Cocktails en cultuur bij Cartier: achter de schermen van de nieuwe haute joaillerie-collectie

Spaans designer Jaime Hayón leverde de scenografie voor de voorstelling van de collectie. © GF / Cartier
Wim Denolf
Wim Denolf Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema.

De nieuwe haute joaillerie-collectie van Cartier is een eerbetoon aan de natuurlijke en culturele rijkdom van de wereld, maar evenzeer aan de geschiedenis van de juwelier zelf. Stijldirecteur Pierre Rainero vertelt tijdens de presentatie in Madrid waar het huis de inspiratie voor deze lijn gehaald heeft.

Madrid is qua spectaculaire feesten wel wat gewend, maar ook naar lokale normen was het véél. Een gala-avond in een adellijke privéresidentie uit de 18de eeuw, een diner van de Spaanse sterrenchef Jesús Sánchez voor driehonderd genodigden, modellen in Spaanse haute couture en een concert van de Black Eyed Peas: Cartier spaarde de voorbije weken kosten noch moeite in de Spaanse hoofdstad.

Het Franse juwelenhuis stelde er zijn nieuwe haute joaillerie-collectie Beautés du Monde voor: ruim negentig handgemaakte en unieke stukken voor een al even discreet als welgesteld clientele, vergelijkbaar met haute couture in de modewereld. Voor de gelegenheid vestigde Cartier zich gedurende ruim twee weken in een voormalige Britse ambassade, waar het naast de pers, celebrities en andere “vrienden van het huis” de meest trouwe klanten ontving.

Natuurlijke en culturele rijkdom

Cartier verwierf in 1904 de status van Spaanse hofleverancier en heeft dus een historische band met Madrid. Bovendien zorgde het ook voor de redding van het ambassadegebouw, een markant voorbeeld van het brutalisme uit de jaren zestig. Het ontwerp van WS Bryant en Luis Blanco-Soler stond jarenlang te verkommeren, tot Cartier de renovatie ervan financierde en, met het oog op de voorstelling van de juwelen, Spaans designer Jaime Hayón om een aangepaste aankleding van de interieurs vroeg.

Cartier financierde de renovatie van de voormalige Britse ambassade in Madrid. Het exterieur en de patio binnenin zijn geïnspireerd op de arena’s van de Spaanse stierengevechten. © GF / Cartier

Een en ander sloot naadloos aan op het thema van de Beautés du Monde-collectie: de natuurlijke en culturele rijkdom van de wereld en Cartiers oog daarvoor. Pauwenveren, woeste bergen, zeeschelpen, de beweging van de planeten, een Chinese puzzel, een Japanse kimono of de attributen van Amazonestammen: de ontwerpers vertaalden het allemaal in exclusieve, vaak sculpturale sieraden die geometrie, beweging, gedurfde kleurencombinaties en andere stijlkenmerken van de juwelier uitdrukken.

Eigen verbeelding en taal

“De jaarlijkse haute joaillerie-creaties zijn essentieel voor dit huis”, zegt Pierre Rainero, directeur style et patrimoine van Cartier. “Als juwelier is dat ook hoe we halverwege de negentiende eeuw begonnen: met de creatie van unieke stukken. Die vergen een heel andere mindset en aanpak dan in serie geproduceerde juwelen, die Cartier pas rond 1910, 1920 ging maken. Zo moeten ontwerpers van haute joaillerie al geen rekening houden met reproduceerbaarheid: ze vertrekken louter van de beschikbare edelstenen, laten zich erdoor inspireren en creëren elk juweel als het ware rond de stenen. Doorgaans wordt maandenlang gewerkt aan een creatie, soms zelfs meer dan een jaar. Tegelijk zijn deze juwelen geen maatwerkcreaties. Bij die laatste brengen klanten vaak specifieke wensen of stenen aan, hier stammen ze enkel uit onze eigen verbeelding. Dat maakt van hen de ultieme uitdrukking van de Cartier-stijl.”

Apatura, een halssnoer met opalen, saffieren en diamanten, doet aan een vlinder denken, met een afneembare hanger die ook als broche gedragen kan worden.
Apatura, een halssnoer met opalen, saffieren en diamanten, doet aan een vlinder denken, met een afneembare hanger die ook als broche gedragen kan worden. © GF / Maxime Govet / Cartier

Rainero maakt graag de vergelijking met taal: “Net als onze woordenschat evolueren de ontwerpen mettertijd en is elk juweel anders dan vorige creaties. Wat niet verandert, is de grammatica. Het onzichtbaar maken van metalen elementen en technische aspecten in de juwelen zodat de edelstenen alle aandacht opeisen, uitzonderlijke kleurencombinaties, de perceptie van fluïditeit en lichtheid, ingewikkelde stukken die toch iets vanzelfsprekend uitstralen en makkelijk te dragen zijn: dat zijn voor onze ontwerpers heilige principes, ongeacht het juweel dat ze beogen.”

Halsjuwelen

Hoogtepunten in de collectie dit jaar zijn onder meer de indrukwekkende halssnoeren. Zo is Nouchali een gestileerde waterlelie rond een rubelliet van 10,61 karaat, met daarrond diamanten, onyx en kralen van chalcedoon. De edelstenen op de bloemblaadjes werden “en tremblant” gezet, waardoor de componenten zachtjes bewegen en eens zoveel licht opnemen. Een andere voor Cartier kenmerkende techniek is het getextureerde effect op Iwana en Water Aspis, soepele halssnoeren die de reptielenhuid van de groene iguana, dan wel een mythische waterslang oproepen.

Ook de meer abstracte creaties van het huis zijn van de partij. Apatura, een halssnoer met opalen, saffieren en diamanten, doet bijvoorbeeld aan een vlinder denken, met een afneembare hanger die ook als broche gedragen kan worden. Recif speelt dan weer met smaragden, amethisten, diamanten, geribbelde kralen en contrasterende volumes en kleuren om een koraalrif op te roepen.

Van koraalrif tot waterlelie: halssnoeren Recif (links) en Nouchali (rechts).
Van koraalrif tot waterlelie: halssnoeren Recif (links) en Nouchali (rechts). © GF / Cartier

Globetrotters

Het Beautés du Monde-thema werd niet toevallig gekozen, benadrukt Rainero: “We zoeken elk jaar naar een thema dat ook iets zegt over onze creatieve aanpak, en deze collectie belicht daar een wezenlijk kenmerk van. Schoonheid en inspiratie zoeken op alle mogelijke plekken, in alle mogelijke verschijningsvormen: dat zit echt in het DNA van Cartier.”

De geschiedenisboeken geven hem geen ongelijk. Met name de kleinzonen van stichter Louis-François Cartier hadden een ongebreidelde passie voor verre landen en culturen. Zo hield Louis Cartier, die het familiebedrijf kort na de eeuwwisseling versterkte, er talloze verzamelingen op na waarmee hij de ontwerpers van het huis voortdurend van inspiratie voorzag: Perzische miniaturen en tapijten, maar ook lak- en drukwerk uit het Verre Oosten en Islamitische decoratieve kunst. De creatieve afdelingen duiken tot vandaag regelmatig in zijn bibliotheek vol boeken over andere culturen, aldus Rainero.

Iwana (links) en Water Aspis (rechts) roepen een reptielenhuid op.
Iwana (links) en Water Aspis (rechts) roepen een reptielenhuid op. © GF / Cartier

Bovendien waren Louis en zijn broers Pierre en Jacques zelf verwoede globetrotters. Voor de Eerste Wereldoorlog maakten ze al dan niet samen met hun medewerkers al lange reizen naar Rusland, het Midden-Oosten, China, Japan en India. Nadien vonden emblematische elementen uit de lokale architectuur en decoratieve kunsten altijd hun weg naar schetsen en de ateliers van Cartier in Parijs, vertelt Rainero. Zo verschenen in de juwelen onder meer geometrische motieven uit de Arabische wereld en bonte, op Indische juweeltradities geïnspireerde kleurencombinaties die later met de term ‘tutti frutti’ aangeduid werden. Jeanne Toussaint, artistiek directeur van de haute joaillerie van 1933 tot 1970, inspireerde zich dan weer uitvoerig op haar reizen naar Kenya en haar safari’s ter plaatse.

Studie

“Ik omschrijf dit huis graag als een brug tussen culturen”, zegt Rainero. “Cartier had al heel vroeg in de twintigste eeuw Aziatische en andere internationale klanten die juwelen en andere objecten met een uitdrukkelijk Westers karakter wilden, maar door toedoen van de Cartier-broers is onze geschiedenis er een van kruisbestuiving. Voor de creatieve afdelingen waren de intensieve contacten met andere landen van in het begin een onuitputtelijke bron van inspiratie en studie.”

Rainero verwijst naar de tentoonstelling in het Musée des Arts Décoratifs in Parijs die afgelopen winter, over de blijvende invloed van Islamitische kunst op de creaties van Cartier. “In de huidige context is dat best een moeilijk onderwerp. Tenzij je kunt aantonen dat zulke inspiratiebronnen geen kortstondige gimmick of commerciële opportuniteit zijn, maar voortkomen uit een oprechte passie en bewondering voor andere culturen en schoonheid in het algemeen. Andere culturen en tradities begrijpen kost onze ontwerpers heel veel energie en tijd, maar voor ons is er geen andere weg.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content