Am I The Asshole? Hoe een internetforum dienst doet als moreel kompas

Zo’n 2,5 miljoen mensen die verhalen over familieruzies, conflicten met collega’s en ander onmin lezen en becommentariëren. Dat is Am I The Asshole (AITA), een discussieforum op Reddit voor iedereen met – terecht of onterechte – gewetenswroeging. Of hoe een website de vroegere biechtstoel vervangt.

Ben ik de kl**tzak? Het is waarschijnlijk geen vraag die je jezelf elke dag stelt. Misschien gebruik je dat grove woord zelfs nooit. Maar we komen allemaal wel eens situaties, problemen of strubbelingen tegen waarvan we ons afvragen of we ze goed hebben aangepakt. Ben ik niet te streng voor mijn kind? Was ik onbeleefd tegen mijn buurvrouw? Ben ik te veeleisend voor mijn partner? Was ik onredelijk tegen mijn collega? Op de Amerikaanse sociale netwerksite Reddit gooien mensen die vraag in de groep, op het message board met de titel Am I the Asshole of kortweg AITA voor de vrienden.

Het begon zeven jaar geleden, toen Marc Beaulac in een discussie terechtkwam met zijn vrouwelijke collega’s. Tijdens een hete zomer zetten de mannen – allemaal in pak – de airco zo laag mogelijk, waardoor de vrouwen – met blote benen en sandalen – protesteerden. De vrouwen konden toch gewoon een truitje en andere schoenen aantrekken als ze het te koud hadden, vond Beaulac. Maar helemaal zeker was hij niet van zijn standpunt, vertelt hij in een interview met dailydot.com. ‘Ik vroeg me af of het wel oké was om van anderen te verwachten dat ze zich zouden aanpassen.’ Dus gooide hij zijn vraag op 8 juni 2013 op een Reddit message board dat hij de titel Am I the Asshole? gaf. Er kwam weinig respons. Toch besloot hij niet alleen zijn eigen vraag te laten staan, maar ook andere mensen uit te nodigen om hun conflicten in de groep te gooien. ‘Het voelde als een soort publieke dienst.’

De eerste jaren bleef de gemeenschap onder de radar, met een paar tienduizenden deelnemers. Tot Chrissy Teigen in 2019 tweette dat ze uren op de site had doorgebracht. De volgers stegen prompt naar een miljoen. Dat jaar kwam er een bijhorend Twitter-account. Vandaag heeft de pagina 2,5 miljoen volgers en meer dan 20 moderatoren. Gemiddeld posten 500 mensen per dag hun vraag en komen er tussen 25.000 en 50.000 reacties. Bij het schrijven van dit stuk waren er 44.700 mensen mee aan het lezen.

https://twitter.com/AITA_reddit/status/1344655170492358656Am I the Asshole?https://twitter.com/AITA_reddit

AITA for expecting my boyfriend to replace all my socks, the exact same ones as I had before? https://t.co/xLGzPWwuNr pic.twitter.com/s0Wc2fzQNi

— Am I the Asshole? (@AITA_reddit) December 31, 2020

Voyeuristisch?

Had ik mijn stiefzoon moeten straffen toen hij tegen mijn dochter riep dat ik haar nooit meer wilde zien? Ben ik een kl**tzak omdat ik de ingrediënten van het kerstdiner niet koop in de peperdure biowinkel die mijn schoonzus suggereerde? Was het verkeerd dat ik mijn baby niet de foute Thanksgiving- outfit aantrok die mijn schoonmoeder had gekocht? Is het fout dat ik een broodje uit de werkkoelkast heb opgegeten toen ik mijn lunch vergat? Had ik mijn broer niet mogen vertellen dat ik zijn nieuwe vriendin op een meeting van de AA tegenkwam?

Deze samenvattingen doen geen eer aan de vaak complexe verhalen die mensen op AITA delen. Soms zijn het grote problemen, soms ogenschijnlijk kleine details. Vaak gaat het over gewoontes, tradities, de omgang met vrienden, familie en elkaar. Bruiloften en familiefeesten zijn een populair onderwerp, net als geldzaken, erfenissen en nieuw samengestelde gezinnen. Waarschuwing: eens je begint te lezen, ben je uren zoet.

https://twitter.com/AITA_reddit/status/1339938463098040322Am I the Asshole?https://twitter.com/AITA_reddit

AITA for asking for financial help even though I technically, legally have the money? https://t.co/aB8rCHOxuo pic.twitter.com/eQHRMirQjO

— Am I the Asshole? (@AITA_reddit) December 18, 2020

Omdat dit een internetforum is, zou je verwachten dat de reacties een baggerfeest worden, maar AITA heeft duidelijke en strenge regels over wat gepost mag worden en hoe je kunt reageren. Regel nummer één is: wees beleefd. Je bent niet op AITA om mensen aan te vallen, maar om hen te helpen uitzoeken of ze een probleem goed hebben aangepakt. Strenge regels beperken de bagger, en ook al komen veel bezoekers omdat ze nieuwsgierig en misschien zelfs voyeuristisch zijn, er wordt ook goed en grappig advies gegeven. Na 24 uur komt AITA op basis van vaak duizenden reacties met een antwoord: YTA (you are the asshole), NTA (not the asshole), ESH (Everyone Sucks Here) of NAH (no assholes here).

https://twitter.com/AITA_reddit/status/1342900763584942080Am I the Asshole?https://twitter.com/AITA_reddit

AITA for re-gifting my birthday present to my daughter for Christmas? https://t.co/URYwLdJ8Pm pic.twitter.com/Z5J1tgJYIF

— Am I the Asshole? (@AITA_reddit) December 26, 2020

Groepswijsheid

Een plek voor de gefrustreerde moraalfilosoof in elk van ons, zo omschrijft AITA zichzelf. Met 2,5 miljoen volgers werpt de vraag zich op of dat het geheim van het succes is. We zijn gewoon allemaal mensen die hun best doen en ook al geven godsdiensten, filosofen en wetboeken algemene richtlijnen, ze zijn vaak niet heel specifiek als het over gemene stiefzussen of vervelende collega’s gaat. Vroeger gingen we te rade bij de pastoor, onze grootmoeder of een goede vriendin, maar vandaag is er het internet.

AITA doet Katrien Schaubroeck, hoofddocent Wijsbegeerte aan de Universiteit van Antwerpen, ook aan adviescolumns denken. ‘Maar het heeft een belangrijk voordeel: de reacties komen niet van één persoon. Een vrouw vroeg The Ethicist-adviescolumnist van de New York Times of het oke was om haar prille relatie met een man die had verteld dat hij de ziekte van Crohn had stop te zetten. Dat kon, vond hij. Het gevolg? Een storm van kritiek, vooral van mensen met chronische aandoeningen. Bij AITA krijg je honderden meningen en perspectieven, soms van mensen die iets gelijkaardigs hebben meegemaakt. Zo zoek je als gemeenschap naar antwoorden op alledaagse morele vragen.

AITA helpt mee het idee ontkrachten dat er zoiets als een ‘morele expert’ bestaat. Je kunt als individu je ethische vragen niet uitbesteden, niemand anders kan die vragen voor jou beantwoorden, en iedereen heeft blinde vlekken. Wat ik zou doen is niet hetzelfde als wat jij best doet, want wij zijn anders. En neen, ook moraalfilosofen hebben niet alle antwoorden. Ze bekijken alles en voorzien structuren waarbinnen die antwoorden tot stand komen.’

https://twitter.com/AITA_reddit/status/1329580490844737537Am I the Asshole?https://twitter.com/AITA_reddit

AITA for leaving my husband in the grocery store because he started acting like a toddler? https://t.co/65jDnNG9iG pic.twitter.com/Wy7LF9p9ZI

— Am I the Asshole? (@AITA_reddit) November 20, 2020

Goed doen

Het YTA of NTA-oordeel is op zich niet erg nuttig, vindt Schaubroeck. ‘En volgens mij is het antwoord trouwens vaak ESH of NAH. Veel van de vragen vertrekken vanuit een complexe situatie, en het is moeilijk goed doen in een ingewikkelde wereld. Daarom vind ik de commentaren veel waardevoller. Je ziet in die reacties dat iedereen samen een soort morele code uitwerkt, een code die elke dag wordt bijgeschaafd. Je ziet mensen aftasten, discussiëren en oplossingen tastbaar maken. Dat hebben we eigenlijk altijd al gedaan. Naast de grote regels en Heilige Boeken heeft elke godsdienst ook eindeloos veel verhalen die helpen om het dagelijks leven te navigeren.’

Elke godsdienst of filosofiestroming heeft ook zijn prekende profeten en aanbeden guru’s en tot vandaag kijken we naar experts voor antwoorden. BV-psychologen, bijvoorbeeld of iemand als Nick Cave die op zijn Red Hand Files- blog en tijdens zijn babbeltournee vragen – vaak van ietwat ethische aard – van fans beantwoordt. Vreemd vindt Schaubroeck dat niet. ‘We hebben altijd al antwoorden gezocht in romans en films en muziek. Het zijn uitstekende bronnen van informatie omdat ze over keuzes gaan die we allemaal moeten maken, en oplossingen beschrijven waar we misschien iets aan hebben. Het voordeel van kunstenaars is dat ze het mooier kunnen verwoorden dan wij zelf. Maar ook daar is het nadeel soms dat je het verhaal en de mening van één persoon krijgt, niet van een groep.’

Terug naar AITA dus, een mooi voorbeeld van hoe ethiek en moraal iets kneedbaar zijn dat binnen een bepaald kader gevormd wordt, stelt Schaubroeck. Dat je niet aan je beste vrienden maar anoniem aan een groep vreemden vraagt of je goed bezig bent, heeft zijn voordelen, stelt ze. ‘In zo’n community of strangers is er minder ego in het spel, zowel bij de vraagsteller als bij de mensen die reageren. Er is afstand, en dat maakt het een goede uitlaatklep en klankbord.’ Ze vindt het geruststellend dat mensen zich afvragen of ze de kl**tzak zijn, maar ze vragen volgens haar niet echt of ze een goed mens zijn.

‘Wat AITA volgens mij mooi aantoont is dat niemand 100 procent goed of slecht is. We zijn veel complexer dan dat. Op AITA zie je het verschil tussen hoe mensen handelen en wie ze zijn. Je ziet dat mensen zich schuldig voelen over wat ze gedaan hebben, maar zich daarom nog niet moeten schamen over wie ze zijn. Een belangrijke les, denk ik. En laat ons eerlijk zijn, het voyeuristische aspect is ook belangrijk. We vinden het vaak ook fijn om over mensen te oordelen en ons misschien iets beter dan anderen te voelen. Dat speelt zeker ook een rol bij het succes van AITA.’