Het Malawimeer is het op twee na grootste meer van Afrika en een economische levenslijn voor duizenden families die leven van de visserij. Door overbevissing worden hun inkomsten bedreigd. Vooral vrouwen lijden onder dit probleem.
Het meer wordt omgeven door Malawi, Tanzania en Mozambique (in deze twee laatste landen spreekt men over het Niassameer). Ongeveer drie kwart van het meer ligt in Malawi. Het heeft het grootste aantal endemische vissoorten in de wereld – 90 procent van de ongeveer 1000 soorten wordt nergens anders ter wereld aangetroffen.
Het ministerie van Landbouw, Irrigatie en Waterontwikkeling van Malawi schat dat het meer voor 4 procent bijdraagt aan het bruto binnenlands product van het land en 300.000 mensen werkt verschaft.
Kleine vissen
Die cijfers zijn misschien al niet meer helemaal correct gezien het feit dat het visbestand recent enorm achteruit is gegaan door overbevissing. Vrouwen zijn hiervan vaak het eerste slachtoffer.
Dat bewijst onder meer het verhaal van vissersvrouw Judith Kananji uit het dorp Micesi in het district Mangochi. Ze werd geboren in een vissersfamilie maar zelf heeft ze het vissen recent opgegeven omdat het niet meer voldoende opbracht.
‘De overvloed aan vissen die ik altijd heb gekend is verleden tijd. Enkel de kleine visjes blijven over’, zegt ze. ‘Die verkopen niet goed.’
5000 vissen per dag
Volgens een rapport van de Zuid-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap (SADC) was het jaren geleden de norm om in het Malawimeer ‘5000 vissen per dag te vangen, maar dat is vandaag teruggevallen tot een vijfde, soms zelfs amper 300 vissen per dag.’
Volgens Kananji is het aantal vissersbootjes op het meer enorm toegenomen. De concurrentie is moordend en dat heeft geleid tot overbevissing.
Volgens het SADC zijn er nog andere redenen die meespelen. ‘De daling van het waterpeil in het meer, aangestuurd door de overbevolking, de klimaatverandering en de ontbossing, vormt een extra bedreiging voor de fauna en flora van het meer die stilaan met uitroeiing bedreigd worden.’
De vissers verhogen hun prijzen omdat er minder vangst is, maar op de markt blijven de prijzen laag.
Volgens Kananji voelen vooral vrouwen dat omdat zij normaal gezien de vis kopen van de vissers om die door te verkopen op de markt. ‘De vissers verhogen hun prijzen omdat er minder vangst is, maar op de markt blijven de prijzen laag.’
Bron van proteïnes
Net zoals Kananji heeft ook Chrissy Mbatata een microfinanciering gekregen van de dorpsbank om haar vishandeltje draaiende te houden. Maar het is een voortdurende strijd om die lening afbetaald te krijgen.
‘Voordien was het geen probleem om met mijn opbrengsten van de visverkoop de lening af te betalen en toch voldoende over te houden’, zegt Mbatata. ‘Nu is het zelfs moeilijk om break-even te draaien. De vis is schaars dus weet ik niet waar ik het geld vandaan moet halen om de bank te betalen en mijn familie te onderhouden.’
De slinkende visvangst is niet alleen een probleem voor de inkomsten van veel families, het is ook voelbaar in de aanvoer van noodzakelijke proteïnes voor de bevolking. Volgens Unicef is ongeveer 46 procent van Malawi’s kinderen onvolgroeid, 21 procent is ondervoed.
Luxevis
De lokale vissoort chambo was de goedkoopste bron van proteïnen. ‘Vandaag is het een luxevis geworden die we ons enkel op het einde van de maand kunnen veroorloven’, zegt Angela Malajira, een weduwe met vier kinderen uit een achterbuurt van Lilongwe, de hoofdstad van Malawi.
Om de neerwaartse trend te keren hebben de overheid en enkele visbedrijven duurzame manieren gezocht om de industrie te redden. Er werden regels opgesteld en verantwoordelijken aangeduid om de implementatie ervan op te volgen.
Zo verbiedt de overheid visserij van november tot eind december zodat de vissen kans hebben om zich voort te planten.
Extra regels
De maatregel werd – een beetje onverwacht- zonder enige weerstand aanvaard door de visserijgemeenschappen. Die begrijpen het belang ervan en willen ook niets liever dan meer vis in het meer.
De gemeenschappen hebben ook op eigen initiatief een bijkomend reglement opgesteld waarbij vissen kan worden verboden van november tot maart.
Volgens Malufu Shaibu, de voorzitter van visserijgemeenschap Makanjira Beach Village Committee, zijn de vissers het erover eens dat de beste manier om te overleven erin bestaat om de visserij elk jaar voor een langere periode te verbieden zodat het visbestand zich kan herstellen.
Het is nu al duidelijk dat een langere sluitingsperiode opnieuw meer vissoorten en grotere volumes vis voortbrengt.
Ze zien nu al dat een langere sluitingsperiode opnieuw meer vissoorten en grotere volumes vis voortbrengt.
‘Onze kinderen zullen nu in staat zijn om vissen te zien zoals wij ze vroeger kenden. De voordelen zijn groter dan de nadelen.’
Strikte opvolging
De extra maatregelen worden strikt opgevolgd en wie ze niet naleeft zal dat voelen. Zo werd in april dit jaar een 40-jarige man veroordeeld tot het betalen van een boete van 800.000 Malawische kwacha (950 euro) of een gevangenisstraf van 60 maanden voor vissen op het meer tijdens de sluitingsperiode.
Op 4 maart ontdekten de Visserij-inspectie en de politie een commercieel visbedrijf dat clandestien aan het vissen was. Hun materiaal werd in beslag genomen en drie mensen werden veroordeeld.
‘Dit is de enige manier om terug meer vis in ons meer te krijgen en onze inkomsten te garanderen’, zegt Kananji.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier