Cartoonist Lectrr: ‘Ik zou niet graag in de schoenen staan van een gevestigd kunstenaar’

Lectrr, pseudoniem van Steven Degryse (42), is cartoonist bij onder meer De Standaard. Hij is deze zomer te gast op het Cartoonfestival Knokke-Heist met de ongewone overzichtstentoonstelling Lectrrland en debuteerde onlangs als auteur, met liefst twee boeken tegelijkertijd.

Een cartoonist is een voyeur. Door corona had ik het moeilijk: ik kon niet meer op café om de kleine gesprekken af te luisteren. Soms ga ik tijdens spitsuren aan een bushalte staan om inspiratie op te doen. Zonder die input dreig je als cartoonist vast te zitten in je eigen realiteit. Het idee voor een grap komt snel, maar op zich is zo’n grap steriel. Ze komt pas tot leven door er een setting en figuren aan te verbinden.

Voor de gevaarlijkste censuur geven wij stilzwijgend de toestemming. We gaan aan grote maatschappelijke problemen voorbij omdat de algoritmen alle informatie op gelijke voet plaatsen. Zo raken onze prioriteiten ondergesneeuwd. Dit is de techniek van het afleiden van de aandacht waar de fascisten in Italië al heel bedreven in waren: als iets doodgezwegen moet worden, begin je over iets anders heel hard te roepen. Ik pleit zelf schuldig. Telkens als ik een cartoon op sociale media post, doe ik dat voor de likes. Een doorwrocht stuk van een onderzoeksjournalist zal niet zoveel gelezen en gedeeld worden.

Elk gesprek draait rond macht. Het zit in onze taal ingebakken dat we elkaar proberen te beïnvloeden. Volgens de Pools-Amerikaanse linguïst Alfred Korzybski is het werkwoord ‘zijn’ een manier om je eigen werkelijkheid aan anderen op te leggen. Korzybski stelde daarom voor om dat werkwoord uit ons vocabularium te schrappen. Als je “het is hier warm” vervangt door “ik vind het hier warm” nodig je je gesprekspartner uit om zijn eigen visie te geven. Met ‘zijn’ beschouw je alles als feiten en niet als de eindeloze poel van nuances waar we in realiteit in ronddobberen.

Chaos is de natuurlijke staat van de wereld. Het versimpelen van de onoverzichtelijke werkelijkheid tot schijnbare orde heeft een tiranniek kantje. Dat stoort mij aan politiek en religie: zij komen altijd met kant-en-klare oplossingen aandraven. De eerste politicus die durft te zeggen: “Ik weet het ook niet, maar we kunnen wel proberen er samen iets aan te doen”, krijgt mijn stem.

Ik mag gerust vergeten worden. Ik zou niet graag in de schoenen staan van een gevestigd kunstenaar. Het idee dat men over enkele eeuwen nog zou analyseren wat ik uitgevreten heb, vind ik eerlijk gezegd scary. Als mijn kinderen slechte punten hebben op school, zeg ik altijd: “Over honderd jaar ligt niemand daar nog wakker van.” Ik vind dat een bevrijdende gedachte. De krant van vandaag, met mijn cartoon erin, ligt morgen in de kattenbak. De allergrootste cartoonist die ooit geleefd heeft, Louis Raemaekers, een Nederlander die zich na de Eerste Wereldoorlog in Brussel vestigde en onder meer voor Le Soir werkte, kent niemand nog. Nochtans lazen alle geallieerden zijn cartoons en mocht hij in het Witte Huis een grote onderscheiding in ontvangst nemen.

Onze kleinkinderen zullen in een totaal andere wereld opgroeien. Ik heb vrienden in de medische wereld die bezig zijn met implantaten die je lichaam upgraden. Onlangs was er een experiment waarbij proefpersonen een zesde vinger kregen: een mechanische duim. Bleek dat onze hersenen zich daar snel aan kunnen aanpassen, zodat die mensen na een tijdje het gevoel hadden dat ze intuïtief die extra duim konden bewegen. Enerzijds wil ik heel erg in een wereld van extra duimen en vliegende auto’s leven, anderzijds maak ik me de bedenking dat nu al heel wat mensen niet meer mee kunnen in deze snel veranderende wereld.

Ik beschouw pessimisme en optimisme als yin en yang. Ik vind het boeiend om op deze planeet rond te lopen, maar ik word niet vrolijk van de condition humaine. Ik schrok toen ik onlangs voor een kleine ingreep in het ziekenhuis belandde en rond me keek. Oud en hulpbehoevend worden, daar kijk ik niet naar uit. Om niet zot te worden, moet ik alles relativeren en als een klucht beschouwen.

Het Cartoonfestival Knokke-Heist loopt tot 29 augustus in Cultuurcentrum Scharpoord. De roman Ondanks de ondergang (21,50 euro) verscheen bij Borgerhoff & Lamberigts, het essay over humor en vrije meningsuiting We Mogen Niks Meer Zeggen (9,99 euro) bij Davidsfonds. lectrr.be, knokke-heist.be/cartoonfestival-knokke-heist-iedereen-kampioen

Tekst Peter Van Dyck – Foto Alexander D’Hiet

‘De krant van vandaag, met mijn cartoon erin, ligt morgen in de kattenbak. Ik vind dat een bevrijdende gedachte’