Russische wijn komt naar België: ‘Al mijn wijnstokken heb ik eigenhandig geplant’

Voor het eerst worden Russische wijnen ingevoerd in ons land. Maar waar komen ze vandaan? En wie maakt ze? Wij trokken door de wijngaarden van het zuiden van Rusland, grenzend aan de Zwarte Zee, het Kaukasusgebergte en de Krim.

‘Dit is het laatste wijngebied van Europa dat nog niet ontdekt werd’, zegt Mikhail Nikolajev. ‘Onze wijncultuur gaat terug tot de antieke tijd, maar nadien ging ze verloren. Wij blazen haar nu opnieuw leven in.’ Mikhail is de dertigjarige zoon van een Russische ondernemer die fortuin maakte in de bankwereld. Na de verkoop van zijn bedrijf investeerde hij zijn geld in de aankoop van zesduizend (!) hectare grond in de vallei van Lefkadia, op 20 kilometer van de Zwarte Zee.

‘Mijn vader wil hier een toeristische bestemming van maken, met hotels, restaurants en winkels’, vertelt Mikhail. ‘Hij droomt ervan dat dit het Toscane van Rusland wordt. Hij legde zelfs wegen en elektriciteit aan en richtte het wijndomein Lefkadia op, waarvoor ik verantwoordelijk ben.’ Mikhail is een wereldburger, hij studeerde geschiedenis, werkte in Spanje en de Verenigde Staten en spreekt zes talen: ‘Voor mijn generatie is de Sovjet-Unie slechts een vage herinnering. Wij zijn opgegroeid in het moderne Rusland.’

Zelfvertrouwen kweken

Het wijndomein Lefkadia is 200 hectare groot. Mikhail huurde Franse oenologen in die ook voor de bekende Rothschild- wijnfamilie werkten. Niet verwonderlijk dus dat er, naast autochtone Russische druiven, vooral Franse druiven staan aangeplant: ‘Alle wijnbedrijven in de Sovjet-Unie waren in handen van de staat, en mikten op kwantiteit. In 2007 zijn we opnieuw van nul begonnen. We hebben alle wijnstokken vervangen door nieuwe, zoals overal in deze regio. We hebben een laboratorium voor analyses opgericht, waar alle wijndomeinen gebruik van kunnen maken, zodat de algemene wijnkwaliteit in deze vallei verbetert. We moeten onze wijncultuur weer opbouwen. Nog altijd drinken Russen vooral Spaanse en Zuid-Afrikaanse bulkwijn, die hier gebotteld wordt en van een Russisch wijnetiket wordt voorzien. Dat moet veranderen, onder meer met een nieuwe generatie Russische oenologen die opgeleid worden aan het nieuwe departement oenologie van de universiteit van Krasnodar. We moeten opnieuw zelfvertrouwen kweken. We hebben te lang gedacht dat West-Europa alles beter kan.’

Een heel bijzonder project van Lefkadia is de restauratie van het wijndomein Sauk-Dere uit de sovjettijd, een megacomplex van oude, vervallen industriële gebouwen aan de voet van het Kaukasusgebergte. We dalen af in de indrukwekkende ondergrondse wijnkelders. ‘In de tijd van de tsaren waren dit steengroeven’, legt Mikhail uit. ‘Na de Russische Revolutie in 1917 werden ze gebruikt om groenten en fruit te bewaren, in 1937 werd het een kolchoz voor wijnproductie. Toen werkten hier 2000 mensen, nu nog 86.’ Veel oude flessen liggen hier stof te vergaren, wijnen en champagnes uit voormalige republieken van de Sovjet-Unie, zoals Moldavië, Dagestan, Georgië, Armenië en Turkmenistan.

Tijdens ons bezoek aan de kelders worden we op discrete afstand gevolgd door een oude dame in een witte schort die hier al toezicht houdt sinds de jaren zeventig. Terug buiten komt een jonge vrouw in een fleurige jurk naar ons toe gewandeld: het blijkt Irina Yakovenko te zijn, dertig jaar, de wijnmaakster van Sauk-Dere. Het contrast tussen het oude en het nieuwe Rusland kan niet groter zijn.

Ladaland

Van Lefkadia rijden we naar het domein Burnier, het allereerste wijndomein dat in deze streek met kwaliteitswijnbouw begon. We worden onthaald door de oprichter Renaud Burnier (63), een Zwitserse wijnbouwer, getrouwd met een Russische: ‘Ik heb een familiaal wijndomein in de regio van Neufchâtel, maar zocht nog naar een avontuurlijk project. Toen ik hier voor het eerst kwam, zag ik meteen het potentieel. Na drie jaar zoeken heb ik in 2001 deze gronden gekocht, zeven jaar later hebben we de wijnmakerij gebouwd. De Berlijnse Muur was al gevallen, maar we hebben toch nog moeten vechten tegen de oude sovjetmentaliteit, die nog een tijd bleef voortleven. Dat is nu gelukkig aan het veranderen, onder invloed van een nieuwe generatie, die de Sovjet-Unie nooit gekend heeft.’

Het gebouw met wijnkelder en degustatiezaal is eigentijds strak en West-Europees van stijl. Maar als Burnier ons meeneemt naar de wijngaarden rondom, doet hij dat in een oude Russische Lada. De 50 hectare liggen prachtig ingebed in een natuurlijk amfitheater, omringd door beboste heuvels: ‘Al mijn wijnstokken heb ik eigenhandig geplant. Wij waren echt pioniers hier, er was niets, geen enkel referentiepunt, we konden nergens mee vergelijken. We hebben alles zelf moeten uitvinden.’

Het warme klimaat en het geluid van krekels doen denken aan Zuid-Frankrijk. Maar de wijngaarden worden afgekoeld door de wind, afkomstig van de zee, die in de verte te zien is. Burnier kreeg de prijs voor beste wijn van krasnostop, de Russische druif die hier het meest voorkomt: ‘De Russen geloven zelf niet in hun beste autochtone druif, ik ben er trots op dat ik hun kon tonen waartoe deze druif in staat is.’ Ook zijn wijnen van Franse druiven zoals cabernet franc, merlot en cabernet sauvignon tonen het grote talent van deze Zwitserse wijnbouwer.

’s Middags zorgt zijn vrouw Marina voor een feestmaal in de degustatiezaal die uitkijkt over de wijngaarden. Burnier vertelt over zijn dochter, die oenologie studeert en dit project zal overnemen: ‘Met alles wat we meegemaakt hebben, ben ik blij dat dit domein in de familie kan blijven.’

’s Avonds logeren en dineren we in een hotel-restaurant dat niet toevallig Vinoterria heet. We drinken er als aperitief uitstekende Russische champagne voor 20 euro per fles, nadien kiezen we van de menukaart gerechten met verse vis die 5 à 8 euro kosten. Onze verzorgde kamers kijken uit op de wijngaarden van Sikory, het project van een ondernemer uit de bouwsector. Het grauwe Rusland uit Amerikaanse films is ver weg.

De stokken van poetin

De volgende dag hebben we langs de kant van de weg afgesproken met Alexey Tolstoy. Alleen zouden we het domein waarvan hij de wijnmaker is namelijk niet vinden. Een halfuur lang rijden we over onverharde weg door beschermde bossen waarin wolven, beren, vossen en jakhalzen leven. Om dan in de 100 hectare grote wijngaard van Galitskiy & Galitskiy te belanden, zo genoemd naar de Russische ex-eigenaar van een supermarktketen, die dit wijndomein oprichtte samen met zijn schoonbroer. De wijnkelder is nog niet gebouwd, Tolstoy moet het voorlopig stellen met een grote loods: ‘We hebben de nodige vergunningen nog niet omdat we midden in een beschermd natuurgebied liggen, maar in deze loods kan ik al beschikken over het beste materiaal om wijn te maken. Want de eigenaars gaan voor niets minder dan de top.’ Tolstoy behoort zelf ook tot de top: hij wordt algemeen beschouwd als de beste wijnmaker van Rusland. Zijn eigen domein, Markoth, ligt vlak bij de Zwarte Zee. Maar hij is ook de oenoloog van andere projecten, onder meer in Italië, een land waarvan hij het flamboyante karakter en Italiaanse accent doorheen zijn Engels heeft overgenomen. ‘Kijk, hier heb ik zelfs barbera en nebbiolo aangeplant’, wijst hij terwijl we met zijn terreinwagen door de wijngaarden hotsen. Hij maakt ook de wijn van een ander bekend domein in de regio, Divnomorskoe, maar de naam van de eigenaar wil hij niet kwijt. Later vernemen we dat het om Poetin gaat.

Een van de grootste projecten in dit wijngebied is Fanagoria: 3000 hectare wijngaard, 30 miljoen flessen per jaar, 1500 werknemers, export naar Hongkong, Japan, China, Scandinavië, Duitsland en Groot-Brittannië. ‘Sinds 1957 was dit een wijnbedrijf van de staat,’ vertelt exportmanager Mikhail Leliuk, ‘maar na de val van de Muur hebben enkele Russische families het overgenomen. Ze hebben zwaar geïnvesteerd om de kwaliteit op het niveau van de wereldmarkt te brengen. Zo maken we hier onze eigen houten vaten. We hebben zelfs ons eigen elektriciteitsstation om volledig onafhankelijk te kunnen zijn.’

We dineren in het dorp, in het restaurant van Fanagoria. En maken daarna nog een wandeling langs de Zwarte Zee, die hier vlakbij ligt. Mikhail Leliuk wijst naar een spoor van lichten in de verte: het blijkt de weg te zijn die over het water naar de Krim leidt, ook een gebied met een rijke historische wijncultuur, sinds kort weer ingelijfd bij Rusland.

Russische wijnen proeven?

Van Rusland naar Vlaanderen

Het is een Vlaamse invoerder uit Waregem, Dimitri Bonte (41), die voor deze primeur in ons land zorgt: ‘Omdat ik getrouwd ben met een Russische, gingen de deuren in Rusland iets makkelijker voor mij open. Maar dan nog was het een werk van lange adem, met veel bureaucreatie.’

Bonte trok naar het belangrijkste wijngebied in Krasnodar, waar 80% van de kwaliteitswijnen vandaan komt. Gelegen tussen de Kaspische en Zwarte Zee, grenst het aan wijnland Armenië, waar door archeologen de oudste wijnkelder ooit werd opgegraven, daterend van 6000 jaar geleden. Rijke Russen, die tot nog toe alleen westerse wijnen kochten, hebben nu in hun eigen land geïnvesteerd in wijngaarden. Internationale druiven werden aangeplant, zoals chardonnay, cabernet sauvignon en merlot, naast autochtone Russische en Georgische druiven. Russen zijn ook dol op champagne, vandaar dat ze zelf ook schuimwijn produceren volgens de champagnemethode. start2taste.be