificeer je jezelf? Maak je je op voor jezelf of draag je een ideaal voor mannen uit? En kunnen we het verschil daartussen nog wel voelen? Make-up heeft meer invloed op me dan ik zou willen. Op mij niet alleen: gesprekken met mijn vriendinnen lieten me inzien dat veel van hen zich ook meer zichzelf voelen als ze zich opmaken. Zoals mijn vriendin Nathalie zei: ‘Als ik een beetje mascara opdoe, heb ik het gevoel dat ik de dag meer aanga, en dat gevoel wordt versterkt als ik bijvoorbeeld lippenstift op doe.’

Mijn mannelijke vrienden die zich weleens opmaken hebben daarentegen liever niet dat mensen dat zien. Hun concealer, highlighter en wenkbrauwgel moeten zo onzichtbaar mogelijk zijn. Merken brengen dan wel guyliners en manscara uit (dit vind ik overigens zo’n onzin, om in de woorden van de mannelijke beautyvlogger Manny MUA te spreken: ‘Make-up has no gender!’), echt geaccepteerd is make-up bij mannen jammer genoeg niet. Of moeten we er juist blij mee zijn dat er voor jongens niet zo’n onrealistisch schoonheidsideaal geldt?

Pas heel kortgeleden, in maart 2019, schrapte luchtvaartmaatschappij Virgin Atlantic hun make-upeisen voor stewardessen. Baanbrekend, want bij de meeste vliegmaatschappijen is het voor vrouwen bizar genoeg verplicht zich op te maken. Zo vraagt klm in hun richtlijnen aan vrouwelijk personeel om verzorgde make-up, oftewel lichte, natuurlijke tinten en geen rood, en stelt American Airlines dat je make-up regelmatig dient te worden bijgewerkt, zolang het maar niet in het zicht van de passagiers gebeurt. Stewards daarentegen mogen zich bij de meeste maatschappijen absoluut niet opmaken. United Airlines heeft een lijst van 51 kantjes met regels: van de toegestane lengte van vingernagels tot de kleur van ooglenzen. Ehm, hallo, leven we nog in de jaren vijftig? (Om nog maar te zwijgen over de lengte- en gewichtseisen die bij elke maatschappij gelden…). Virgin Atlantic paste ook hun kledingvoorschriften aan. Voor maart 2019 moesten stewardessen standaard een mantelpakje met een knielange rok dragen; nu krijgen ze als ze in dienst treden daarnaast standaard een broek uitgereikt.

Dat brengt me bij mijn volgende punt: kleding. Kleding kan ook een ingewikkeld vraagstuk zijn voor vrouwen. Ik durf te wedden dat vrijwel iedere vrouw zichzelf eens heeft afgevraagd: kleed ik me te sexy? Er wordt van je verwacht dat je je vrouwelijk kleedt, maar niet té vrouwelijk; een te kort rokje kan er immers in resulteren dat je de hele dag wordt nagefloten. Maar wat betekent dat eigenlijk, je vrouwelijk kleden, en wie heeft dat bepaald? Kleed ik me voor mezelf, of voor iemand anders? Als ik veel werk en weinig met mensen afspreek, doe ik niet echt mijn best er leuk uit te zien. Tegelijkertijd heeft dat ook invloed op mijn stemming: ik voel me sloom en onverzorgd als ik dagen in joggingpak doorbreng. Over werk gesproken: word je als vrouw geacht er ‘professioneel’ uit te zien, dan betekent dat meestal niet dat je kunt aankomen in een paillettenjumpsuit. Natuurlijk, in werksituaties bén je ook de stem van een bedrijf. Ik snap dat daar bepaalde regels voor gelden – die zijn er net zo goed voor mannen. Maar ik kleed me niet altijd zoals ik zou willen op kantoor, omdat ik bang ben dat ik niet serieus genomen word met een te extravagant uiterlijk. Zo droeg ik een keer een leren petje en zei een oudere man grappend dat het wel ‘lekker bdsm’ was. Niet echt de look die ik in gedachten had. Ieder persoon heeft zelfbeschikkingsrecht. Je mag zelf kiezen hoe je je kleedt. Jij bepaalt of je liever kleur draagt of zwart. Of je liever in jurk of broek of allebei door het leven gaat. Ik hoop dat feminisme ons een wereld brengt waarin ieders keuzes ook daadwerkelijk geaccepteerd worden.

Als jij ervoor kiest om halfnaakt over een festivalterrein te banjeren, you do you. Het is vervelend dat je je als vrouw vaak zorgen moet maken of je niet een te kort rokje/te diep decolleté/te strakke broek aan hebt, omdat je bang bent lastiggevallen te worden en ‘erom te vragen’ als je seksueel wordt bejegend. Vrouwen met een lichaam dat niet voldoet aan de norm – slank, jong en glad – lopen niet alleen het risico geseksualiseerd, maar ook bespot te worden om hun kledingkeuzes. Zo wordt dikke vrouwen door modebladen verteld geen croptops te dragen en horen oudere vrouwen zich niet sexy te kleden. We zouden de vrijheid moeten hebben ons bloot te kleden, maar ook om ons lichaam te bedekken. Ik vind het belachelijk dat het sociaal geaccepteerder lijkt om een croptop te dragen dan een sluier. Schrijver, student medische wetenschappen en moslima Aya Sabi spreekt zich in een artikel in de Belgische krant De Morgen uit over het boerkiniverbod dat geldt in Frankrijk: ‘Als vrouwen willen we zelf kunnen beslissen welke strandkledij we dragen en welke delen we bloot of bedekt laten. Als dat niet kan, zijn we in deze seculiere maatschappij blijkbaar toch niet zo vrij als we dachten. Dan zit je niet toevallig in een cultuur waarin seksuele intimidatie en verkrachting welig tieren. Daarom is er dringend meer feminisme nodig. De waarden van de Verlichting moeten voor iedereen gelden. Ook voor vrouwen, ook voor moslims. Wat een vrouw mag dragen, zou nooit het voorwerp mogen zijn van discussie. Alsof er geen ergere problemen bestaan in de wereld.’

Vrouwen die ervoor kiezen een hoofddoek te dragen moeten zich dubbel verantwoorden, vertelde islamitisch feminist Jamila Faloun, jeugdverpleegkundige en actief bij politieke partij nida in Den Haag, tijdens een lezing over feminisme en de islam in Amsterdams cultuurcentrum De Rode Hoed. ‘Als vrouw ben ik er klaar mee dat ik de dominante groep tegemoet moet komen. Of dat nou de witte Nederlander is die denkt dat hij me moet bevrijden, of de moslimcultuur die denkt dat ik haar eer- of schaamtecultuur moet dragen. Dat wil ik allemaal niet meer, ik wil gewoon mezelf zijn.’

In het geval van make-up geldt er voor vrouwen ook een dubbele moraal. Want terwijl er aan de ene kant van ons verwacht wordt dat we make-up dragen om er verzorgd uit te zien, worden we aan de andere kant ook beschimpt als we er te veel van opdoen. ‘Jongens houden van een natural beauty,’ stond in zo ongeveer elk meidenblad dat ik vroeger las (en vervolgens werden er duizend verschillende foundations en mascara’s getipt die deze look zouden bewerkstelligen). Maar ook in het geval van make-up zijn wij de baas van ons eigen lichaam en moeten wij de vrijheid hebben te kunnen kiezen. Als jij met je full face glam de boodschappen wil doen, is dat jouw goed recht. Vrouwen afrekenen of beoordelen op hun kledingof make-upkeuzes is een manier om ze onder de duim te houden. Door feministen af te schilderen als lelijke wijven in tuinbroeken verleg je de aandacht: je hoeft je niet meer te focussen op wat ze te zeggen hebben, want ze zijn onaantrekkelijk, dus het maakt toch niet uit. Aan de andere kant worden vrouwen die veel aandacht besteden aan hun uiterlijk weggezet als oppervlakkige tutjes die niks te melden hebben. De focus op schoonheid reduceert vrouwen tot inhoudsloze wezens.

Keuzevrijheid hebben betekent echter niet dat iedere keuze die je maakt automatisch feministisch is. Natuurlijk; je mag een Instagramfoto posten met gestifte rode lippen, een kanten jurkje en torenhoge stiletto’s, en het kan dan hartstikke fijn zijn om de likes te zien binnenstromen, zeker als je je onzeker over je lichaam voelt. Toch moet je je wel bewust zijn van de structuren die werkzaam zijn achter je keuzes op kleding- make-upgebied. Van make-up en kleding houden is leuk, maar je aankopen houden vaak industrieën in stand die vrouwen, kinderen en dieren uitbuiten. Europese en Amerikaanse make-upmerken met een afzetmarkt in China worden op dieren getest omdat dat daar verplicht is. De kleding van grote merken en ketens als h&m en Primark wordt in India, Bangladesh, China en Turkije geproduceerd, waar mensen (veelal vrouwen) onder slechte omstandigheden voor weinig geld werken.

Bovendien zorgen reclames van kleding- en make-upmerken die we vaak dagelijks tot ons nemen voor onrealistische schoonheidsstandaarden – ik heb me althans behoorlijk vaak ongelukkig gevoeld omdat ik in de verste verte niet leek op de modellen die ik in tijdschriften zag staan, zoals je eerder in dit boek hebt gelezen. Dit zijn kwesties waar we ons bewust van moeten zijn en kritisch op moeten blijven. Ik vind dat zelf best lastig; soms ben ik egoïstisch. Dan gaat mijn individuele liefde voor make-up en kleding voor en doe ik mijn best de verschrikkingen die erachter schuilgaan te vergeten. Gelukkig is tweedehands winkelen en dierproefvrij opmaken ook hartstikke leuk. Want let’s be honest: het patriarchaat bevechten kan doodvermoeiend zijn. Laten we onszelf vooral niet het plezier ontnemen er leuk uit te zien als we dat willen.