‘De schroom die er vroeger misschien te veel was, lijkt vandaag helemaal verdwenen’

Temptation Island, Adam zoekt Eva, Blind Getrouwd … Allemaal realityprogramma’s waar Knack Weekend-hoofdredactrice Ruth Goossens liever niet naar kijkt. ‘Een beetje schaamte is noodzakelijk. Het hoort bij de beschaving en onderscheidt ons van de dieren.’

Hitsige vrijgezellen op een tropische droomlocatie die de daar aanwezige koppels proberen te ontwrichten, poedelnaakt daten op een onbewoond eiland, trouwen met iemand die je nog nooit hebt ontmoet. Het zijn stuk voor stuk realityprogramma’s die de voorbije maanden op je televisie passeerden. Tijdens de lunchpauze of aan de koffieautomaat ging het er voortdurend over. Na een poosje kende zelfs ik de meest flamboyante personages. Zonder zelf ooit een keer gekeken te hebben, want dat kan ik eerlijk gezegd niet. Dan voel ik me te veel een voyeur. Mijn plaatsvervangende schaamte is te groot. Zulke gesprekken en handelingen behoren in mijn ogen tot de intieme sfeer, niet op het publieke forum.

Ik ben blij dat onze omgangsvormen een stuk losser zijn dan vijftig jaar geleden, dat we van dat knellende naoorlogse keurslijf verlost zijn. Over emoties en gevoelens praten en het onbespreekbare bespreekbaar maken is een goede zaak. Programma’s als Taboe of M/V/X: Worden wie je bent slagen wonderwel in dat opzet: respectvol, sereen en met humor. Er wordt diep gegraven, zonder dat het vervelend wordt. Er wordt gelachen, zonder dat het uitlachtelevisie wordt. Als televisiemaker moet je er goed op letten dat je de deelnemers aan je programma in hun waarde laat. Want in tegenstelling tot acteurs, politici of tv-figuren kunnen zij de gevolgen van hun mediaoptreden niet altijd correct inschatten. Zouden er veel deelnemers van Temptation Island jaren later met trots terugkijken op hun rol in dit verleidingsspel?

Het verbaast me dat er telkens opnieuw kandidaten voor zulke programma’s worden gevonden. Blijkbaar dromen enorm veel mensen van hun fifteen minutes of fame. Er zijn er zelfs die vrolijk op het podium van Belgium’s Got Talent klauteren, zonder enig aanwijsbaar spatje talent. Tenzij zesentwintig flans in een minuut in je mond proppen en die vervolgens weer uitkotsen als een gift van God moet worden beschouwd. Waar is je waardigheid als je ze het hardste nodig hebt?

De schroom die er vroeger misschien te veel was, lijkt vandaag helemaal verdwenen. Waarschijnlijk zijn de sociale media mee de oorzaak. Wat we in het verleden alleen met familie en vrienden deelden, sturen we nu met een paar klikken de wijde wereld in. Facebook, Instagram en YouTube zijn podia waarop je gemakkelijk en zonder al te veel hindernissen kunt delen wie je bent, wat je denkt en hoe je de dingen doet. De aandacht die je er krijgt, kan verslavend zijn. Om er echt uit te springen, moet je steeds origineler, grappiger of choquerender zijn. Het leidt tot een groeiende schaamteloosheid die zich gaandeweg over de hele samenleving verspreidt. Maar een beetje schaamte is noodzakelijk. Het hoort bij de beschaving en onderscheidt ons van de dieren. Voor je het weet, zitten we allemaal ongegeneerd in onze neus te peuteren.