Culinaire sensatie Laila Gohar maakt eetbare kunstinstallaties: ‘Een nee ken ik niet’

Wat hebben Simone Rocha, Comme des Garçons, Tiffany & Co, LVMH, Muller Van Severen en binnenkort ook Hay gemeen met zo’n 237.000 volgers op Instagram? Ze vielen allemaal voor de culinaire installaties van Laila Gohar. Maar wie is deze Egyptische sensatie? “Ik maak dingen die het ijs breken, ze zetten iedereen op dezelfde golflengte.”

“Laila is heel inspirerend. Hoe vrij ze is in haar denken, hoe ze met eten verder gaat dan de typische verwachtingen. Ze is voor mij de Matthieu Ronsse (een Belgisch beeldend kunstenaar die tegen de klassieke kunsten ingaat zonder ze kapot te maken, red.) van het eten”, vertelt Hannes Van Severen bij de voorstelling van The Pigeontable in Milaan. De kleurrijke tafel, geïnspireerd op traditionele duiventorens in Egypte, hebben ze samen bedacht. Chef, styliste en auteur Els Sirejacob, die regelmatig een hartje plaatst bij de posts op Gohars Instagram @lailacooks, vat haar bewondering als volgt samen: “Ze maakt kunst van het meest alledaagse, van iets banaals iets buitengewoons.”

Of ze dat terecht vindt, vraag ik haar achteraf tijdens een Zoomgesprek. Tussen twee shoots door en de voorbereiding van een evenement voor Christie’s blaast ze even uit in haar studio in China Town, New York. Ze woont intussen een decennium in de Big Apple, nadat ze in Miami studeerde en opgroeide in Caïro. “Ja, daar kan ik me wel in vinden”, glimlacht ze. “Ik voel me aangetrokken tot banale objecten en ingrediënten, maar ik geef ze de aandacht en zorg die voorbehouden wordt aan kostbare producten. Ik begrijp wel dat sommige ingrediënten of objecten als waardevoller worden aange-zien, omdat ze zeldzaam zijn. Maar een aardappel of een ei is in mijn ogen even mooi en waardevol. En zelfs interessanter dan bijvoorbeeld kaviaar.”

Zo schreef ze in haar maandelijkse column in How to Spend It (sinds kort kortweg HTSI, red.), een ode aan ansjovis en andere ingeblikte vis. Opmerkelijk, gezien de weekendbijlage van de Financial Times luxe als rode draad hanteert. “Omdat ik dat gewoonweg lekker, maar ook bijzonder onderschat vind. Weet je, vaak hebben kunstenaars ellenlange antwoorden klaar over waarom ze iets gebruiken. Bij mij is het gewoon omdat ik het graag gebruik. Én graag eet.”

Zoals brood. Voor een galerie maakte ze er een hele fauteuil van. Op de vipopening van de nieuwe Galeries Lafayette in Parijs presenteerde ze een setting van sierboompjes van garnalen, rozen en radijzen, een reuzegrote mortadellaworst en botersculpturen van lippen, oren en handen. Op de lancering van A Magazine, gecureerd door Simone Rocha, serveerde ze gasten koikarpers van transparante gelei waarin ingewanden van bloemen zweefden. In mei, op het feest ter ere van Gohar World – de collectie surreële tafeldecoratie die ze met haar zus Nadia lanceerde – nam ze het dakterras van het Rockefeller Center in met torens van gekookte aardappelen, hakurei-rapen en anjers, ellenlange mozzarellavlechten die je moest knippen met een verweerde ijzeren schaar, eclairs aan de meter en octopusachtige kandelaars met eieren.

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

Je interesse in eten dank je aan je vader.

“Ja. Toen ik in Caïro opgroeide, was mijn vader vaak weg voor zijn werk. Hij was oorlogsfotograaf en journalist. Mijn vader noch mijn moeder waren kok, maar in tegenstelling tot mijn moeder zorgde hij altijd voor een opmerkelijk eindresultaat. Zo beweerde hij dat je om gezond te blijven dagelijks vijf verschillende kleuren moet eten. Hij genoot meer van het koken en improviseren dan mijn moeder, zij kookte eerder praktisch. De etentjes bij ons thuis hadden ook altijd een heel divers publiek. Ik spreek niet alleen van grote verschillen in leeftijd, maar ook qua achtergrond. Daar was mijn vader een meester in. Hij kon iemand op de bus ontmoeten en die dan ’s avonds aan tafel laten aanschuiven bij een jeugdvriend en de familie van de babysitter die hij en passant ook had uitgenodigd.”

Je hebt lange tijd in de horeca gewerkt en runde ook je eigen cateringbedrijf Sunday Suppers. Toch wil je geen chef genoemd worden.

“Omdat ik niet het traditionele pad om chef te worden heb gevolgd. Bovendien verwachten mensen als je chef zegt dat ik een restaurant heb, wat niet het geval is. Toen ik met mijn installaties begon, bestond er geen naam voor wat ik deed. Ja er waren chefs, en ja, ook foodstylisten, maar ik ben geen van beide. Want het gaat me ook niet om het creëren van een mooi beeld. Wel van een buitengewone ervaring. Ik heb het moeilijk met labels. Food designer vat het ook niet, omdat het pretentieus klinkt, net als food artist trouwens… dus hoe ik mijn werk moet beschrijven, weet ik zelf niet. Het past ook niet echt in een vakje, zoals advocaat of journalist. Wat ik doe valt tussen woorden en begrippen.”

1/2

Hay X Laila Gohar, te koop vanaf eind september.

© GF/ hay

2/2

Gucci Vault X Laila Gohar

© GF/ gucci vault X laila gohan

1/2

Hay X Laila Gohar, te koop vanaf eind september.

© GF/ hay

2/2

Gucci Vault X Laila Gohar

© GF/ gucci vault X laila gohan

Als je mensen buitengewone ervaringen wilt bezorgen, waarom kies je er dan voor om met voeding te werken? Je werkt er dagen, misschien wel weken aan om het in een paar seconden tijd te zien verdwijnen.

“Ik hou wel van dat aspect. Ik heb er geen behoefte aan om iets eeuwigdurends te maken dat in een museum hoort. Ja, mijn werk is mooi en mensen vinden het leuk om er foto’s van te maken en op sociale media te delen. Maar het draait me meer om de ervaring, en met eten is het makkelijker om een ervaring te creëren. Dat kun je ook met muziek, met dat verschil dat je met eten een onmiddellijke reactie uitlokt. Het is iets primitiefs. Mensen zullen altijd op eten reageren of er een mening over hebben. Hoe je je ook voelt en wie je ook bent, of je nu honger hebt of niet, als ik een bord pasta voor je neerzet, ga je iets voelen. En daar haal ik veel voldoening uit.”

Welke emotie wil je precies uitlokken?

“Ik vind het fantastisch als ik zie dat het publiek zich weer even kind voelt. Er zit vaak een dosis surrealisme en humor in mijn werk. Ik speel veel met schaal en verhoudingen. Als gasten op een plek komen waar ze zulke dingen niet verwachten, reageren ze als kinderen die voor het eerst op een speelplaats komen: spontaan. Op zo’n fancy opening weten mensen zichzelf vaak geen houding te geven. Ze willen niets verkeerd zeggen of doen, worden wat zenuwachtig als ze niemand kennen. Maar wanneer ik daar iets absurds in de ruimte zet, zie je plots hun waakzaamheid verslappen en hun onzekerheden wegsmelten. Iedereen is dan op dezelfde manier geamuseerd, opgewonden of zelfs verward. Daardoor staan ze meer open voor elkaar. De muren en maskers vallen weg. Het zijn ijsbrekers, of eerder equalizers, ze zetten iedereen op dezelfde golflengte.”

In Milaan gebeurde iets gelijkaardigs. Het was voor niemand duidelijk of je het eten dat op de Pigeon Table werd gepresenteerd wel mocht aanraken. Tot een kind zich tegoed deed aan de sappige kersen.

“Geweldig, toch? Er is altijd één iemand die het als eerste moet aandurven. Vaak is dat een kind. Ik maakte ooit een superrealistische zetel van brood. Dat meisje kon gewoon haar ogen niet geloven. Ze leek zo verwonderd. Ze bleef er maar in kruipen en er stukken van eten en kijken of ze dan betrapt zou worden.” (lacht)

Een paar jaar geleden riep de Belgische blog Emoshit het concept van Shitty Dinners in het leven. Etentjes waarbij je als gastvrouw of -heer een minimum aan moeite doet. Denk voorraadkastkoken, een voorverpakt dessert en ook de gasten brengen niks mee. Zou jij toezeggen op zo’n uitnodiging?

(Grinnikt) “Lang geleden had ik een Belgisch lief en kwam ik er geregeld. Dat concept klinkt in mijn oren echt typisch Belgisch. Alleen al daarom zou ik wel zo’n etentje willen bijwonen.”

1/3

De campagne van fotograaf Roe Ethridge voor Gohar World, de collectie tafeldecoratie van Laila Gohar.

© Jonathan Nesteruk for Gohar World

2/3

3/3

1/3

De campagne van fotograaf Roe Ethridge voor Gohar World, de collectie tafeldecoratie van Laila Gohar.

© Jonathan Nesteruk for Gohar World

2/3

3/3

Ook al is je filosofie met Gohar World zowat de antithese van Shitty Dinners?

“Ja, want ik begrijp waarom mensen met zo’n concept aankomen. De belangrijkste reden waarom je gasten opdagen op het etentje dat je geeft is dat ze tijd met jou willen doorbrengen. Ze komen niet om je interieur of je bezittingen te bewonderen, of voor het gebraad dat je straks op tafel gaat zetten. Want laten we eerlijk zijn: de kans is groot dat ze op restaurant een betere versie van dat gebraad kunnen eten. Je gasten willen bij jou zijn. Als je dan continu in de keuken verdwijnt om te zitten stressen over je potten omdat je er iets groots van wilt maken, doe je je gasten onrecht aan. Dit gezegd zijnde vind ik dat er veel schoonheid schuilt in de rituelen die rond het voorbereiden, het koken en de tafelzetting bestaan. Ze kunnen een andere vorm zijn van creatieve expressie. Vergelijk het met jezelf opkleden. Natuurlijk kun je ervoor kiezen om elke dag hetzelfde aan te trekken en er echt niet om te geven hoe je eruitziet. Maar ik vind het juist leuk om tijd en moeite in een etentje te steken. Ik zie daarin een teken van liefde voor mijn gasten.”

Zijn er dan essentials en faux pas, zoals fashionista’s pretenderen?

“Ik geloof niet in regels die je echt moet volgen, niets is in steen gebeiteld. Ja, er moeten borden, glazen en bestek zijn, maar hoe die eruitzien en waar die staan? Daar kun je alle kanten mee uit.”

Ik noem mezelf geen Food designer omdat het pretentieus klinkt, net als Food artist trouwens. Wat ik doe valt tussen woorden en begrippen.

Op de website van Gohar World merk ik referenties aan surrealistische schilders en een zweem Wes Anderson. Waar haal je je creatieve inspiratie?

“Inspiratie is eerder een web dan iets lineairs. Ik zag recent een tentoonstelling van Matisse in het MOMA. Prachtig vond ik het, maar ik trek dan niet meteen naar mijn studio om iets te maken in zijn genre. Ik haat ook moodboards, die doden de creativiteit. Je refereert ermee aan anderen hun werk, aan iets dat al gedaan is. Dat werkt beperkend. Zo kijk ik ook naar mijn eigen werk. Vaak benaderen mensen me met: ‘Oh, we vonden wat je daar deed zo geweldig. Kun je dat voor ons ook doen?’ Maar waarom zou ik wat ik al gedaan heb nog eens herhalen? Geef me de kans om erover na te denken en dan doen we iets verrassends.”

Heb je achteraf soms spijt van de waanzinnige ideeën die je hebt gepitcht?

“Nee, de voorstellen waarvan ik geen idee heb hoe ik ze ga rondkrijgen zijn net mijn lievelingsopdrachten. Als iets onmogelijk lijkt, vind ik wel een manier om het wél mogelijk te maken. I don’t take no for an answer. Ik bijt me erin vast en realiseer het.”