Zimbabwaanse boeren worden steeds vaker imker

Door aanhoudende droogte en het verlies van inkomsten uit de oogst, zijn veel boeren in Zimbabwe overgeschakeld op de productie van honing. Maar zelfs de bijen lijden momenteel zwaar onder de hitte, de ergste in dertig jaar.

De aanhoudende droogte, versterkt door weerfenomeen El Niño, heeft ertoe geleid dat de oogsten in Zimbabwe en de Zuidelijk Afrikaanse regio zwaar getroffen werden. Meer dan 28 miljoen mensen zullen hier dit jaar behoefte hebben aan voedselhulp.

In Zimbabwe hebben vier miljoen mensen ondersteuning nodig. Het land vraagt 1,6 miljard dollar van de internationale gemeenschap om het tekort aan graan en ander voedsel te kunnen opvangen.

16.000 boeren worden imker

De droogte, de ergste in dertig jaar, heeft de oogst van landbouwers in Zimbabwe op grote schaal vernietigd. Honing bleek voor sommige boeren een geschikt alternatief om met het veranderende klimaat om te gaan en de inkomsten uit de landbouw te verhogen.

Maar zelfs het houden van bijen wordt bemoeilijkt door de huidige verzengende hitte in Zimbabwe. Zo’n 16.000 boeren houden bijen naast hun andere landbouwactiviteiten, vooral de kweek van graan en maïs.

“Zelfs bij erge droogte haal ik nog steeds iets van het veld, vooral dan kleinere graansoorten”, zegt Nyovane Ndlovu, een boer in het district Lupane in het noordwesten van Zimbabwe, een regio met 90.000 inwoners die geteisterd wordt door droogte en honger. “Het laatste seizoen had ik zelfs dat niet meer. Het is een verschrikking voor alle boeren uit de streek”, zegt Ndlovu die in 2012 nog een landbouwwedstrijd won vanwege de uitstekende kwaliteit van zijn oogst.

Goeie kwaliteit honing

Ook Ndlovu houdt vandaag bijen om de magere inkomsten uit de landbouw op te vangen. “De opbrengsten van de honingverkoop maken het mogelijk om het schoolgeld van mijn kinderen te kunnen blijven betalen”, zegt hij. “Momenteel verdien ik beter aan de honing dan aan mijn gewassen.”

Zelfs in de droogste gebieden kan er twee keer per jaar honing geoogst worden. In regio’s met meer regenval lukt dat zelfs tot vier keer per jaar.

Ndlovu heeft in totaal 22 bijenkasten, de modellen Kenya Top Bar en Langstroth, korven van hoge kwaliteit die garant staan voor een hoge opbrengst en goeie kwaliteit honing.

In een goed seizoen ontvangt hij minstens 500 dollar uit de verkoop van Maguswini Honey, zijn eigen label dat hij ooit wil commercialiseren. Een pot honing van 375 ml verkoopt hij voor vier dollar in het dorp en voor vijf dollar in de dichtstbijzijnde grootstad Bulawayo.

Vorig jaar verdienden Ndlovu en enkele collega-imkers in drie dagen tijd 900 dollar met de verkoop van honing op een internationale handelsbeurs in Bulawayo. Dit jaar leverde hun aanwezigheid op de beurs hen amper de helft op, enkel omdat ze veel minder honing bij zich hadden door een schrale oogst. “Het weer veranderde waardoor er minder bloemen waren en het water schaars was. De bijenkorven bevatten daardoor veel minder honing dan in de vorige jaren.”

Voedselzekerheid

Honing wordt wereldwijd verhandeld. In 2015 was dat goed voor 2,3 miljard dollar aan inkomsten. 35,2 procent van de honing kwam uit Europa tegenover slechts 0,4 procent uit Afrika.

Volgens recente cijfers van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) is de apicultuur goed voor meer voedselzekerheid voor miljoenen kleine boeren wereldwijd. Het grote voordeel van bijen houden is dat er amper kosten mee gemoeid zijn.

“Boeren worden getroffen door de enorme droogte en de bijenhouders worden niet gespaard”, zegt Clifford Maunze, een trainer bij Environment Afrika, een organisatie die boeren helpt overschakelen op apicultuur. “We helpen boeren met het opstarten van hun bijenkasten en raden hen onder meer aan om meer bloeiende bomen aan te planten in de nabijheid van de korven”, zegt hij.

Productie van honing verhogen

Environment Afrika heeft sinds 2011 1382 boeren opgeleid tot imker in Lupane en 800 in het district Hwange. “De droogte tast de landbouw en de inkomsten van de boeren aan. Apicultuur blijkt een manier om toch inkomsten en banen te creëren omdat het zo kosteneffectief is”, zegt hij. Zelfs in de droogste gebieden kan er twee keer per jaar honing geoogst worden. In regio’s met meer regenval lukt dat zelfs tot vier keer per jaar.

Zimbabwe produceert jaarlijks 427.000 kilogram honing terwijl er vraag is naar 447.000 kilogram. Het tekort wordt vanuit het buitenland aangevuld. Het land heeft plannen om de productie van honing te verhogen tot 500.000 liter tegen 2018, een van de nationale strategische doelstellingen om de noodlijdende economie en de financiële crisis van het land aan te pakken.

(Auteur: Busani Bafana)