De woon- en designtrends van de toekomst: meer stilte en hyperpersonalisatie

De start van een decennium vormt een scharniermoment voor trendwatchers en toekomstverkenners. We legden ons oor te luisteren bij de zieners en onthouden dat stilte, licht en biodesign een hoofdrol opeisen.

‘Of de internationale gemeenschap er de komende tien jaar maximaal op zal inzetten of niet, de evolutie van het klimaat wordt hoe dan ook de bepalende macrotrend’, stelt econerd en toekomstverkenner Stefaan Vandist. Hij verspreidt zijn toekomstbeeld via lezingen bij bedrijven en overheden.

U heeft dit decennium Pretopia gedoopt. Wat houdt deze benaming in?

‘De vorige 15 jaar hebben we nagedacht over de oorzaak van klimaatverandering. Vanaf nu gaan we bepalen hoe we het probleem aanpakken. We bevinden ons vandaag op het kruispunt van utopie en dystopie, waar we volop experimenteren en eindelijk beginnen opleveren.’

U bent vooral hoopvol op het vlak van biodesign en nieuwe materialen, horen we.

‘Dat klopt. Biodesignstart-ups laten zich inspireren door statistieken waar de meesten moedeloos van worden. Zoals de wereldwijde CO2-uitstoot die we moeten afbouwen, of het vooruitzicht dat we tegen 2060 ongeveer 230 miljard m2 aan woonoppervlakte moeten bijbouwen – 480 maal de oppervlakte van New York – om de 11 miljard mensen die tegen dan zullen bestaan, te huisvesten. Zo verdiepte het Amerikaanse BioMason zich in de biochemische processen van koraal om duurzame bakstenen te creëren. Ze zijn niet alleen bijzonder sterk, ze worden ook door micro-organismen gemaakt en groeien in wat op een baksteenboerderij lijkt. Cross Laminated Timber of CLT is een ander hoopgevend alternatief. Het wordt gemaakt van hout dat onder hoge druk samengeperst wordt tot balken die dezelfde kwaliteiten hebben als beton. CLT maakt het mogelijk om zelfs woontorens te bouwen uit een materiaal dat van nature koolstofdioxide opslaat, circulair en regeneratief is en op elk continent kan groeien. In Finland groeit op dit ogenblik om de 3 seconden genoeg hout om een CLT-woning te kunnen bouwen.’

Om ze als bouwmateriaal te kunnen gebruiken, zullen deze bomen ook gekapt moeten worden.

‘Om deze piste mogelijk te maken moet een mondiale herbebossing plaatsvinden, waarbij veeteelt plaatsmaakt voor biodiverse en duurzaam beheerde productiebossen. De universiteit van Zürich rekende uit dat, als we de komende tien jaar de planeet herbebossen met 1300 miljard extra bomen, we tien jaar extra tijd ‘kopen’ om onze economie koolstofarm te maken. Het bosbestand in Europa is al toegenomen.’

Ziet u de toekomst rooskleurig in?

‘Salvador Dalí zei ooit: ‘ The future will be soft, wet, dirty and hairy’. Als je kijkt naar de waaier aan biobased materialen die op ons afkomen op basis van algen, mycelium of bacteriën, kan ik hem alleen maar gelijk geven.’

‘Stilte wordt de nieuwe luxe, want het wordt steeds zeldzamer’, verkondigt trendwatcher Hilde Francq op haar jaarlijkse Color Trend Seminar. ‘Ons land, en bij uitbreiding de hele wereld, verstedelijkt. Tegen 2050, zo voorspellen de Verenigde Naties, zal twee derde van de bevolking in een stad wonen. Dicht op elkaar, wat ook hogere geluidsniveaus met zich mee zal brengen. In Groot-Brittannië merkte de National Noise Attitude Survey nu al een significante stijging van het aantal mensen dat zich stoort aan lawaai van verkeer, buren, vliegtuigen en bouwwerken. Maar ook dichter bij huis vinden we veelzeggende cijfers. Volgens een onderzoek van de stad Antwerpen geeft 41% van haar inwoners aan ‘vaak tot altijd’ last te ondervinden van lawaaierig verkeer.

De huidige tendensen in binnenhuisarchitectuur doen ook geen goed aan het stilteniveau. Open plannen en harde materialen zoals glas, beton of gietvloeren maken een woning of kantoor misschien visueel wel rustig, maar niet op auditief vlak. Vandaar het grote succes van geluiddempende hoofdtelefoons. Samengevat: wie stilte in of rond zijn woning kan ervaren, valt in de toekomst alleen maar te benijden.

Geluidsoverlast wordt vandaag al gecounterd met microarchitectuur zoals sofa’s met hoge ruggen die een aparte cocon vormen in de open ruimte. We zien ‘belcellen’ opduiken, vaak bekleed met geluidsabsorberend vilt of tapijt. Maar we staan nog maar aan het begin van een golf van bewustwording. Apple lanceerde in oktober Noise op Apple Watch, een app die omgevingsgeluiden meet en gebruikers waarschuwt wanneer hij kans loopt op gehoorschade, terwijl Soundprint je naar restaurants en bars leidt waar het rustig is.

Ook steden onderzoeken opties om hun beleid te innoveren. In Villeneuve-le-Roi, een stad op vijftien kilometer van Parijs en vlak bij de luchthaven Paris-Orly, werd een ‘lawaaiflitspaal’ geïnstalleerd. In plaats van snelheidsduivels flitst de camera luid optrekkende wagens en brullende motoren om ze daarna te bekeuren. Parijs en Genève hebben intussen soortgelijke initiatieven aangekondigd.

Een goede akoestiek wordt een nieuw comfortcriterium. Restaurants, winkels, hotels en andere publieke plaatsen zullen veel bewuster met geluid omgaan. In de bouwsector verwacht ik dat geluid opgenomen wordt in lastenboeken, gezien het evengoed een ruimte vormt als licht. In interieurvormgeving zie ik een soort chaletstijl opkomen. Een nieuwe invulling van houten interieurs met warme tinten, geïnspireerd op de natuur. Want het is daar dat we onze rust vinden.’

Volgens Bart Maeyens, CEO bij Modular Lighting Instruments, zijn we de afgelopen jaren een cruciaal aspect van welzijn, zowel thuis als op het werk, vergeten. Licht. ‘Meestal is dat het gevolg van onwetendheid. De technologische doorbraken in led volgden elkaar de laatste jaren razendsnel op, maar ze communiceren naar een groter publiek bleek een grote uitdaging.’

Over welke innovaties heeft u het dan?

‘Met klassieke gloeilampen kon men vroeger kiezen tussen warm of koud licht. Vandaag kun je met led het volledig lichtspectrum en alle kleurweergaves van de zon perfect nabootsen. Eens je daar infrarood of ultraviolet licht aan toevoegt, ben je als lichtproducent in staat om voor elk levend organisme op de wereld de ideale kunstlichtcocktail te creëren. Zo kan het perfect groeien en floreren, zelfs in een afgesloten betonnen doos. De eerste commerciële toepassingen zie je dan ook vooral in de landbouwsector verschijnen.’

Mensgericht licht is volgens u de volgende stap.

‘Absoluut. Begin 2019 werd de Human Centric Lighting Norm gelanceerd. De vorige Europese verlichtingsnorm, die de noodzakelijke hoeveelheid licht op kantoor bepaalt, bleek hopeloos achterhaald. Uit de laatste onderzoeken blijkt namelijk dat een bediende dagelijks aan nog geen 15% van het licht dat hij nodig heeft, wordt blootgesteld. Omdat we te vaak binnen zitten, maar ook omdat het kunstlicht dat ons omringt niet beantwoordt aan onze biologische noden. Een hele werkdag lang een uniforme lichtstraal net boven je hoofd brengt je bioritme in de war, met hoofdpijn, slaap- en hormonale stoornissen tot gevolg.’

Waar wachten we dan nog op om het licht rondom ons aan te passen?

‘Een norm is nog geen verplichting, maar Belgische studiebureaus als Boydens wijzen de weg in de kantoren en openbare gebouwen die ze bouwen. En de AZ Zeno-campus in Knokke investeerde recent in human centric light om het welzijn en genezingsproces van hun patiënten te optimaliseren. Zulke dingen vragen tijd, hoewel die technologie ook al voor thuisgebruik bestaat. Het enige wat je nodig hebt zijn een paar geconnecteerde ledlampen. Via een app en intussen ook je stem kunnen zij perfect via het internet interageren met wat er in en rond je woning gebeurt. Je aanwezigheid, je gemoedstoestand, de seizoenen, zelfs je activiteit of je gezelschap. Zeker nu leds ook microscopisch klein zijn geworden, krijgen ontwerpers alle vrijheid om te ontwerpen. Dit decennium zal licht zich ontpoppen tot een nieuwe kunstvorm.’

‘De jonge generatie brengt verandering in huis, zowel in hun directe omgeving als in hun levensstijl’, vertelt Vincent Grégoire. Hij is creatief directeur bij het internationaal gerenommeerde trendbureau Nelly Rodi in Parijs. ‘Wat deze generatie onderscheidt van de voorgaande, is het feit dat ze opgegroeid is met twee belangrijke invloeden: aan de ene kant de crisis in de wereld – op het vlak van identiteit, economie en milieu – en aan de andere kant de aanwezigheid van technologie. De meest baanbrekende innovaties vinden ze heel normaal. Bovendien hebben ze hun eigen waarden, hun eigen consumptiegedrag en hun eigen creativiteit.

De nadruk komt daardoor steeds meer te liggen op de mens die zijn eigen wetten maakt, in functie van wat voor hem belangrijk is. Dat betekent dat het huis ook verandert. Het moet passen in de heersende voorkeur voor alles wat lokaal, natuurlijk en ethisch verantwoord is. Dat gaat van upcycling en recycleren tot veganisme en zero waste, maar het uit zich ook in het spaarzaam zijn met water en in de alomtegenwoordige aanwezigheid van groen en planten. Er zijn een aantal belangrijke tendensen. Voortaan lezen we etiketten en kiezen we meer verantwoorde, inclusieve en traceerbare producten voor een eerlijke prijs. We kopen bewuster en dus minder, en kiezen meer voor huren of tweedehands. De trend begon in de mode, maar het interieur zal volgen. Zo test Ikea al een meubelverhuurdienst.

Anderzijds wordt het huis voorzien van nieuwe technologische snufjes. Geanimeerde muren, schermen die verdwijnen in het decor, artificiële intelligentie of 3D-printen. Dat alles zorgt niet alleen voor meer verbinding, het geeft de bewoner ook de kans om zijn huis te hyperpersonaliseren. De consument kan dus zelf ontwerper, stylist of interieurarchitect worden. Hij kan een eigen leefomgeving creëren, aangepast aan zijn persoonlijke criteria, van zijn lichaamsbouw tot eventuele allergieën. Het huis wordt op die manier een toevluchtsoord waar de akoestiek uitstekend is, waar luchtreinigers de vervuiling tegenhouden en waar ingebouwde licht- en zelfs aromatherapie aanwezig is… Ook het beddengoed moet aan de hoogste eisen voldoen. In de woonkamer zouden de zo lang beschimpte relaxfauteuils weleens de norm kunnen worden.

Kortom: we zullen steeds meer belang hechten aan alles wat met wellbeing te maken heeft, op het medische af.’