Antiek Volksaardewerk Nederrijnse Schotel

Geachte heer Swimberghe

In bijlage enkele foto’s van een schotel/bord voor de antiekrubriek van Weekend Knack. Een datum hebben we al, maar waar zou deze flink gebruikte schotel (35 cm diameter) vandaan kunnen komen? Alvast dank voor uw tijd.

Met vriendelijke groet

Jozef

Antieke Nederrijnse Schotel.

Dit is een prachtig stuk volksaardewerk uit het midden van de 19de eeuw. Volksaardewerk is het aardewerk van de gewone man, landman en arbeider. Terwijl de burgerij in de 18de en vooral in de 19de eeuw overschakelde op de industriƫle faience, werd dit soort aardewerk door gewone lieden nog gebruikt tot aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.

Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog was inderdaad een scharniermoment voor de ambachtscultuur. Net toen hielden veel ateliers, en zeker pottenbakkerijen die soms al eeuwen oud waren, op met te bestaan. Dit is niet louter een Belgisch, maar een Europees fenomeen. Vanaf de jaren ’20 werden we immers overspoeld met zoveel industrieel gleiswerk dat het traditionele pottenbakkersgoed uit de markt werd geprezen. Ook in ons land was dit een bekend fenomeen, want er waren voor 1914 nog best wel wat pottenbakkerijen die dit soort eenvoudige schotels en potten vervaardigden.

Nederrijnse Schotel.

Maar deze mooie antieke aarden schotel of teil komt niet uit ons land, doch uit het Nederrijn gebied. Het grensland tussen Nederland en Duitsland, de Nederrijn en Limburg stak destijds vol pottenbakkerijen die hun producten eeuwenlang via de Rijn, de Maas en de Schelde over de gehele Nederlanden exporteerden. Dergelijke schotels zie je al op schilderijen uit de zeventiende en achttiende eeuw. De Nederrijnse pottenbakkers waren nog heel actief in de 19de eeuw en vervaardigden dit soort schotels, niet zelden voorzien van een datering.

Krefeld

Het Nederrijnse pottenbakkersgebied situeert zich tussen de centra Nijmegen, Kleve, Venlo en Krefeld. In tal van lokale musea aldaar krijg je dit aardewerk te zien. Wie echt veel wil bekijken gaat naar het Kaiser Wilhelm Museum te Krefeld (www.kunstmuseenkrefeld.de). Bij ons kan je natuurlijk ook terecht in het Museum Torhouts Aardewerk te Torhout waar ook flink wat versierd aardewerk te bewonderen valt, maar het gaat weliswaar niet om Nederrijns pottenbakkersgoed.

Echt aardewerk.

Het gaat om basiskeramiek, dat wil zeggen roodbakken aardewerk dat voorzien werd van een laagje transparant loodglazuur. Het decor werd er op aangebracht met slib, vloeibare witte klei, ook engobe of pijpaarde, genoemd. En dit gebeurde door middel van een ringeloor. Het gaat dus om aardewerk versierd met de ringeloortechniek. Wat is een ringeloor? De pottenbakker gebruikte een holle koehoorn waarvan hij het uiteinde afzaagde. Op deze manier beschikte hij over een pijp waarin hij de vloeibare engobe kon gieten en daarmee kon tekenen op het bord! De pottenbakkers gebruikten soms ook de sgrafittotechniek, waarbij ze het decor krasten met de bedoeling de onderliggende lagen naar boven te halen.

Potmakers.

Nog even dit. De auteur van deze schotel was gewoon een pottenbakker, ook wel potmaker genoemd. Deze ambachtslui onderscheidden zich destijds duidelijk van de faiencebakkers of faĆÆenciers die met wit tinglazuur werkten.

Waarde.

Voor volksaardewerk blijft de belangstelling relatief groot, zeker als het om versierde schotels gaat, liefst met een jaartal. De waarde van deze grote schotel ligt rond de 220 euro.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content